Каментарый: Вільнюскі саміт АБСЕ азнаменаваў самы сур'ёзны крызіс гэтай арганізацыі
"Скандальная", "няўдачная" - такімі эпітэтамі стракацелі загалоўкі навін з Вільнюса, дзе 6-7 снежня праходзіла 18-я сесія Савета міністраў замежных спраў Арганізацыі па бяспецы і супрацоўніцтву ў Еўропе (АБСЕ). І роля галоўнай скандалісткі была адведзена дзяржаўнаму сакратару ЗША Хілары Клінтан.
Слова "роля" ў гэтым выпадку падыходзіць найлепш. Увесь саміт планаваўся падобна вялікаму спектаклю. Каб не адцяняць прыму, у сталіцу Літвы спазнілася першая лэдзі еўрапейскай дыпламатыі Кэтрын Эштан, спаслаўшыся на неадкладныя справы. Перад выхадам галоўнай гераіні публіку разагрэў міністр замежных спраў Літвы і па сумяшчальніцтву старшыня АБСЕ Аўдронюс Ажубаліс, які коратка пераказаў сюжэт "спектакля": "Яна (гэта значыць Клінтан) прыязджае як госць мерапрыемства, але гэта цудоўнае месца, каб адчуць магутны сігнал у падтрымку дэмакратычных тэндэнцый, дэмакратычных лідараў і арганізацый на паўночным усходзе і ўсходзе ад Літвы, для ўсходняй прасторы".
Такім чынам, рэзанёры, накшталт Ажубаліса, зрабілі сваю справу, і на сцэне з'явілася сама пані Клінтан. Ад творчага нетрымання пакутуюць многія вялікія акцёры і з-за гэтага часта трапляюць у няёмкае становішча. Так здарылася і з дзяржсакратаром ЗША. Яшчэ напярэдадні Вільнюскага саміту Хілары Клінтан выступіла з рэзкай крытыкай выбараў у Дзяржаўную думу Расіі, якія прайшлі 4 снежня. Прычым зрабіла яна гэта яшчэ да абвяшчэння вынікаў саміх выбараў, не дачакаўшыся нават папярэдняй справаздачы місіі назіральнікаў ад АБСЕ! Нечуваная справа ў міжнароднай практыцы, асабліва ў адносінах паміж звышдзяржавамі. У сувязі з гэтым можна згадзіцца са словамі Уладзіміра Пуціна, які вельмі справядліва абвінаваціў Клінтан у тым, што яна дала сігнал пратэстным акцыям у Расіі. Цяпер ужо можна дакладна сказаць, што дзяржаўны дэпартамент не толькі маральна заахвочваў гэтыя акцыі, але і субсідзіраваў кампанію па выяўленню парушэнняў і дыскрэдытацыі працэдуры парламенцкіх выбараў у Расіі. Вядома, знаходзіць і ўстараняць парушэнні трэба, але рабіць гэта на грошы замежнай і адкрыта недружалюбнай дзяржавы - згадзіцеся, неяк ужо вельмі дзіўна.
У Вільнюсе Хілары Клінтан паўторна села ў лужыну, заявіўшы, што ў Беларусі "кожны дзень (!) адбываюцца арышты, прымаюцца рэпрэсіўныя законы, праследуюцца актывісты грамадзянскай супольнасці". Пры гэтым яна налічыла цэлых 50 палітычных зняволеных. Цяжка сказаць, каго менавіта дзяржсакратар уключыла ў гэты спіс, паколькі яе тут жа на чыстую волю вывела нехта Наталля Радзіна, якая заявіла, што палітвязняў толькі 15. Дык 50 ці 15? Ці іх наогул няма?
Зрэшты, няведанне рэалій, абсалютнае невалоданне сітуацыяй у Беларусі пані Клінтан можна дараваць. Адметнай рысай палітычнай "эліты" ЗША ўжо даўно стала недасведчанасць. Вядома, Клінтан далёка да Джорджа Буша-малодшага, які блытаў дзяржавы і сталіцы, не мог успомніць імёны кіраўнікоў краін - саюзніц ЗША. Але ўсё ж noblesse oblige, як гавораць у іх, у дыпламатаў.
Вільнюскі бенефіс Хілары Клінтан, без усялякіх сумненняў, падрыхтаваны і спланаваны, - гэта знакавая падзея. Ён азнаменаваў канец так званага перыяду перазагрузкі ў адносінах паміж Расіяй і ЗША і пераход да новага этапу актыўнага саперніцтва і проціборства на міжнароднай арэне. Паскарэнне інтэграцыйнага будаўніцтва на постсавецкай прасторы, якое пачалося, выклікае відавочнае раздражненне і ў Вашынгтоне, і ў многіх еўрапейскіх сталіцах. Пры гэтым зразумелага адказу або ўзгодненай рэакцыі на гэты прарыў на Захадзе пакуль не выпрацавалі. Ды і з'яўленне гэтага адказу на фоне вострага эканамічнага крызісу, які забірае ўсю палітычную энергію, пакуль не прадбачыцца. Таму рэакцыя заходніх партнёраў хутчэй падобная на істэрыку. Па сутнасці апошнія эскапады Клінтан, націск на Беларусь, фінансаванне нелегальных апазіцыйных груп у Расіі, якое павялічылася ў разы, - усё гэта частка менавіта гэтай істэрыкі.
Павучальны тон, жаданне навязаць сваю ідэалогію іншым краінам, падагнаць усіх пад адзін грэбень сталі своеасаблівым стылем не толькі амерыканскай або брытанскай знешняй палітыкі, але і іх сатэлітаў, будзе гэта Польшча, Чэхія або Літва. Уласна кажучы, усе гэтыя більдты, берды, розенталі і лідынгтаны, бляклыя, выпусташаные палітыканы, якіх быццам адштампавалі на адной фабрыцы, нават нецікавыя. Яны выступаюць з загадзя нарыхтаванымі прамовамі, узгодненымі з Вашынгтонам, часам і не задумваючыся нават аб прадмеце абмеркавання. Аднак такія паводзіны фактычна развальваюць Арганізацыю па бяспецы і супрацоўніцтву ў Еўропе.
У Вільнюсе міністр замежных спраў Расіі Сяргей Лаўроў даў цвёрды адказ самазваным павучальнікам: "Падрыхтоўка да СМЗС чарговы раз паказала, што "механіка" АБСЕ, якая склалася, дае збоі, а шлях экстэнсіўнага нарошчвання масіву дакументаў і абавязацельстваў цалкам сябе вычарпаў, тым больш калі "забываюцца" ранейшыя абавязацельствы, такія як, напрыклад, аб забеспячэнні свабоды перамяшчэння". Міністр падкрэсліў: "Відавочна, што без глыбокай рэформы АБСЕ, без пераводу яе дзейнасці на трывалую прававую аснову арганізацыя будзе працягваць страчваць сваю запатрабаванасць".
Яшчэ больш катэгарычны дыягназ АБСЕ паставіў кіраўнік беларускага МЗС Сяргей Мартынаў: "Наша з вамі арганізацыя ў выніку рызыкуе застацца на абочыне гістарычнага працэсу. Рызыкуе - гэта, мабыць, вельмі мяккае слова для адэкватнай ацэнкі сённяшняй сітуацыі".
І ўсё ж, нягледзячы на жорсткасць рыторыкі, непазбежнай у гэтай сітуацыі, і расійскі, і беларускі міністры праявілі верх дыпламатычнасці. Калі цяпер сур'ёзна абмяркоўваюць неабходнасць і магчымасць рэфармавання ААН, то, здаецца, АБСЕ, гэтай еўрапейскай ААН, рэформы наўрад ці дапамогуць. Апошні пасля доўгага перапынку саміт кіраўнікоў дзяржаў АБСЕ, які праходзіў у мінулым годзе ў Астане, нагадваў хутчэй рэанімацыю. Але і яна не спрацавала.
Па сутнасці, АБСЕ - гэта труп, які гніе. Хельсінкскі працэс мёртвы. І для доказу гэтага дастаткова задаць некалькі пытанняў. Што зрабіла АБСЕ для забеспячэння непарушнасці пасляваенных граніц? Якія меры арганізацыя прыняла для выканання Дагавора аб звычайных узброеных сілах у Еўропе? Што канкрэтнае зроблена для абароны правоў нацыянальных меншасцей у краінах Балтыі, Косаве, іншых? Адказ на гэтыя пытанні толькі адзін: нічога. АБСЕ даўно ператварылася ў арганізацыю, якую Вашынгтон выкарыстоўвае ў сваіх палітычных мэтах для аказання націску на іншыя дзяржавы. Так не можа доўга прадаўжацца. Цела павінна быць аддадзена зямлі. А палітыкам пара задумацца аб стварэнні новага эфектыўнага механізма забеспячэння бяспекі на Еўрапейскім кантыненце.
Вадзім ГІГІН
"Скандальная", "няўдачная" - такімі эпітэтамі стракацелі загалоўкі навін з Вільнюса, дзе 6-7 снежня праходзіла 18-я сесія Савета міністраў замежных спраў Арганізацыі па бяспецы і супрацоўніцтву ў Еўропе (АБСЕ). І роля галоўнай скандалісткі была адведзена дзяржаўнаму сакратару ЗША Хілары Клінтан.
Слова "роля" ў гэтым выпадку падыходзіць найлепш. Увесь саміт планаваўся падобна вялікаму спектаклю. Каб не адцяняць прыму, у сталіцу Літвы спазнілася першая лэдзі еўрапейскай дыпламатыі Кэтрын Эштан, спаслаўшыся на неадкладныя справы. Перад выхадам галоўнай гераіні публіку разагрэў міністр замежных спраў Літвы і па сумяшчальніцтву старшыня АБСЕ Аўдронюс Ажубаліс, які коратка пераказаў сюжэт "спектакля": "Яна (гэта значыць Клінтан) прыязджае як госць мерапрыемства, але гэта цудоўнае месца, каб адчуць магутны сігнал у падтрымку дэмакратычных тэндэнцый, дэмакратычных лідараў і арганізацый на паўночным усходзе і ўсходзе ад Літвы, для ўсходняй прасторы".
Такім чынам, рэзанёры, накшталт Ажубаліса, зрабілі сваю справу, і на сцэне з'явілася сама пані Клінтан. Ад творчага нетрымання пакутуюць многія вялікія акцёры і з-за гэтага часта трапляюць у няёмкае становішча. Так здарылася і з дзяржсакратаром ЗША. Яшчэ напярэдадні Вільнюскага саміту Хілары Клінтан выступіла з рэзкай крытыкай выбараў у Дзяржаўную думу Расіі, якія прайшлі 4 снежня. Прычым зрабіла яна гэта яшчэ да абвяшчэння вынікаў саміх выбараў, не дачакаўшыся нават папярэдняй справаздачы місіі назіральнікаў ад АБСЕ! Нечуваная справа ў міжнароднай практыцы, асабліва ў адносінах паміж звышдзяржавамі. У сувязі з гэтым можна згадзіцца са словамі Уладзіміра Пуціна, які вельмі справядліва абвінаваціў Клінтан у тым, што яна дала сігнал пратэстным акцыям у Расіі. Цяпер ужо можна дакладна сказаць, што дзяржаўны дэпартамент не толькі маральна заахвочваў гэтыя акцыі, але і субсідзіраваў кампанію па выяўленню парушэнняў і дыскрэдытацыі працэдуры парламенцкіх выбараў у Расіі. Вядома, знаходзіць і ўстараняць парушэнні трэба, але рабіць гэта на грошы замежнай і адкрыта недружалюбнай дзяржавы - згадзіцеся, неяк ужо вельмі дзіўна.
У Вільнюсе Хілары Клінтан паўторна села ў лужыну, заявіўшы, што ў Беларусі "кожны дзень (!) адбываюцца арышты, прымаюцца рэпрэсіўныя законы, праследуюцца актывісты грамадзянскай супольнасці". Пры гэтым яна налічыла цэлых 50 палітычных зняволеных. Цяжка сказаць, каго менавіта дзяржсакратар уключыла ў гэты спіс, паколькі яе тут жа на чыстую волю вывела нехта Наталля Радзіна, якая заявіла, што палітвязняў толькі 15. Дык 50 ці 15? Ці іх наогул няма?
Зрэшты, няведанне рэалій, абсалютнае невалоданне сітуацыяй у Беларусі пані Клінтан можна дараваць. Адметнай рысай палітычнай "эліты" ЗША ўжо даўно стала недасведчанасць. Вядома, Клінтан далёка да Джорджа Буша-малодшага, які блытаў дзяржавы і сталіцы, не мог успомніць імёны кіраўнікоў краін - саюзніц ЗША. Але ўсё ж noblesse oblige, як гавораць у іх, у дыпламатаў.
Вільнюскі бенефіс Хілары Клінтан, без усялякіх сумненняў, падрыхтаваны і спланаваны, - гэта знакавая падзея. Ён азнаменаваў канец так званага перыяду перазагрузкі ў адносінах паміж Расіяй і ЗША і пераход да новага этапу актыўнага саперніцтва і проціборства на міжнароднай арэне. Паскарэнне інтэграцыйнага будаўніцтва на постсавецкай прасторы, якое пачалося, выклікае відавочнае раздражненне і ў Вашынгтоне, і ў многіх еўрапейскіх сталіцах. Пры гэтым зразумелага адказу або ўзгодненай рэакцыі на гэты прарыў на Захадзе пакуль не выпрацавалі. Ды і з'яўленне гэтага адказу на фоне вострага эканамічнага крызісу, які забірае ўсю палітычную энергію, пакуль не прадбачыцца. Таму рэакцыя заходніх партнёраў хутчэй падобная на істэрыку. Па сутнасці апошнія эскапады Клінтан, націск на Беларусь, фінансаванне нелегальных апазіцыйных груп у Расіі, якое павялічылася ў разы, - усё гэта частка менавіта гэтай істэрыкі.
Павучальны тон, жаданне навязаць сваю ідэалогію іншым краінам, падагнаць усіх пад адзін грэбень сталі своеасаблівым стылем не толькі амерыканскай або брытанскай знешняй палітыкі, але і іх сатэлітаў, будзе гэта Польшча, Чэхія або Літва. Уласна кажучы, усе гэтыя більдты, берды, розенталі і лідынгтаны, бляклыя, выпусташаные палітыканы, якіх быццам адштампавалі на адной фабрыцы, нават нецікавыя. Яны выступаюць з загадзя нарыхтаванымі прамовамі, узгодненымі з Вашынгтонам, часам і не задумваючыся нават аб прадмеце абмеркавання. Аднак такія паводзіны фактычна развальваюць Арганізацыю па бяспецы і супрацоўніцтву ў Еўропе.
У Вільнюсе міністр замежных спраў Расіі Сяргей Лаўроў даў цвёрды адказ самазваным павучальнікам: "Падрыхтоўка да СМЗС чарговы раз паказала, што "механіка" АБСЕ, якая склалася, дае збоі, а шлях экстэнсіўнага нарошчвання масіву дакументаў і абавязацельстваў цалкам сябе вычарпаў, тым больш калі "забываюцца" ранейшыя абавязацельствы, такія як, напрыклад, аб забеспячэнні свабоды перамяшчэння". Міністр падкрэсліў: "Відавочна, што без глыбокай рэформы АБСЕ, без пераводу яе дзейнасці на трывалую прававую аснову арганізацыя будзе працягваць страчваць сваю запатрабаванасць".
Яшчэ больш катэгарычны дыягназ АБСЕ паставіў кіраўнік беларускага МЗС Сяргей Мартынаў: "Наша з вамі арганізацыя ў выніку рызыкуе застацца на абочыне гістарычнага працэсу. Рызыкуе - гэта, мабыць, вельмі мяккае слова для адэкватнай ацэнкі сённяшняй сітуацыі".
І ўсё ж, нягледзячы на жорсткасць рыторыкі, непазбежнай у гэтай сітуацыі, і расійскі, і беларускі міністры праявілі верх дыпламатычнасці. Калі цяпер сур'ёзна абмяркоўваюць неабходнасць і магчымасць рэфармавання ААН, то, здаецца, АБСЕ, гэтай еўрапейскай ААН, рэформы наўрад ці дапамогуць. Апошні пасля доўгага перапынку саміт кіраўнікоў дзяржаў АБСЕ, які праходзіў у мінулым годзе ў Астане, нагадваў хутчэй рэанімацыю. Але і яна не спрацавала.
Па сутнасці, АБСЕ - гэта труп, які гніе. Хельсінкскі працэс мёртвы. І для доказу гэтага дастаткова задаць некалькі пытанняў. Што зрабіла АБСЕ для забеспячэння непарушнасці пасляваенных граніц? Якія меры арганізацыя прыняла для выканання Дагавора аб звычайных узброеных сілах у Еўропе? Што канкрэтнае зроблена для абароны правоў нацыянальных меншасцей у краінах Балтыі, Косаве, іншых? Адказ на гэтыя пытанні толькі адзін: нічога. АБСЕ даўно ператварылася ў арганізацыю, якую Вашынгтон выкарыстоўвае ў сваіх палітычных мэтах для аказання націску на іншыя дзяржавы. Так не можа доўга прадаўжацца. Цела павінна быць аддадзена зямлі. А палітыкам пара задумацца аб стварэнні новага эфектыўнага механізма забеспячэння бяспекі на Еўрапейскім кантыненце.
Вадзім ГІГІН
