14 кастрычніка, Мінск /Кар. БЕЛТА/. Літва, Латвія і Эстонія, нягледзячы на пагрозу энергадэфіцыту, прадаўжаюць рабіць захады да поўнага адключэння ад БРЭЛЛ (энергакальцо, якое аб'ядноўвае Беларусь, Расію, Эстонію, Латвію і Літву). Нават падключыўшыся да энергасетак Цэнтральнай Еўропы, краіны Балтыі не змогуць разлічваць на бесперабойныя пастаўкі электрычнасці, піша Baltnews.
Сёння свет сутыкнуўся з глабальным энергетычным крызісам. Цэны на вуглевадароды прадаўжаюць заставацца на вельмі высокім узроўні. Услед за падаражэннем блакітнага паліва пачаў павышацца і кошт электраэнергіі.
Для краін Балтыі скачкі цэн на электрычнасць сталі ўжо амаль прывычнай справай. Усяго за адзін тыдзень у чэрвені 2021 года, калі попыт на энергію ўзрос з-за гарачага надвор'я, кошт электрычнасці ў Літве, Латвіі і Эстоніі вырас на 28 працэнтаў, 37 працэнтаў і 24 працэнты адпаведна. Але летам гэта энергія хаця б была, няхай і па завышанай цане. Сёння ж Прыбалтыка можа сутыкнуцца з больш сур'ёзным выклікам - адсутнасцю паставак у прынцыпе.
У сярэдзіне верасня 2021 года, якраз у разгар энергетычнага крызісу, урад Літвы на падставе так званага антыастравецкага закона знізіў максімальную прапускную здольнасць на літоўска-беларускіх злучэннях. Цяпер над грамадзянамі гэтай краіны і іншых дзяржаў Балтыі навісла не толькі пагроза падаражэння камунальных паслуг, але і амаль катастрафічнага энергадэфіцыту.
Дэфіцыт дальнабачнасці
Энергетычны крызіс, выкліканы рэкордным падаражэннем газу, закрануў многія краіны. Цяжкасці зведваюць нават дзяржавы з развітой эканомікай. Еўрапейскія энергаёмістыя кампаніі вымушаны скарачаць аб'ёмы вытворчасці або наогул спыняць сваю дзейнасць.
Напрыклад, найбуйнейшы нямецкі вытворца аміяку SKW Stickstoffwerke Piesteritz скараціў вытворчасць на 20 працэнтаў. Магчыма нават поўнае спыненне магутнасцей гэтай кампаніі. Брытанскія вытворцы сталі, хімпрадуктаў і ўгнаенняў ужо замарозілі вытворчасць, спрабуючы перачакаць перыяд пікавага попыту. У Польшчы пачалася паніка з-за таго, што электраэнергія хутка стане прадметам раскошы, а прэм'ер-міністр Венгрыі Віктар Орбан абвінаваціў у цяперашнім крызісе Еўракамісію, якая паспяшалася з укараненнем зялёнай энергетыкі.
На гэтым фоне ўлады Літвы, якія маглі б павялічыць пастаўкі энергіі з Расіі і дзякуючы гэтаму зрабіць электрычнасць для сябе таннейшай, робяць наадварот. Літоўскі рэгулятар знізіў максімальную прапускную здольнасць на літоўска-беларускіх камунікацыях.
Старшы навуковы супрацоўнік Цэнтра еўрапейскіх даследаванняў ІМЭМА РАН Уладзімір Аленчанка растлумачыў Baltnews, чаму Вільнюс пайшоў на гэты крок менавіта цяпер - у разгар энергетычнага крызісу: "Рашэнне літоўскіх улад аб звужэнні доступу энергіі на літоўска-беларускіх злучэннях можна растлумачыць няхваткай дальнабачнасці і стратэгічнага мыслення. Можна зрабіць вывад, што ўлады не вельмі ўважліва адсочвалі сітуацыю на глабальных рынках электрычнасці. Рашэнне аб звужэнні доступу энергіі прымалася напярэдадні ўсплёску цэн на газ. Адсюль вынікае, што ніхто не займаўся аналізам сітуацыі і не складаў прагнозы".
Уладзімір Аленчанка адзначыў, што гэту сітуацыю можна таксама расцаніць як жаданне дапамагчы Швецыі і Фінляндыі зарабіць грошай на пастаўках электраэнергіі ў краіны Балтыі. Але, хутчэй за ўсё, тут мае месца банальная адсутнасць разлікаў і няўменне думаць на перспектыву. "Гэта рашэнне прымалася па палітычных матывах. Пры яго прыняцці не былі падлічаны эканамічныя наступствы і ўрон для энергетыкі. Звычайна такое бывае, калі кіраўніцтва дзяржавы або некампетэнтнае, або разлічвае на загады звонку", - сказаў на заканчэнне эксперт.
Цэны на электраэнергію ў краінах Балтыі павысіліся ўжо ў шэсць-восем разоў у параўнанні з кастрычнікам 2020 года. Сёння максімальныя цэны дасягаюць 347,5 еўра за МВт·гадз у Літве і 256,1 еўра за МВт·гадз - у Латвіі і Эстоніі.
Уплываць на цэнаўтварэнне гэтыя краіны практычна не могуць, паколькі ўнутранай генерацыі ім не хапае. Даводзіцца купляць электрычнасць у трэціх краін, прычым па той цане, якую ім выставяць.
Энергетычная латарэя для Прыбалтыкі
Кампенсаваць няхватку энергіі, калі прапускная здольнасць на літоўска-беларускіх кабелях знізіцца, няма чым. Нават пасля таго як сістэмы краін Балтыі будуць цалкам сінхранізаваны з Цэнтральнай Еўропай, сітуацыя не стане лепшай.
Пры ідэальных умовах дзяржавы ЕС змогуць забяспечваць Літве, Латвіі і Эстоніі неабходную колькасць энергіі, няхай і па больш высокай цане. Але ў перыяд крызісаў, якія апошнім часам узнікаюць усё часцей, Прыбалтыка зноў будзе знаходзіцца ва ўмовах энергадэфіцыту, бо ў краінах Заходняй Еўропы хапае ўласных праблем. Напрыклад, у Германіі найбуйнейшы пастаўшчык энергіі Steag GmbH у верасні спыніў работу электрастанцыі Bergkamen-А. Прычына простая - закончыўся вугаль.
Прыбалтыка можа ўзяць энергію са Скандынавіі, бо ёсць энергакабелі са Швецыі і Фінляндыі. Але і на гэтым напрамку магчымы перабоі. Сёння з-за няхваткі вады церпяць гідраэлектрастанцыі краін Скандынавіі, генерацыя значна знізілася.
У Нарвегіі вытворца аміячных угнаенняў Yara International збіраецца скараціць вытворчасць на 40 працэнтаў з-за вялікіх расходаў на куплю энергіі. У Швецыі з-за падаражэння электрычнасці прагназуюць інфляцыю ў памеры 3 працэнты ўжо ў бліжэйшыя месяцы. Ці будуць гэтыя краіны аддаваць дэфіцытную энергію краінам Балтыі? Пытанне рытарычнае.
Калі такі крызіс паўторыцца пасля поўнага адключэння краін Балтыі ад БРЭЛЛ, Літва, Латвія і Эстонія могуць застацца наогул без электраэнергіі. Яе пастаўкі ператворацца для Прыбалтыкі ў латарэю, дзе выйгрыш - магчымасць купіць электрычнасць.
Але, як лічыць дырэктар расійскага Цэнтра палітычнага аналізу Павел Данілін, Брусель не паспрабуе вырашыць праблему энергадэфіцыту ў рэгіёне. "Захад не будзе рабіць нічога, каб прадухіліць энергетычны крызіс у Прыбалтыцы. Ніякіх асаблівых прэферэнцый па энергетыцы, каб кампенсаваць страты, Літве, Латвіі і Эстоніі можна не чакаць. Усё, што атрымаюць балтыйскія краіны, - запэўніванні ў тым, што эліту гэтых дзяржаў і далей будуць сустракаць на Захадзе з авацыямі. Паміж Бруселем і балтыйскімі краінамі ёсць негалосны дагавор - эліты падтрымліваюць русафобскі парадак дня, абвастраючы абстаноўку, калі гэта трэба, атрымліваючы за гэта прывілеі асабіста для сябе. А той факт, што за час свайго членства ў ЕС некаторыя рэспублікі Балтыі страцілі амаль трэць свайго насельніцтва, мала каго хвалюе", - адзначыў эксперт у гутарцы з Baltnews.
Ён дадаў, што кіраўніцтва Еўрасаюза нават не паспрабуе забяспечыць энергабяспеку Літвы, Латвіі і Эстоніі, паколькі яно ўпэўнена, што нават у самай цяжкай сітуацыі прыбалты ўпарта не звернуцца па дапамогу да Расіі. Чыноўнікі ЕС разлічваюць, што нават эканамічна нявыгадная палітыка не прымусіць кіраўніцтва балтыйскіх краін адмовіцца ад самагубнага курсу.-0-
