19 ліпеня 2025, 10:30

"Кожны год, калі адкрываецца новы мотасезон, прапаноўваю хлопцам асвяціць матацыклы". Дзіўная гісторыя свяшчэнніка-байкера

Навіны сюжэта "Праект "Беларусы ў кадры" на YouTube-канале БЕЛТА"

Паглядзіце, якую ферму пабудаваў гэты беларус! Тут вырошчваюць сапраўдных крэветак

"Хочацца ўсю гэту прыгажосць намаляваць". Карціны гэтай беларускі захоўваюцца ў прыватных калекцыях па ўсім свеце

Павел Чарняк рос у сям'і свяшчэнніка і ведаў, якія цяжкасці чакаюць таго, хто збіраецца прысвяціць сябе царкве. Яго бацька ў свой час дзеля гэтага ахвяраваў бліскучай кар'ерай. Ад сям'і тады адвярнуліся нават сваякі: у СССР заўзята змагаліся з так званымі рэлігійнымі забабонамі. Але бацька клірыка маладзечанскага Пакроўскага храма іерэя Паўла Чарняка настойліва ішоў да мэты і ні на хвіліну не пашкадаваў аб сваім рашэнні. Гэтак жа, як і яго сын, які сцвярджае: місія прывесці чалавека да веры і накіраваць яго душу да Госпада вартая любых выпрабаванняў.

Па слядах бацькі

Да Бога прыходзяць у розным узросце. Бацька нашага героя Мікалай Чарняк у самым росквіце сіл адчуў, што служба Госпаду - яго сапраўднае прызванне. У той час ён працаваў галоўным юрыстам на Смаргонскім заводзе аптычнага станкабудавання, шмат што бачыў і зразумеў у жыцці. Аб'ездзіў амаль увесь Савецкі Саюз - ад Магадана да Калінінграда.

- Думаю, гэта быў балючы выбар для бацькі. Ён быў у радах партыі, і хацелася пайсці з пасады як мага спакайней, - успамінае Павел Чарняк. - Не ўсё складвалася проста, бо ў савецкі час заўзята змагаліся з так званымі рэлігійнымі забабонамі. Хоць многія наперакор татальнай прапагандзе знаходзілі дарогу да храма праз сямейны прыклад, мастацтва, чытанне кніг, даследаванне гісторыі. Нягледзячы на забароны, шукалі сэнс жыцця і знаходзілі яго ў рэлігіі. Мае бацькі, выхадцы з рэлігійных сем'яў, таксама далучыліся да веры. І нават тайна павянчаліся ў Вільнюсе. Мяне хрысцілі тут, у Маладзечне, у звычайнай кватэры, далей ад чужых вачэй.

Мікалай Чарняк стаў свяшчэннікам у многім дзякуючы мудрым парадам Мітрапаліта Філарэта і яго падтрымцы. Нягледзячы на тое, што ў краіне пачалася гарбачоўская перабудова і чуваць была адліга, савецкая ўлада не адмаўлялася ад антырэлігійнага курсу. Па парадзе Філарэта Мікалай Чарняк пакідаў высокую пасаду па магчымасці бясшумна і паступова - атрымліваючы ўсё больш нізкія.

- Ад нас адвярнуліся ўсе сваякі. Некаторыя адкрыта намякалі: хіба са здаровай галавой хто-небудзь адмовіцца ад бліскучай кар'еры і пойдзе, як ім бачылася, у нікуды? - успамінае настаяцель храма Пакроваў Прасвятой Багародзіцы. - Уявіце сабе, у Смаргоні тата быў паважаным і ўплывовым чалавекам, яго хацелі нават суддзёй назначыць. А тут такая дур. Але лёсам наканавана было яму. У Свяшчэнным Пісанні нездарма сказана, што Дух Святы пастаўляе сабе свяшчэннікаў. Так і ёсць, па сабе ведаю. Я вучыўся ў Смаленскай семінарыі, і з усяго курса прыкладна з 20 чалавек толькі пяцёра, калі не памыляюся, сталі свяшчэннікамі. Таму аднаго твайго жадання мала. Калі Богам было б не наканавана, я атрымаў бы духоўную адукацыю і, магчыма, стаў бы проста добрым чалавекам.

Духоўны шлях Мікалай Чарняк, які адышоў ад свецкіх спраў, пачаў з малога. Яго пасвяцілі ў духоўны сан і далі першы прыход у Крычаве. А праз два гады вярнулі на Гродзеншчыну, у родныя мясціны. У 1989 годзе ўзначаліў прыход Спаса-Уваскрасенскай царквы ў Ашмянах, якую ў савецкі час выкарыстоўвалі пад склад. Будынак выглядаў вельмі старым: дах з дзіркамі, званіца сарвана. Аднак новы настаяцель, маючы юрыдычную адукацыю і выкарыстоўваючы сваё веданне законаў, літаральна за два з палавінай гады аднавіў, а затым і адрадзіў храм. Царква паступова пачала ажываць.

- Бацька трагічна загінуў: яго збіў матацыкл. Адпявалі ў храме, дзе цяпер служу я. Шкада, што ён не дажыў да таго дня, калі мяне пасвяцілі ў свяшчэннікі, - гаворыць субяседнік. - З дзяцінства ў нас з ім была асабліва моцная сувязь. Памятаю, маці засталася заканчваць справы ў Смаргоні, а мы паехалі ў яго першы прыход у Крычаў. Я быў заўсёды побач - на адправах, службе, хрышчэнні і пахаванні. Ужо ў тым дзіцячым узросце цікавасць да ўсяго таго, што адбывалася, была шчырай. Для мяне свяшчэннікі заўсёды былі людзьмі асаблівымі - шчаслівымі і радаснымі, таму што яны маюць сувязь непасрэдна з Госпадам праз таінствы. Цяпер і ў сваіх дзетак бачу агонь у вачах, калі размова заходзіць аб богаслужэнні і веры.

Молада-горача

Першы прыход айца Паўла - храм у вёсцы Вішнявец Стаўбцоўскага раёна. Царква Раства Іаана Прадцечы, куды яго накіравалі ў 2003 годзе, - старадаўняя, з багатай гісторыяй. Сваімі вялікімі памерамі і архітэктурай яна нечым нагадвала маладому настаяцелю сталічны сабор.

- СССР ужо 20 гадоў як спачыў, а адтуль нібы і не адыходзіў. Час спыніўся. Спробы вяртаць людзей да каранёў, да традыцый продкаў і веры спачатку аказаліся не вельмі паспяховымі. Давялося ўспамінаць вопыт бацькі, і я стаў у пэўнай ступені рэвалюцыянерам. Але такі ў нечым наватарскі падыход да службы не раз бокам выходзіў, - прызнаецца субяседнік.

Адслужыў айцец Павел у вішнявецкім храме сем гадоў, а потым прыехаў у ціхі, спакойны валожынскі прыход у вёсцы Славенск. Храм Мікалая Цудатворца пабудаваны на гістарычным месцы, некалі вельмі бойкім і ажыўленым, недалёка ад скрыжавання дарог на Вільню. Цяпер там такое хараство. Побач Бярэзіна. Белая цэркаўка ў какошніках. І літаральна тры хаты паблізу. А да бліжэйшай вёскі - пяць кіламетраў. Вернікаў мала.

Праз два гады свяшчэнніка накіравалі ў вёску Палачаны, што недалёка ад Маладзечна, у храм Раства Прасвятой Багародзіцы. За два гады валожынскай цішыні, паводле яго слоў, ён нават крыху прытаміўся. У Палачанах было дзе прымяніць сваю энэргію. Праўда, айцец Павел адзначае, што па гарачнасці, уласцівай маладосці, занадта многа патрабаваў ад вернікаў. Толькі з вопытам зразумеў: трэба, набраўшыся цярпення, з ціхмянасцю і стараннасцю тлумачыць людзям важныя і простыя ісціны. Бо некаторыя ходзяць у храм усё сваё жыццё, а галоўнага так і не ведаюць.

"Прыціснуць" або пацалаваць

Часта айцу Паўлу задаюць пытанні аб тым, як лепш выхоўваць дзяцей - бізуном ці пернікам.

- У любові, таму што мяккае точыць цвёрдае, - адказвае ён. - Да кожнага дзіцяці патрэбны свой падыход: кагосьці варта крыху "прыціснуць", а кагосьці - пацалаваць і прылашчыць. Мяне бацька выхоўваў у строгасці і любові. Калі насваволіў, хапала аднаго яго позірку, каб я ўсё зразумеў. А часам мог і ўсыпаць па пятай кропцы. Вельмі ўдзячны бацьку за яго ўрокі.

У сям'і Чарнякоў чацвёра дзяцей. Айцец Павел гаворыць, што кожны этап жыцця Гасподзь благаслаўляе яго і матушку Наталлю дзіцем. Пасля пасвячэння ў свяшчэннікі нарадзілася Ксенія. А на першым прыходзе на свет з'явіўся Кірыл. У валожынскі перыяд, у час службы ў Храме Свяціцеля Мікалая, Усявышні падарыў сына, якога назвалі Мікалаем. А ў Палачанах на свет Божы з'явілася Аляксандра.

Кірыл вучыцца на архітэктара ў Санкт-Пецярбургу, Ксенія працуе на сталічным хлебазаводзе, а Мікалай і Аляксандра яшчэ школьнікі.

Айцец Павел гаворыць, што дзяцей выхоўваў па бацькоўскай методыцы. Раней мог іх паводзіны крыху "падкарэкціраваць", нават на калені паставіць. А цяпер яны ўжо свядомыя, таму выхоўвае словам. Прыслухоўваецца да іх думкі. Ён помніць, з якой павагай бацька ставіўся да яго выбару. Гатовы быў у любую хвіліну аказаць падтрымку.

Школу Павел Чарняк заканчваў у Ашмянах, дзе знаходзіцца "Каменны Лог", вялікі пагранічны аўтадарожны пункт. Зразумела, што прафесія мытніка ў гэтых краях была вельмі папулярнай. Як і многія яго аднакласнікі, ён хацеў працаваць на граніцы. Але ў хуткім часе зразумеў, што мытная справа - не яго. І вырашыў выбіраць сэрцам. Так ён аказаўся ў Смаленскай духоўнай семінарыі. А ў 2003 годзе быў пасвячоны ў духоўны сан і накіраваны настаяцелем на Стаўбцоўшчыну.

Гісторыя з матацыкламі

Даўным-даўно маленькі Павел пазіраў з захапленнем на татаў мапед "Рыга", на якім той часта ездзіў на дачу. Паколькі бак размяшчаўся ў яго ззаду, на раме бацька ўстанавіў дзіцячае сядзенне. Колькі радасці было ў дзіцяці, калі яго садзілі ў мотакрэсла практычна ля самага руля! Павел мог нават да яго дакрануцца! Напэўна, тады і абудзілася яго цікавасць да байкаў. У тыя шчаслівыя хвіліны бесклапотны хлопчык нават уявіць не мог, што калісьці яго любімы бацька, які так многа значыць для яго, трагічна загіне пад коламі матацыкла. У той ракавы вечар вадзіцель спяшаўся дадому пасля работы, прыбавіў скорасць і позна заўважыў машыну, якая стаяла на аварыйках. Зманеўраваць не паспеў, не хапіла літаральна секунд.

Ні страху перад гэтым відам транспарту, ні глыбокай крыўды на віноўніка аварыі ў душы Паўла не было. Тое, што здарылася, прыняў як урок на ўсё жыццё.

- У маладосці ў многіх з нас зрывае ўнутраны абмежавальнік: імчымся на вялікай скорасці, не думаючы ні пра што, - разважае ён. - Кожны год, калі адкрываецца новы мотасезон, прапаную хлопцам прыехаць на Старую плошчу, асвяціць свае матацыклы. Яны збіраюцца каля царквы, размаўляюць. Я расказваю ім пра свой горкі вопыт, успамінаю бацьку. Гавару: так, матацыкл - гэта адчуванне свабоды і палёту. Але памылак ён не даруе. А таму бяспека павінна быць на першым месцы. Прычым як твая, так і навакольных. Каб не нарабіць бяды, успамінай адну з першых запаведзяў Хрыста "палюбі бліжняга свайго, як самога сябе".

Гісторыя самога Паўла з матацыкламі прадоўжылася ў пачатку 1990-х. Савецкі Саюз ужо дыхаў на ладан. Маці-бухгалтар баялася, што сабраныя грошы знікнуць, і купіла на іх два матацыклы "Мінск". Яе сын з таго часу страціў спакой. Доўга ўгаворваў бацькоў, каб дазволілі карыстацца адным з іх. І аднойчы ўгаварыў. Аднак пакатаўся нядоўга: калі Павел паехаў на вучобу ў семінарыю, маці, каб жалеза не ржавела, яго прадала.

Сёння ў гаражы ў бацюшкі прадстаўлена некалькі ўзораў савецкага аўтапрама.

- Ужо ў свяшчэнным сане набыў свой першы матацыкл "Днепр". Ён доўгі час стаяў ва ўладальнікаў каля хлява і парос высокай травой. Удыхнуў у яго новае жыццё, нават з'ездзіў на кіеўскі завод, дзе "Дняпры" выпускалі, прыкупіў новыя дэталі, - тлумачыць айцец Павел. - А вось "Іж Юпітэр-5". Раней на ім катаўся стрыечны брат Андрэй. Не так даўно ён пайшоў з жыцця, а я забраў на памяць гэты матацыкл, аднавіў. Выпісаў з Іжэўска новую поршневую, і вось ужо два гады на ім езджу. Ён вельмі шустры, асабліва зручны для горада. А там у куце стаіць "Ява", рамантую па просьбе знаёмага. Аддам - будзе карыстацца з радасцю і ўдзячнасцю. А яшчэ ў маёй калекцыі ёсць стары прыгожы К-750, вядомы ў народзе як "касік". На ім не езджу, стаіць для прыгажосці. Жонка часам бурчыць, што ён толькі месца займае. Але не магу з ім расстацца.

Перад Вялікаднем 10 гадоў таму бацька Павел аформіў у растэрміноўку матацыкл, пра які даўно марыў: цёмна-вішнёвую "Хонду". Яго цяпер так і называе - велікодны. "Японец" - сур'ёзная тэхніка, на якой можна падарожнічаць па краіне і за яе межамі. Цяпер для мужа і жонкі далёкія паездкі не рэдкасць. Пабывалі нядаўна на радзіме Гагарына, у Гжацку, адкуль родам матушка Наталля. Мараць у бліжэйшым будучым удвух па Залатым кальцы праехаць.

- Для мяне матацыкл - гэта адначасова сродак перамяшчэння і хобі. Калі еду адзін далёка, душа раскрываецца, спяваю рэлігійныя песні. Малюся ў час руху. Напэўна, гэта своеасаблівы выхад энергіі, накіраванай да Бога, - рэзюмуе субяседнік.

Далучыць да слова Божага

Айцец Павел вядзе ў школе нумар 11 г. Маладзечна гурток "Асновы праваслаўнай культуры". Дзеці прыходзяць туды некалькі разоў на тыдзень.

Самыя ўдзячныя слухачы - гэта малодшыя. Яны як губка ўбіраюць у сябе інфармацыю, з адкрытым сэрцам. З імі прыемна гаварыць аб праваслаўных традыцыях, сямейных каштоўнасцях. Яны ўжо маюць крытычны розум і ведаюць, што добра, а што дрэнна. З тымі ж, хто ўвайшоў у пераходны ўзрост, прызнаецца свяшчэннік, значна больш складана. Яны спрабуюць нешта даказаць, самасцвердзіцца, бурна праяўляюць эмоцыі. Але і з імі ўдаецца знаходзіць агульную мову. А вось у 10-11-х класах айцец Павел заняткі не праводзіць. Ён лічыць, што старшакласнікаў сёння і так дастаткова моцна нагружаюць навучальным матэрыялам - уздыхнуць няма калі! А таму сустракаецца толькі калі ёсць неабходнасць абмеркаваць канкрэтную тэму. У храм Пакроваў Прасвятой Багародзіцы, дзе служыць айцец Павел, прыходзяць людзі розных узростаў, але ў асноўным - прадстаўнікі старэйшага пакалення.

- У сталым узросце больш разумееш, што не ўсё ад цябе залежыць. Пакуль малады, здаецца: увесь свет пад нагамі. Але па меры набыцця вопыту ўсведамляеш, што ёсць сітуацыі, калі хочацца падкласці хаця б саломінку, ды не пад сілу. І ўсё ў руках Госпада, - гаворыць свяшчэннік. - Бог ёсць любоў. І калі ты больш пачынаеш любіць бліжняга, значыць, становішся бліжэй да Бога. Усе мы рабілі ў маладосці памылкі. Нездарма ў Свяшчэнным Пісанні ёсць такія словы: "грахі юнацтва майго". У кожнага былі свае грахі, аб якіх мы потым шкадуем. Адмольваем іх у надзеі, што Гасподзь даруе і прыме нас такімі, якія ёсць.

Бог ёсць любоў. І калі ты больш пачынаеш любіць бліжняга, значыць, становішся бліжэй да Бога.

Алена ЕЛАВІК,
фота Віталя ПІВАВАРЧЫКА.

Праект створаны за кошт сродкаў мэтавага збору на вытворчасць нацыянальнага кантэнту
-0-

Падпісвайцеся на нас у