Усяго тры з невялікім тыдні аддзяляюць індывідуальных прадпрымальнікаў ад даты, пачынаючы з якой у Беларусі будзе забаронена рэалізацыя астаткаў тавараў лёгкай прамысловасці, увезеных у краіну без суправаджальных дакументаў. Але чым бліжэй гэты час,тым усё больш выразней становяцца чутны галасы тых, у каго па тых ці іншых прычынах гэтыя астаткі захаваюцца. Гавораць і тыя, хто не ўпэўнены ў тым, ці змогуць працаваць па новых правілах. Як развіваецца сітуацыя і што прапануюць ІП улады, карэспандэнт БЕЛТА спытаў у намесніка міністра гандлю Ірыны Наркевіч.
- Ірына Уладзіміраўна, нядаўна адбылося пасяджэнне грамадска-кансультатыўнага савета па развіцці прадпрымальніцтва пры Міністэрстве эканомікі, у рабоце якога вы прымалі самы актыўны ўдзел. У асноўным размова датычылася работы ІП пасля 1 студзеня 2016 года. Ці можаце расказаць, да чаго дамовіліся?
- Відавочна, што з 1 студзеня 2016 года індывідуальныя прадпрымальнікі будуць вымушаны працаваць па новых правілах, прадаўжэння тэрмінаў не будзе. Гэта значыць з пачатку года спыняецца гандаль астаткамі - таварамі лёгкай прамысловасці, якія ўвезены ў Беларусь без суправаджальных дакументаў да 1 ліпеня 2014 года. Акрамя таго, з гэтай даты тавары лёгкай прамысловасці павінны ў поўнай меры адпавядаць тэхнічнаму рэгламенту Мытнага саюза 017/2011 "Аб бяспецы прадукцыі лёгкай прамысловасці". Таксама ўсе індывідуальныя прадпрымальнікі ў Мінску і гарадах абласнога і раённага падпарадкавання ў сваіх гандлёвых аб'ектах (а таксама ў аб'ектах бытавога абслугоўвання і ў таксі) абавязаны ўстанавіць і выкарыстоўваць плацежныя тэрміналы, гэта значыць прымаць аплату банкаўскімі карткамі. Усе тры пытанні датычацца малога бізнесу, які ў асноўным займаецца гандлем. А Мінгандаль - рэгулятар гандлёвай сферы, таму мы маем дачыненне да ўсіх трох пытанняў.
- У якой колькасці індывідуальных прадпрымальнікаў да гэтага часу ёсць астаткі тавараў, увезеных да 1 ліпеня 2014 года без дакументаў?
- Размова ідзе недзе аб 13 тыс. ІП. Рэалізавана каля 70 працэнтаў астаткаў. Калі ўлічыць, што да 1 студзеня засталося крыху больш за тры тыдні, то гэта нямала. Хоць, трэба прызнаць, цяпер малы бізнес вельмі актыўна спрабуе распрадаць астаткі - праводзяць "чорныя пятніцы", пакупнікоў прыцягваюць усемагчымымі акцыямі. Але трэба разумець, што пакупніцкая актыўнасць цяпер невысокая.
- Трэба думаць, пытанне ўжо нават не ў тым, як распрадаць астаткі і ці ўдасца гэта зрабіць, а ў тым, як працаваць з 1 студзеня 2016 года...
- Так, таму што рашэнні прыняты ўжо і трэба працаваць па законе. Хоць асобныя нюансы можна і трэба вырашаць. Напрыклад, прадстаўнікі індывідуальных прадпрымальнікаў на ГКС гаварылі аб тым, каб укараніць паўсюдна ў практыку норму аб непрымяненні мер уздзеяння да добрасумленнага прадпрымальніка, якая замацавана ў Дырэктыве нумар 4. Іншымі словамі, нельга канфіскоўваць тавар у прадпрымальніка, калі не даказана, што ён нядобрасумленны. Малы бізнес гаворыць аб тым, што яны часта купляюць тавар з усімі суправаджальнымі дакументамі і не маюць падстаў сумнявацца ў іх сапраўднасці, а ў час праверкі аказваецца, што яны фальсіфікаваны. І вінаваты ў гэтай сітуацыі аказваецца прадпрымальнік, хоць па логіцы яго віны тут няма. Так, мы гаворым аб тым, што згодна з заканадаўствам ІП абавязаны правяраць сапраўднасць дакументаў, Міністэрства па падатках і зборах на сваім сайце размясціла ўсю неабходную для гэтага інфармацыю. Але ёсць розныя сітуацыі. Наша задача - развіваць інстытут добрасумленнага прадпрымальніцтва.
- З вашых слоў можна зрабіць выснову, што сапраўднасць суправаджальных дакументаў цяпер з'яўляецца адным з ключавых пытанняў?
- У сувязі са змяненнямі правіл гульні з'яўляюцца новыя схемы тавараруху. Мы цяпер актыўна прапануем прадпрымальнікам карыстацца аптовымі базамі, паслугамі спецыяльна створанай кампаніі "Знешэканамсэрвіс", якая пастаўляе прадукцыю з Кітая непасрэдна пад заказы індывідуальных прадпрымальнікаў. Гэта значыць дзяржава пайшла ІП насустрач. Але яны могуць карыстацца і былой схемай - самастойна ездзіць у Маскву і закупляць тавары там. У гэтым выпадку дзяржаве трэба прадумаць сістэму абароны нашых добрасумленных (!) прадпрымальнікаў. Таму было вырашана, што пры грамадска-кансультатыўным савеце пры Мінэканомікі будзе створана пастаянная група па абмеркаванні пытанняў дзейнасці выключна ІП, якая будзе выпрацоўваць прымальныя для ўсіх бакоў пазіцыі. І гэта правільна, таму што, вядома, добрасумленнаму малому бізнесу трэба падказваць і дапамагаць.
- На распрадажу астаткаў тавараў у ІП было паўтара года. Няўжо гэтага часу недастаткова?
- Скажу так: хто стараўся, выкарыстоўваў самыя разнастайныя спосабы, таму гэтага часу хапіла. Усе рашэнні прымаліся публічна, пра ўсе тэрміны малы бізнес ведаў. Таму не трэба было знаходзіцца ў стане чакання, у якім знаходзіліся многія, - а раптам будзе яшчэ адно прадаўжэнне? Не будзе. І аб гэтым было аб'яўлена адкрыта. У выніку многія актывізаваліся, пачалі прадаваць астаткі і пераладжвацца на новыя рэйкі работы. І дзяржаўныя органы ўсяляк садзейнічалі вырашэнню праблем малога бізнесу. Іншымі словамі, часу было дастаткова, хто як ім скарыстаўся - той тое і мае. Але, неабходна адзначыць, што ёсць і аб'ектыўныя прычыны, якія негатыўна паўплывалі на хуткасць продажу астаткаў тавараў. Перш за ўсё гэта зніжэнне пакупніцкай здольнасці, крызісныя з'явы ў эканоміцы, няпростыя адносіны з арандатарамі да прыняцця якарных змяненняў у заканадаўстве. Ды і спажывец пераарыентаваўся - цяпер ён ідзе на кірмашы, распрадажы ў буйныя гандлёвыя цэнтры, універмагі. Ці можна было яшчэ некалькі гадоў таму гаварыць аб такой колькасці і такіх працэнтах скідак?! 20 працэнтаў скідка ва ўнівермагу - для нас гэта вельмі сур'ёзна. Да таго ж інтэрнэт-гандаль пачаў імкліва развівацца - вялікая колькасць спажыўцоў заказвае тавар у сетцы. Гэта датычыцца і тавараў лёгкай прамысловасці.
- Але, згадзіцеся, прадпрымальнік - званне гордае, ад слова прадпрымаць...
- Так, прадпрымальнік павінен быць прадпрымальным. З гэтым нельга не згадзіцца. Але трэба разумець, што складанасці ёсць і ў яго.
- Але ж дзяржава не кідае ІП на волю лёсу, актыўна дапамагае адаптавацца да новых умоў.
- Гэта само сабой. Мы прапанавалі новыя схемы тавараруху, у прыватнасці, праз "Знешэканамсэрвіс", пра які я ўжо гаварыла. Мы прыклалі пэўныя намаганні - як маральныя, так і матэрыяльныя для яе стварэння. Але цяпер у распараджэнні ІП ёсць кампанія, якая дастаўляе тавары пад заказ канкрэтнага прадпрымальніка. На што часцей за ўсё скардзіцца малы бізнес? На тое, што не можа купляць у нашага вытворцы тавары, паколькі на рынку будзе ўсё ва ўсіх аднолькавае. ІП патрэбны маленькія партыі і шырокі асартымент. Таму яны ездзілі ў Маскву, і кожны для сябе нешта выбіраў, каб быць непадобным і прыцягнуць спажыўца. І гэта правільна, таму што прадпрымальнік часта нават лепш за вытворцу ведае пажаданні спажыўцоў. І хутка на іх адгукаецца.
Трэба сказаць, што апошні месяц назіраецца актыўнасць прадпрымальнікаў адносна "Знешэканамсэрвісу", да гэтага яны ішлі неахвотна. Мы стараемся зрабіць схему аператыўнай, актыўнай, мінімальнай па затратах. Таму ІП у Беларусі маюць магчымасць скарыстацца любой схемай тавараруху - самому з'ездзіць у Маскву, заказаць тавар у беларускага вытворцы, звярнуцца да паслуг "Знешэканамсэрвісу". Або трошкі там, трошкі там. Вядома, гэта рызыкі, прадпрымальнік павінен іх падлічваць. Малому бізнесу заўсёды складана, але што зробіш?
- З 1 студзеня 2016 года ў ІП з'явіцца яшчэ адзін абавязак - у Мінску і гарадах абласнога і раённага падпарадкавання ў сваіх гандлёвых аб'ектах, аб'ектах бытавога абслугоўвання і таксі яны абавязаны ўстанавіць і выкарыстоўваць плацежныя тэрміналы. Справіцца малы бізнес з гэтым?
- Зноў-такі рашэнне прынята, тэрміны ўжо раней пераносіліся - з 1 ліпеня 2015 года на 1 студзеня 2016-га. Чаму? Таму што 1 студзеня 2016 года заканчваецца рэалізацыя астаткаў, і прадпрымальнікі зусім справядліва гаварылі аб тым, што, можа, нехта з іх ужо не будзе працаваць. Маўляў, навошта яму на гэтыя паўгода ставіць тэрмінал. Лагічна? Лагічна. І іх пачулі. Але цяпер новы тэрмін набліжаецца, а пытанняў да гэтага часу шмат. Напрыклад, па тарыфах эквайрынгу для малога бізнесу. Банкі павінны разумець, што буйны бізнес - гэта буйны бізнес, а малое прадпрымальніцтва таксама трэба пачуць. На апошнім пасяджэнні міжведамаснага савета пры Нацбанку па развіцці безнаяўных плацяжоў былі прыняты, на мой погляд, вельмі правільныя рашэнні. І вырашана правесці да канца года яшчэ адно пасяджэнне, якое цалкам будзе прысвечана рабоце ІП.
- Устаноўка тэрмінала - задавальненне не таннае. Ці ўсе ІП могуць сабе яго дазволіць з улікам няпростых эканамічных рэалій?
- Тут пытанне не ў тым - могуць ці не. Мы павінны зрабіць так, каб мінімізаваць іх затраты. Можа, лагічна ўстанавіць адзін тэрмінал на некалькі ІП. Напрыклад, на першым паверсе гандлёвага цэнтра могуць працаваць некалькі тэрміналаў, якімі будзе карыстацца малы бізнес. Такі вопыт ёсць у Літве, Латвіі. Магчымасці ў банкаў ёсць, як вызначыць ход транзакцый. Гэта значыць тэрміны ўстаноўкі тэрміналаў можна і не пераносіць - галоўнае вырашыць вось гэты арганізацыйны момант. Тым больш што ІП далёка не заўсёды падоўгу застаюцца ў адным гандлёвым цэнтры. А каб перанесці тэрмінал, трэба вырашыць спектр пытанняў. У цэлым задачы па безнаяўным пытанні правільныя, але пакуль прадпрымальнік гаворыць, што гэта вялікая нагрузка. Думаю, што трэба пайсці на гэта ўзважанае рашэнне - проста сэканоміць грошы прадпрымальнікаў.
- За чый кошт плануецца ўстанаўліваць так званыя агульныя тэрміналы, калі яны, вядома, будуць?
- Можна па-рознаму. Ёсць парады прадпрымальнікаў - напрыклад, 20 прадпрымальнікаў разбілі на ўсіх куплю тэрмінала. Або мы разглядаем пытанне, каб гэта рабіў гандлёвы цэнтр. У нас жа які падыход? Мы ўдасканальваем заканадаўства з тым, каб было дакладнае размежаванне, што павінен рабіць прадпрымальнік, а што - гандлёвы цэнтр. Прадпрымальнік павінен прадаваць тавар, выконваць заканадаўства аб абароне правоў спажыўцоў і г.д., а рынак павінен забяспечыць працаздольнасць ІП. Каб прылавак быў, усё пафарбавана, адрамантавана, захавана тэхніка бяспекі. Магчыма, устаноўка тэрміналаў - гэта якраз і ёсць забеспячэнне працаздольнасці малога бізнесу.
Юлія ОГНЕВА
