Скрыншот відэа
Беларусы прывыклі працаваць, таму лозунг "Мір! Праца! Май!" не страчвае сваёй актуальнасці і цяпер. Першага мая гаворым аб тым, што не проста паляпшае, а робіць краіну незалежнай. Добрасумленная праца - роўна моцная эканоміка. У новым выпуску YouTube-праекта БЕЛТА "Па факце: рашэнні Першага" мы раскажам, як у Беларусі з'явіліся свабодныя эканамічныя зоны, што ад такіх пляцовак патрабуе Прэзідэнт і які ўклад яны ўносяць у агульную скарбонку краіны.
Дзе і калі была створана першая СЭЗ у Беларусі
Ідэя стварэння першай свабоднай эканамічнай зоны ў Беларусі з'явілася яшчэ ў 1980-я. Сацыяльная і палітычная нестабільнасць... У савецкай эканомікі - праблемы. І іх трэба вырашаць. Старыя метады ўжо не працуюць. Патрэбны інавацыйныя падыходы. У 1988 годзе выйшла спецыяльная пастанова ўрада, якая ўпершыню ў гісторыі СССР адкрывала магчымасць стварэння асаблівых эканамічных тэрыторый.
У якасці эксперыментальнай пляцоўкі разглядалі заходнюю частку краіны. Брэсцкая вобласць падыходзіла ідэальна. Размяшчэнне каля дзяржграніцы, добры прамысловы патэнцыял і транспартная інфраструктура. Так, з восені 1989 года пачалі прапрацоўваць размяшчэнне СЭЗ у Брэсцкім рэгіёне. На жаль, планы разбурыў распад СССР.
Да пытання вярнуліся ўжо ў незалежнай Беларусі. 26 лютага 1992 года прынята пастанова аб стварэнні СЭЗ у раёне Брэста. Але ў складаныя 1990-я хапала і іншых клопатаў, таму працэс зноў застопарыўся. Зыходным пунктам стане ўказ Прэзідэнта ад 20 сакавіка 1996-га "Аб свабодных эканамічных зонах на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь". Тады нарэшце распрацавалі нарматыўна-прававую базу, сфарміравалі кіраўніцтва СЭЗ, зацвердзілі "Палажэнне аб свабоднай эканамічнай зоне "Брэст".
Якія задачы былі пастаўлены перад беларускімі СЭЗ
Пазней гэтыя напрацоўкі знойдуць адлюстраванне ў законе ў 1998 годзе, дзе дакладна прапішуць, што такое СЭЗ. Гэта частка тэрыторыі з дакладнымі межамі і спецыяльным прававым рэжымам, які ўстанаўлівае больш спрыяльныя, чым звычайныя, умовы ажыццяўлення прадпрымальніцкай і іншай гаспадарчай дзейнасці. Гэта значыць спрошчаны парадак экспартна-імпартных аперацый і мытных ільгот, прэферэнцыі па падатках, больш простая працэдура рэгістрацыі бізнесу. Увогуле, дадатковыя стымулы для рэалізацыі новых інвестпраектаў.
19 снежня 1996 года ў першай СЭЗ Беларусі быў зарэгістраваны першы рэзідэнт. Праз год з'явіцца і першая кампанія з замежным капіталам. З 1996 па 2002 год у Беларусі было ўтворана шэсць СЭЗ, па адной у кожнай вобласці. Перад усімі аднолькавыя задачы - прыцягненне айчынных і замежных інвестыцый, стварэнне новых рабочых месцаў, выпуск высокаканкурэнтнай прадукцыі, укараненне новай тэхнікі і прагрэсіўных тэхналогій.
"У свабодных эканамічных зонах прадпрыемствы працуюць не проста ў ільготных, а ў вельмі льготных умовах. Было абяцана, што на працягу 3-5 гадоў ледзь не мільярды долараў абрушацца на нашу эканоміку. Гэта была адна з асноўных мэт, дзеля якой мы пайшлі на стварэнне такіх зон. Колькі ж беларусаў атрымалі цудоўную работу ў СЭЗ і добрую заработную плату?" - пацікавіўся кіраўнік дзяржавы на нарадзе па пытаннях дзейнасці СЭЗ у маі 2004 года.
"Лічу, што наша дзяржава зрабіла шмат для работы СЭЗ. Скажу адкрыта: мяне пакуль не задавольвае іх уклад у эканоміку краіны. Нельга сказаць, што ад СЭЗ наогул няма ніякай карысці, але гэта карысць пакуль невялікая", - канстатаваў тады беларускі лідар.
Колькі свабодных эканамічных зон дзейнічае ў Беларусі.
У Беларусі па-ранейшаму дзейнічае шэсць свабодных эканамічных зон. На пачатак года ў іх было зарэгістравана 425 рэзідэнтаў. У спісе - свабодная эканамічная зона "Мінск", "Гомель-Ратон", "Гроднаінвест", "Брэст", "Магілёў", "Віцебск". Колькасць работнікаў усіх СЭЗ перавышае 136 тыс. чалавек.
Для прыкладу возьмем адну з прывабных інвестыцыйных пляцовак у Беларусі - СЭЗ "Мінск". У 2023-м яна адзначыла 25-годдзе. За гэты час свабодная эканамічная зона ўнесла важкі ўклад у развіццё не толькі сталіцы і Мінскага рэгіёна, але і эканомікі краіны ў цэлым.
"СЭЗ "Мінск" уключае 105 прадпрыемстваў. Тут пабудавана 46 заводаў, створана 30 тыс. рабочых месцаў, прыцягнута $3 млрд. На прадпрыемствах выпускаецца 46 працэнтаў інавацыйнай прадукцыі. Экспарт складае $700 млн", - расказаў кіраўнік адміністрацыі свабоднай эканамічнай зоны "Мінск" Анатоль Бубен.
У чым асаблівасць айчынных СЭЗ
Стварэнне СЭЗ - гэта сусветная практыка. Такія зоны пад рознымі назвамі існуюць прыблізна ў 120 краінах. У кожнай - свае льготы і прэферэнцыі, якія гарантуе дзяржава. Беларусь - экспартна арыентаваная краіна, таму лагічна, што ў нашых СЭЗ падтрымліваюць тыя ініцыятывы, якія накіраваны на выпуск канкурэнтаздольнай прадукцыі, цікавай не толькі беларускаму пакупніку.
"Наша краіна арыентавана на экспарт. Мы даём ільготы, калі прадукцыя экспартная. Акрамя таго, мы імпартазамяшчаем 75 працэнтаў прадукцыі", - дадаў Анатоль Бубен.
Крыху лічбаў ад Мінэканомікі: на долю СЭЗ прыпадае 5,3 працэнта ВУП, 18 працэнтаў вытворчасці прамысловай прадукцыі, амаль 4 працэнты інвестыцый у асноўны капітал, звыш 20 працэнтаў экспарту тавараў. У мінулым годзе аб'ёмы выплачаных рэзідэнтамі падаткаў, збораў і плацяжоў узраслі на 44 працэнты.
"Каб стаць рэзідэнтам, патрэбна ідэя па выпуску інавацыйнай прадукцыі. Мы, у сваю чаргу, прадастаўляем участак. Нічога складанага няма, галоўнае ідэя", - падкрэсліў Анатоль Бубен.
Што патрабуе Лукашэнка ад свабодных эканамічных зон
Бесперапыннае павышэнне эфектыўнасці работы свабодных эканамічных зон - патрабаванне Прэзідэнта. Дзяржава гарантуе нямала прэферэнцый. Гэта асаблівы рэжым падаткаабкладання, прадастаўленне зямельных участкаў, мытныя льготы. А якая аддача? Калі не будзе ўмацавання інтэлектуальнага, прамысловага і экспартнага патэнцыялу, то навошта тады наогул патрэбны СЭЗ?
"Што наогул дзяржава атрымлівае ад функцыянавання гэтых свабодных эканамічных зон? Наша, беларуская дзяржава, а не дзяржава, якая знаходзіцца на стадыі развіцця як "бананавая" рэспубліка, зде заняць чалавека ў нейкай справе - гэта добра", - такое пытанне Прэзідэнт узняў на нарадзе па пытаннях функцыянавання і развіцця СЭЗ у снежні 2016 года.
"Усе вобласці захацелі мець свае свабодныя эканамічныя зоны, я згадзіўся. Тады ў людзей не было работы, і мы хапаліся за любую саломінку, каб не патануць. Сёння пытанне аб тым, каб проста заняць людзей у свабодных эканамічных зонах, прадаставіўшы там ільготны рэжым прадпрыемствам, не стаіць. Мы спраўляемся з занятасцю людзей, нам патрэбны высокатэхналагічныя вытворчасці. Калі там перадавая вытворчасць, гэта павінна хутка выявіцца на рабоце ўсёй эканомікі. А проста стварыць там канторку, і нехта будзе балты і гайкі кляпаць - гэта добра, але ўжо не адпавядае таму ўзроўню развіцця, на якім мы знаходзімся", - упэўненасць у гэтым Аляксандр Лукашэнка выказаў на нарадзе з удзелам членаў урада і старшынь аблвыканкамаў у жніўні 2018 года.
Як на работу свабодных эканамічных зон у Беларусі паўплывалі санкцыі
На работу свабодных эканамічных зон не маглі не паўплываць санкцыі. Многія прадпрыемствы па-ранейшаму сутыкаюцца з пэўнымі цяжкасцямі. Гэта датычыцца дастаўкі сыравіны, камплектуючых, абсталявання. Прадаўжаецца пошук новых пастаўшчыкоў, рынкаў збыту. Пры гэтым колькасць рэзідэнтаў СЭЗ не скарачаецца. У мінулым годзе плюс 30 новых кампаній. Інвестары плануюць работу над праектамі ў лагістыцы, харчовай прамысловасці, вытворчасці мэблі, электраабсталявання, металаапрацоўцы.
"Інвестыцыі ёсць, ніхто нікуды не сыходзіць. А прадукцыя можа быць пераарыентавана. У цэлым, экспарт расце, інвестыцыі акупляюцца, людзі атрымліваюць прыбытак. Прыходзяць новыя (партнёры. - Заўвага БЕЛТА): Індыя, Турцыя, Кітай, Расія. Укладваюцца і мясцовыя бізнесмены", - расказаў Анатоль Бубен.
Што цікавіць замежных партнёраў Беларусі
Свабодныя эканамічныя зоны, тэхнапаркі і індустрыяльныя паркі. Гэта тое, што звычайна цікавіць замежных партнёраў. Нядаўна Мінск прымаў бізнес-місію Асацыяцыі кластараў, тэхнапаркаў і асаблівых эканамічных зон Расіі. Калегі прыехалі абмяняцца вопытам. А гэта далейшае развіццё інвестыцыйнага супрацоўніцтва і прамысловай кааперацыі дзвюх краін.
Усе разумеюць: матор развіцця - тэхналагічны суверэнітэт. Бадай, гэта датычыцца любога прадпрыемства незалежна, дзе яно знаходзіцца: у свабоднай эканамічнай зоне або не. А калі ўжо дзяржава падставіла плячо ў выглядзе прэферэнцый, то і патрабаванне большае.
"Адзінае, аб чым я заўсёды прашу наша кіраўніцтва краіны, вертыкаль улады, урад, эканамічныя службы: вы займіцеся эканомікай. Дайце вынік у эканоміцы. З усімі астатнімі пытаннямі, а яны не лягчэйшыя, мы справімся", - запэўніў беларускі лідар на нарадзе ў Гродзенскім аблвыканкаме ў жніўні 2021 года.
БЕЛТА.-0-
*Праект створаны за кошт сродкаў мэтавага збору на вытворчасць нацыянальнага кантэнту.
Дзе і калі была створана першая СЭЗ у Беларусі
Ідэя стварэння першай свабоднай эканамічнай зоны ў Беларусі з'явілася яшчэ ў 1980-я. Сацыяльная і палітычная нестабільнасць... У савецкай эканомікі - праблемы. І іх трэба вырашаць. Старыя метады ўжо не працуюць. Патрэбны інавацыйныя падыходы. У 1988 годзе выйшла спецыяльная пастанова ўрада, якая ўпершыню ў гісторыі СССР адкрывала магчымасць стварэння асаблівых эканамічных тэрыторый.
У якасці эксперыментальнай пляцоўкі разглядалі заходнюю частку краіны. Брэсцкая вобласць падыходзіла ідэальна. Размяшчэнне каля дзяржграніцы, добры прамысловы патэнцыял і транспартная інфраструктура. Так, з восені 1989 года пачалі прапрацоўваць размяшчэнне СЭЗ у Брэсцкім рэгіёне. На жаль, планы разбурыў распад СССР.
Да пытання вярнуліся ўжо ў незалежнай Беларусі. 26 лютага 1992 года прынята пастанова аб стварэнні СЭЗ у раёне Брэста. Але ў складаныя 1990-я хапала і іншых клопатаў, таму працэс зноў застопарыўся. Зыходным пунктам стане ўказ Прэзідэнта ад 20 сакавіка 1996-га "Аб свабодных эканамічных зонах на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь". Тады нарэшце распрацавалі нарматыўна-прававую базу, сфарміравалі кіраўніцтва СЭЗ, зацвердзілі "Палажэнне аб свабоднай эканамічнай зоне "Брэст".
Якія задачы былі пастаўлены перад беларускімі СЭЗ
Пазней гэтыя напрацоўкі знойдуць адлюстраванне ў законе ў 1998 годзе, дзе дакладна прапішуць, што такое СЭЗ. Гэта частка тэрыторыі з дакладнымі межамі і спецыяльным прававым рэжымам, які ўстанаўлівае больш спрыяльныя, чым звычайныя, умовы ажыццяўлення прадпрымальніцкай і іншай гаспадарчай дзейнасці. Гэта значыць спрошчаны парадак экспартна-імпартных аперацый і мытных ільгот, прэферэнцыі па падатках, больш простая працэдура рэгістрацыі бізнесу. Увогуле, дадатковыя стымулы для рэалізацыі новых інвестпраектаў.
19 снежня 1996 года ў першай СЭЗ Беларусі быў зарэгістраваны першы рэзідэнт. Праз год з'явіцца і першая кампанія з замежным капіталам. З 1996 па 2002 год у Беларусі было ўтворана шэсць СЭЗ, па адной у кожнай вобласці. Перад усімі аднолькавыя задачы - прыцягненне айчынных і замежных інвестыцый, стварэнне новых рабочых месцаў, выпуск высокаканкурэнтнай прадукцыі, укараненне новай тэхнікі і прагрэсіўных тэхналогій.
"У свабодных эканамічных зонах прадпрыемствы працуюць не проста ў ільготных, а ў вельмі льготных умовах. Было абяцана, што на працягу 3-5 гадоў ледзь не мільярды долараў абрушацца на нашу эканоміку. Гэта была адна з асноўных мэт, дзеля якой мы пайшлі на стварэнне такіх зон. Колькі ж беларусаў атрымалі цудоўную работу ў СЭЗ і добрую заработную плату?" - пацікавіўся кіраўнік дзяржавы на нарадзе па пытаннях дзейнасці СЭЗ у маі 2004 года.
"Лічу, што наша дзяржава зрабіла шмат для работы СЭЗ. Скажу адкрыта: мяне пакуль не задавольвае іх уклад у эканоміку краіны. Нельга сказаць, што ад СЭЗ наогул няма ніякай карысці, але гэта карысць пакуль невялікая", - канстатаваў тады беларускі лідар.
Колькі свабодных эканамічных зон дзейнічае ў Беларусі.
У Беларусі па-ранейшаму дзейнічае шэсць свабодных эканамічных зон. На пачатак года ў іх было зарэгістравана 425 рэзідэнтаў. У спісе - свабодная эканамічная зона "Мінск", "Гомель-Ратон", "Гроднаінвест", "Брэст", "Магілёў", "Віцебск". Колькасць работнікаў усіх СЭЗ перавышае 136 тыс. чалавек.
Для прыкладу возьмем адну з прывабных інвестыцыйных пляцовак у Беларусі - СЭЗ "Мінск". У 2023-м яна адзначыла 25-годдзе. За гэты час свабодная эканамічная зона ўнесла важкі ўклад у развіццё не толькі сталіцы і Мінскага рэгіёна, але і эканомікі краіны ў цэлым.
"СЭЗ "Мінск" уключае 105 прадпрыемстваў. Тут пабудавана 46 заводаў, створана 30 тыс. рабочых месцаў, прыцягнута $3 млрд. На прадпрыемствах выпускаецца 46 працэнтаў інавацыйнай прадукцыі. Экспарт складае $700 млн", - расказаў кіраўнік адміністрацыі свабоднай эканамічнай зоны "Мінск" Анатоль Бубен.
У чым асаблівасць айчынных СЭЗ
Стварэнне СЭЗ - гэта сусветная практыка. Такія зоны пад рознымі назвамі існуюць прыблізна ў 120 краінах. У кожнай - свае льготы і прэферэнцыі, якія гарантуе дзяржава. Беларусь - экспартна арыентаваная краіна, таму лагічна, што ў нашых СЭЗ падтрымліваюць тыя ініцыятывы, якія накіраваны на выпуск канкурэнтаздольнай прадукцыі, цікавай не толькі беларускаму пакупніку.
"Наша краіна арыентавана на экспарт. Мы даём ільготы, калі прадукцыя экспартная. Акрамя таго, мы імпартазамяшчаем 75 працэнтаў прадукцыі", - дадаў Анатоль Бубен.
Крыху лічбаў ад Мінэканомікі: на долю СЭЗ прыпадае 5,3 працэнта ВУП, 18 працэнтаў вытворчасці прамысловай прадукцыі, амаль 4 працэнты інвестыцый у асноўны капітал, звыш 20 працэнтаў экспарту тавараў. У мінулым годзе аб'ёмы выплачаных рэзідэнтамі падаткаў, збораў і плацяжоў узраслі на 44 працэнты.
"Каб стаць рэзідэнтам, патрэбна ідэя па выпуску інавацыйнай прадукцыі. Мы, у сваю чаргу, прадастаўляем участак. Нічога складанага няма, галоўнае ідэя", - падкрэсліў Анатоль Бубен.
Што патрабуе Лукашэнка ад свабодных эканамічных зон
Бесперапыннае павышэнне эфектыўнасці работы свабодных эканамічных зон - патрабаванне Прэзідэнта. Дзяржава гарантуе нямала прэферэнцый. Гэта асаблівы рэжым падаткаабкладання, прадастаўленне зямельных участкаў, мытныя льготы. А якая аддача? Калі не будзе ўмацавання інтэлектуальнага, прамысловага і экспартнага патэнцыялу, то навошта тады наогул патрэбны СЭЗ?
"Што наогул дзяржава атрымлівае ад функцыянавання гэтых свабодных эканамічных зон? Наша, беларуская дзяржава, а не дзяржава, якая знаходзіцца на стадыі развіцця як "бананавая" рэспубліка, зде заняць чалавека ў нейкай справе - гэта добра", - такое пытанне Прэзідэнт узняў на нарадзе па пытаннях функцыянавання і развіцця СЭЗ у снежні 2016 года.
"Усе вобласці захацелі мець свае свабодныя эканамічныя зоны, я згадзіўся. Тады ў людзей не было работы, і мы хапаліся за любую саломінку, каб не патануць. Сёння пытанне аб тым, каб проста заняць людзей у свабодных эканамічных зонах, прадаставіўшы там ільготны рэжым прадпрыемствам, не стаіць. Мы спраўляемся з занятасцю людзей, нам патрэбны высокатэхналагічныя вытворчасці. Калі там перадавая вытворчасць, гэта павінна хутка выявіцца на рабоце ўсёй эканомікі. А проста стварыць там канторку, і нехта будзе балты і гайкі кляпаць - гэта добра, але ўжо не адпавядае таму ўзроўню развіцця, на якім мы знаходзімся", - упэўненасць у гэтым Аляксандр Лукашэнка выказаў на нарадзе з удзелам членаў урада і старшынь аблвыканкамаў у жніўні 2018 года.
Як на работу свабодных эканамічных зон у Беларусі паўплывалі санкцыі
На работу свабодных эканамічных зон не маглі не паўплываць санкцыі. Многія прадпрыемствы па-ранейшаму сутыкаюцца з пэўнымі цяжкасцямі. Гэта датычыцца дастаўкі сыравіны, камплектуючых, абсталявання. Прадаўжаецца пошук новых пастаўшчыкоў, рынкаў збыту. Пры гэтым колькасць рэзідэнтаў СЭЗ не скарачаецца. У мінулым годзе плюс 30 новых кампаній. Інвестары плануюць работу над праектамі ў лагістыцы, харчовай прамысловасці, вытворчасці мэблі, электраабсталявання, металаапрацоўцы.
"Інвестыцыі ёсць, ніхто нікуды не сыходзіць. А прадукцыя можа быць пераарыентавана. У цэлым, экспарт расце, інвестыцыі акупляюцца, людзі атрымліваюць прыбытак. Прыходзяць новыя (партнёры. - Заўвага БЕЛТА): Індыя, Турцыя, Кітай, Расія. Укладваюцца і мясцовыя бізнесмены", - расказаў Анатоль Бубен.
Што цікавіць замежных партнёраў Беларусі
Свабодныя эканамічныя зоны, тэхнапаркі і індустрыяльныя паркі. Гэта тое, што звычайна цікавіць замежных партнёраў. Нядаўна Мінск прымаў бізнес-місію Асацыяцыі кластараў, тэхнапаркаў і асаблівых эканамічных зон Расіі. Калегі прыехалі абмяняцца вопытам. А гэта далейшае развіццё інвестыцыйнага супрацоўніцтва і прамысловай кааперацыі дзвюх краін.
Усе разумеюць: матор развіцця - тэхналагічны суверэнітэт. Бадай, гэта датычыцца любога прадпрыемства незалежна, дзе яно знаходзіцца: у свабоднай эканамічнай зоне або не. А калі ўжо дзяржава падставіла плячо ў выглядзе прэферэнцый, то і патрабаванне большае.
"Адзінае, аб чым я заўсёды прашу наша кіраўніцтва краіны, вертыкаль улады, урад, эканамічныя службы: вы займіцеся эканомікай. Дайце вынік у эканоміцы. З усімі астатнімі пытаннямі, а яны не лягчэйшыя, мы справімся", - запэўніў беларускі лідар на нарадзе ў Гродзенскім аблвыканкаме ў жніўні 2021 года.
БЕЛТА.-0-
*Праект створаны за кошт сродкаў мэтавага збору на вытворчасць нацыянальнага кантэнту.
