"Хочацца ўсю гэту прыгажосць намаляваць". Карціны гэтай беларускі захоўваюцца ў прыватных калекцыях па ўсім свеце

Ала Касцялецкая называе сябе самавучкай, пры гэтым яе карціны выстаўляюць у галерэях не толькі Беларусі, але і Расіі, Еўропы і Амерыкі, а яшчэ яны захоўваюцца ў прыватных калекцыях па ўсім свеце. Жывапісам яна занялася ўсяго 7 гадоў таму, у свае 55. Тады мастацтва стала яе паратункам, вылечыла душу, дапамагло знайсці новую сябе. Гісторыя мастачкі Алы Касцялецкай - у праекце "Беларусы ў кадры".

"Хочацца ўсю гэту прыгажосць намаляваць"

Сёння Ала Касцялецкая разам з мужам Алегам жыве часцей не ў сталічнай кватэры, а ва ўласным доме ў вёсцы Мінскага раёна. На другім паверсе ўладкавала сабе майстэрню, побач - пакой-сховішча для карцін, якія то адпраўляюцца на выставы, то знаходзяць новых гаспадароў і пераязджаюць да іх назаўсёды. Калі мастачка расказвае пра світанні і захады сонца, якія бачыць з вокнаў дома, становіцца зразумела: гэта месца, як і мастацтва, - яе крыніца сілы, натхнення.

- Заязджаем у вёску, і справа з горкі адкрываецца від на прасторныя палі. Я бачу велізарнае неба, сонца, вузкую палоску зямлі і тэрмінова прашу Алега спыніць машыну, каб зрабіць фота. Хочацца ўсю гэту прыгажосць намаляваць, - дзеліцца Ала і з усмешкай прызнаецца, што любіць прагулкі: побач невялікі лясок і рэчка.

На яе малой радзіме, Глыбоччыне, таксама ёсць нямала цудоўных мясцін. З дзяцінства Ала была актыўнай дзяўчынкай: піянерка, старшыня атрада, гуляла з хлопчыкамі ў вайнушку, лазіла па дрэвах. Але любіла і адзіноту - пасядзець на лужку ці прабегчыся па палявых сцяжынках. Сям'я была вялікая і дружная: тры дачкі, а Алачка - малодшая, любімая і пешчаная. Бацька, закройшчык-кравец, часта браў яе на работу: у вёсцы не было дзіцячага сада. Дзяўчынка сядзела пад вялікім сталом для раскрою і гартала часопісы мод. Усе тры сястры рана навучыліся шыць і вязаць - у эпоху дэфіцыту гэта дало ім магчымасць выглядаць стыльна і модна.

У 18 гадоў Ала перажыла першую сур'ёзную страту - смерць маці. Тады зразумела: трэба быць моцнай і самастойнай. Пасля школы паступіла ў Беларускі політэхнічны інстытут на спецыяльнасць "кінаапаратура". На трэцім курсе выйшла замуж, на чацвёртым нарадзіла сына, але акадэмічны водпуск не брала - мужна скончыла ВНУ. Старэйшы сын Юрый пайшоў у сад у год і тры месяцы, а сама - на работу. Дзесяць гадоў Ала працавала інжынерам-канструктарам, затым, пасля другога дэкрэта з сынам Аляксеем, асвоіла прафесію бухгалтара-эканаміста і прапрацавала яшчэ 20 гадоў у гэтай сферы. Так можна коратка пераказаць адну частку жыцця Алы Касцялецкай. Бо ў 55 у яе ўсё змянілася.

"З трэцяй карціны я прыняла сітуацыю"

- Гэта здарылася, як і многае ў жыцці, выпадкова, - прыгадвае наша гераіня. - Калі памёр наш Лёшка, утварылася пустата. Здавалася, я гляджу на сябе зверху: жывеш, працуеш, але разумееш, што проста іграеш ролю. Муж стараўся адцягнуць маю ўвагу, вазіў па магазінах - на шопінг, але нічога не радавала. Неяк у адным гандлёвым цэнтры я ўбачыла карціну па нумарах і захацела паспрабаваць. Мне спадабаўся гэты стан, калі не думаеш, проста глядзіш на нумар і колер фарбы і зафарбоўваеш квадрацікі. Я адчула, што мне гэта хочацца рабіць. У 6 раніцы прачыналася, таму што дрэнна спала ў той час, і да работы крыху памалюю, некалькі мазкоў зраблю.

Адна карціна па нумарах змяніла другую, трэцюю... І ў хуткім часе Ала зразумела: ёй хочацца імправізаваць. Першыя фарбы і палатно знайшліся дома - засталіся ад Аляксея. Потым з'явілася яе першая самастойная работа: яна намалявала сябе з мужам - "На парозе вечнасці".

- Адразу пасля смерці Лёшы мы былі ў санаторыі. Вечарам выйшлі да возера: зорнае неба адлюстроўвалася ў вадзе і я адчувала прысутнасць сына, нібыта ён дакранаецца да нас. Мне захацелася гэта перадаць. Кожны раз пачынала трагедыю, а заканчвала спакоем. З трэцяй карціны я прыняла сітуацыю, адпусціла. Зразумела: Лёша свабодны, ён у іншым свеце. І настала суцяшэнне.

Слухаючы гераіню праекта, верыш у сілу мастацтва. У блакітных вачах жанчыны ззяе святло, а калі яна гаворыць пра натхненне і паказвае свае работы, здаецца, што ўнутры яе нараджаюцца новыя праменьчыкі і яны асвятляюць усё вакол.

"Усім гаворыць, што яе бабуля - мастак"

Ала Касцялецкая прызнаецца, што доўга не адважвалася назваць сябе мастачкай. Як і многія, у дзяцінстве яна любіла маляваць, атрымлівала па прадмеце вышэйшыя адзнакі, але ніколі не вучылася жывапісу прафесійна. Былі ўнутранае пачуццё густу, наглядальнасць і жаданне ствараць нешта сваё, унікальнае.

Унучка першай назвала яе мастаком і падштурхнула да таго, каб паказаць карціны свету.

- Яна неяк сказала: "Я ўсім кажу, што ў мяне бабуля - мастак". А я думаю: "Я ж самавучка, які я мастак?" - здзіўляецца наша гераіня.

З дапамогай унучкі завяла свае першыя старонкі ў сацсетках, і пачаўся новы этап: удзел у выставах, стварэнне сайта, вываз карцін за мяжу. За апошнія гады яе работы экспанаваліся ў Беларусі, Расіі, Кітаі, Турцыі, Еўропе і ЗША. Дэбют быў яркім: карціна "На краі" на міжнароднай выставе ў Нью-Ёрку атрымала галоўны прыз галерэі.

- Калі здаецца, што мы стаім на краі, важна памятаць: ёсць сіла, якая падтрымае і напоўніць энергіяй. Мы справімся і будзем жыць далей, - тлумачыць аўтар ідэю работы.

Сярэбраным медалём у намінацыі "Прафесіянал" на міжнародным конкурсе ў Маскве адзначана карціна "Агонь ачышчальны". Ала прызнаецца, што ніколі б не павесіла яе дома - занадта шмат болю ў гэтым палатне. Разам з тым агонь ачышчае нашы сэрцы і розум ад смецця, якім мы напаўняем сябе. І нараджаецца ўнутраная перамога над абставінамі.

"Гэта як частку сябе падарыць"

Першыя свае работы Ала дарыла блізкім і сябрам - кожны выбіраў тое, што адгукалася ў сэрцы. Але карцін станавілася ўсё больш. Мастачка выставіла некалькі работ на беларускай анлайн-галерэі, і ў хуткім часе купілі першую яе карціну.

- Тады зразумела: тое, што я раблю, можа падабацца. Карціны ніколі не былі крыніцай прыбытку. Проста настаў час адпускаць іх, - гаворыць Ала і заўважае, што не ведае пра хайп. - Я дарослая жанчына, напэўна, таму людзям ужо няёмка гаварыць мне дрэннае, калі каму-небудзь штосьці не падабаецца. Прыемна, калі пакупнікі дзякуюць за карціну. Гэта як аддаць дзіця ў добрыя рукі, частку сябе падарыць. Ведаю: мае работы не прыгнятаюць.

Паводле прызнання мастачкі, яна доўга ішла да думкі аб сваёй першай персанальнай выставе, якая адбылася толькі ў гэтым годзе. Арт-хол Рэспубліканскага тэатра беларускай драматургіі на два месяцы ператварыўся ў выставачную пляцоўку. Супалі дзве падзеі - адкрыццё новага тэатральнага сезона і экспазіцыя работ Алы Касцялецкай. На цырымонію прыйшло шмат людзей, у тым ліку калегі па першай рабоце. Але больш за ўсё мастачку кранула прысутнасць незнаёмых: яе мастацтва зацікавіла, аказалася блізкім і зразумелым многім.

Персанальная выстава атрымала назву "Крыніца з пустаты". У экспазіцыі былі прадстаўлены работы розных гадоў і сюжэтаў - ад касмічных абстракцый да пейзажаў і партрэтаў.

- Карціну "Крыніца з пустаты" я стварала спецыяльна для выставы. Унутры - чорная дзірка, пустата. Я намалявала маленькую жанчыну ці воіна каля яе мяжы. Калі перайсці гэту рысу - вяртання няма, пустата паглыне. Але калі спыніцца і адштурхнуцца, жыццё пачынаецца па новай траекторыі. Гэта шанц прадоўжыць усё па-новаму, - тлумачыць гераіня нашага праекта.

"Ствараю хаос, які ператвараю ў нешта прыгожае"

Па загарадным доме Алы і Алега можна хадзіць, нібыта па карціннай галерэі: мастачка расказвае пра гісторыі стварэння работ, іх задуму.

- Гэта Беларусь, - звяртае нашу ўвагу Ала на карціну з абрысамі роднай краіны. - Люблю нашу зямлю, я патрыёт. Калі пачала гэту абстракцыю, назвала яе "Святло белай зоркі". Зорачка - гэта наша Беларусь.

А вось "Музыка вечнасці" - гэта спроба перадаць адчуванне вечнага руху жыцця, да яго не дакрануцца рукамі, як і да музыкі, якая гучыць і кранае самыя патаемныя куткі душы.

Абедзве карціны вельмі яркія. Мастачка адзначае, што яе любімыя колеры - жоўты, аранжавы, фіялетавы, сіні. Хутка заканчваюцца залатыя і сярэбраныя фарбы.

У яе работах шмат глыбіні, думак, а яшчэ гульні фарбаў. Так, карціна "Нараджэнне зоркі" з'явілася пасля таго, як выпадкова пралілася шклянка вады, - і гэты момант стаў адкрыццём.

- Я наношу тэкстуру, ствараю хаос, які ператвараю ў нешта прыгожае, - дзеліцца сваёй тэхнікай Ала Касцялецкая. - Мне заўсёды падабалася дынаміка ў карціне.

Асаблівае месца ў творчасці нашай гераіні займае праект "Мацярынства". Ствараўся ён спецыяльна для адной выставы. У серыю работ уваходзяць карціны "Нараджэнне душы" - пра таінства з'яўлення новага жыцця, "Безумоўная любоў" - пра чысціню мацярынскай любові, "Малітва маці" - пра сілу малітвы, якая захоўвае дзяцей нават у дарослым узросце, "Мама, я з табой" - пра вечную сувязь маці і дзіцяці. У гэтых палотнах Ала выкарыстала карункі - для яе яны як сімвал малекулы ДНК.

- Гэта вялікае таінства, калі ўнутры маці фарміруецца дзіця, з якім назаўсёды захоўваецца сувязь. Малыша з яго дасканалай чысцінёй ад нараджэння пачынаеш любіць безумоўна. Напэўна, гэта любоў падобна да божай. Малітва і любоў маці ніколі не спыняюцца, яны як абярэг для дзяцей, - упэўнена мастачка.

А мы ў карціне "Безумоўная любоў" бачым абраз Маці Божай з маленькім Ісусам. Ад усіх карцін серыі "Мацярынства" ідзе асаблівае святло і радасць.

Ала з усмешкай прыгадвае, што неяк у час выставы да яе падышла жанчына з дзяўчынкай і прызналася: дзякуючы гэтым карцінам яна змагла прыгожа растлумачыць дачцэ, адкуль бяруцца дзеці.

Наша гераіня верыць: кожны чалавек несвядома цягнецца да прыгажосці. Але не ўсе чуюць гэты кліч.

- У момант, калі мне было ўсё нецікава, мастацтва абудзіла ўва мне прагу да жыцця. Я дазволіла сабе тварыць. Прыгажосць можна бачыць усюды. Захад сонца - гэта мастацтва. Творца кожны дзень дорыць нам такое, што глядзець не наглядзецца. У кожным з нас закладзена прырода Творцы. Мы створаны па вобразе і падабенстве, - адзначае Ала Касцялецкая і дапаўняе, што ёй ужо 62 гады і сёння яна стараецца жыць кожным днём: маляваць, шмат гуляць, напаўняць жыццё прыемнымі момантамі. - Галоўнае - каб захоўвалася цікавасць. У чалавека ёсць сілы, пакуль яго штосьці цікавіць. Згасанне пачынаецца, калі ён здаецца і гаворыць: "Я нажыўся".

"Мы як птушка з двума крыламі"

Паводле прызнання нашай гераіні, муж Алег - першы крытык і знаток яе творчасці. Ён развешвае карціны і спыняе яе ад жадання іх "удасканаліць": "Не сапсуй. Усё як трэба". У час запісу "Беларусы ў кадры" Алег моўчкі назіраў за ўсім, перажываючы за жонку, каб нашы пытанні не растрывожылі яе.

Гісторыя іх знаёмства вельмі кінематаграфічная. Уяўляеце: за адзін дзень яны сустрэліся двойчы. Спачатку ў адным з пераходаў Мінска, дзе Алег прапанаваў пазнаёміцца дзяўчыне, але яна адмовіла, бо "прыстойныя дзяўчыны на вуліцы не знаёмяцца". А ўжо ў метро падумала: "Вось так і праходзяць міма свайго лёсу..." і які ж быў цуд, калі вечарам зноў сустрэла яго ў парку. Яны апынуліся ў адной лодцы на атракцыёне. З таго часу разам ужо шмат гадоў.

- У сямейным жыцці галоўнае не спяшацца і не разбягацца, як бы цяжка ні было. Усе складанасці трэба праходзіць разам. Цяпер, калі нам за 60, так добра ўдваіх. Мы як птушка з двума крыламі, - прызнаецца Ала і дапаўняе: - Калі не стала Лёшкі, было асабліва цяжка. Калі плакаў Алег, я падтрымлівала яго. Калі рыдала я, ён выцягваў мяне. Аднаму такое прайсці вельмі складана. Калі прыходзіць выпрабаванне, нельга здавацца і гаварыць "усё прапала". Бог дае выпрабаванні па сілах. Потым разумееш, для чаго яны былі патрэбны. Праходзячы іх, становішся мацнейшым, мудрэйшым.

Святлана КІРСАНАВА,
фота Таццяны МАТУСЕВІЧ і з архіва гераіні праекта,
газета "7 дней".-0-

*Праект створаны за кошт сродкаў мэтавага збору на вытворчасць нацыянальнага кантэнту.