Жнівень у бацькоў - гарачая пара - час збіраць дзяцей у школу. Вопытныя маці і таты ўжо навучыліся ўсё планаваць наперад, бацькі першакласнікаў упершыню складаюць свой бюджэт на гэтыя мэты і робяць першыя промахі. Акрамя таго, у кожнай сям'і ў кожнага дзіцяці свае патрэбнасці і абставіны. Таму сумы, якія, напрыклад, прыводзіць МАРГ (у мінулым годзе Br750 на вучня малодшага класа і Br890 на старшакласніка), - усярэдненая верхняя мяжа бацькоўскіх трат. У Мінску, паводле прыкладных падлікаў сталічных універмагаў, экіпіроўка школьнікаў малодшых класаў абыдзецца ад Br221 да Br762, старшакласнікаў - ад Br292 да Br879. Такое ваганне цэн не толькі з-за розніцы ў патрэбнасцях і магчымасцях, але і дзякуючы дням скідак ва ўнівермагах, калі цана тавару зніжаецца на 20-35 працэнтаў.
Карэспандэнты БЕЛТА папрасілі сем'і з розных гарадоў і мястэчак расказаць пра асаблівасці падрыхтоўкі дзяцей да школы, пра тое, што неабходна пакласці ў партфелі, і прывесці калькуляцыю трат.
Шмат дзетак, але шмат і ўзаемадапамогі
Шматдзетная маці Юлія Рымашэўская адразу прызналася - зборы ў школу хоць і клопатныя, затратныя, але прыемныя. У тым ліку дзякуючы значнай падтрымцы з розных крыніц. Жанчына адчувае клопат і паважлівае стаўленне да сваёй вялікай сям'і, у якой выхоўваюцца трое цудоўных дзяцей. Старэйшай Караліне 9 гадоў, яна ў гэтым годзе пойдзе ў 3-і клас і ўжо адчувае сябе самастойнай. Сямігадовага Платона чакае асаблівая падзея - ён сядзе за парту ўпершыню. Чакае не дачакаецца новых сустрэч у садзе 4-гадовая Стафанія.
"Для мяне не так проста перажыць гэты складаны перыяд падрыхтоўкі да навучальнага года. Але вельмі вялікую падтрымку аказвае наша Асацыяцыя шматдзетных бацькоў (Партызанскага раёна Мінска. - Заўвага БЕЛТА). У мінулым годзе, хоць мы ў шэсць гадоў не адважыліся адправіць Платона ў школу, ад асацыяцыі атрымалі нават не рукзачок, а вялікі рукзак - партфель з канцылярскімі таварамі. Асацыяцыя заўсёды на працягу года нам канцтавары дае - у мяне ўжо запас сшыткаў, фарбаў, гуашы і іншага. Ніколі няма неабходнасці гэта купляць. У школе таксама дапамагаюць, я напісала заяву на разавую матэрыяльную дапамогу да навучальнага года на дваіх дзяцей. Магчыма, дапамогуць і на рабоце. Я старшая медсястра ў тралейбусным парку - у мінулым годзе нам давалі матдапамогу да школы на кожнага вучня", - пералічыла Юлія Рымашэўская.
Фінансавая дапамога, вядома, заўсёды запатрабавана. Але на гэтыя грошы трэба яшчэ і закупіцца ўсім неабходным. Юлія, як любая маці з цэлым спісам штодзённых клопатаў, выбірае драбіць задачы і расходы. На гэты раз яна яшчэ ўзяла водпуск у пачатку жніўня, адправіла старэйшых дзяцей у аздараўленчы лагер і пакрыху вядзе падрыхтоўку. "Што магу сама без іх выбраць, буду купляць. Але ў адзенні старэйшая дачка пераборлівая: любіць сама выбіраць, лічыць, што ў мяне праблемы з густам. Таму мы звычайна ўдваіх з ёй ездзім за такімі пакупкамі", - дадала Юлія.
Паколькі Караліна - дзяўчынка акуратная, многія рэчы пераходзяць ад яе малодшай Стафаніі. Што маці закупляе прадбачліва ў вялікай колькасці, дык гэта бялізну, шкарпэткі і калготкі. Хоць тут часта на выручку прыходзіць асацыяцыя, якая перадае падарункі ад спонсараў. Часта прадастаўляюць дапамогу ў выглядзе адзення і абутку. "Таму я вельмі рада, што знаходжуся ў ёй, і ўсім знаёмым шматдзетным раю далучацца. Нас у раёне адносна няшмат, у асацыяцыі 30 з нечым сем'яў, таму мы адзін аднаго ведаем і выручаем. Мы вельмі дружныя, ёсць свая група ў Viber. Хтосьці просіць: "Дзяўчаты, патрэбны хадункі". Тут жа хто-небудзь адгукаецца. Патрэбна каляска, рэчы на дзіця да года - калі ласка. Або калі ў каго-небудзь складаная сітуацыя, мы і чужым людзям дапамагаем, напрыклад, па інфармацыі сацабароны якой-небудзь маці збіраем рэчы", - звярнула ўвагу Юлія.
Таму ўнутры асацыяцыі ёсць своеасаблівы сэканд-хэнд. У цэлым шматдзетная маці выбірае фірменныя магазіны беларускіх вытворцаў і ўнівермагі: там і выбар вялікі, і цэны прымальныя, асабліва ў гэты сезон, калі скідкі на патрэбны асартымент пастаянна. Хадзіць па рынках ёй не падабаецца.
Плануючы будучыя траты на падрыхтоўку дваіх школьнікаў, Юля лічыць, што ў Br1 тыс. павінна ўкласціся.
І вясковыя дзеці хочуць быць моднымі
Ганна Акалатовіч з вёскі Новая Мыш Баранавіцкага раёна працуе на птушкафабрыцы "Дружба" ў Брэсцкай вобласці. Там жа працуе і яе муж. У сям'і двое дзяцей, з іх адна школьніца Аляксандра пойдзе ў гэтым навучальным годзе ў 6-ы клас, а малодшага адправяць у дзіцячы сад. Каб сабраць абодвух да 1 верасня, трэба выдзеліць не адзін паўнацэнны дзень на пакупкі. Гэта цяжка, калі рабочы графік насычаны, ды яшчэ ёсць клопаты дома і агарод. Да таго ж трэба ўлічваць меркаванне дзіцяці пры выбары пакупак. Прасцей за ўсё ў такіх умовах закупляцца на рынку, дзе ёсць выбар і па цане, і па асартыменце.
"Дзяўчынка актыўна расце, рэчы зношваюцца, плюс пасля каранціну мы крыху паправіліся, таму гардэроб трэба абнаўляць амаль цалкам. Толькі рукзак застаўся з мінулага года. Мы яшчэ ходзім на гурток танцаў - на касцюмы туды таксама трэба ўкласціся. І, вядома, дзяўчынцы ў гэтым узросце хочацца новенькае, моднае. Паехалі разам з ёй на рынак, купілі касцюм за Br75, блузку за Br45, туфлі-лоферы за Br40. Гэта на 1 верасня. Купілі таксама спартыўны касцюм - Br75, красоўкі - Br60, сарафан - Br45 і басаножкі на змену - Br55. Усё гэта на рынку, паколькі па распрадажах з дзіцем шмат не паходзіш. У "Дзіцячым свеце" ў Баранавічах бачылі штодзённыя блузкі, штаны ад Br50 беларускай вытворчасці. Але я таму і хаджу з дачкой: лепш купіць тое, што яна сама выбера і будзе насіць. У гэтым плане на грошы ўжо не гляджу, галоўнае, каб ёй падабалася. Раней было так: што маці з татам купяць, то мы і насілі. І была школьная форма. А цяпер дзеці кажуць, што гэта не стыльна. Нават у вёсцы дзеці хочуць быць моднымі", - расказала Ганна.
Вядома, і на працягу года да сезона дадаткова будуць дакупляцца нейкія рэчы. Але ўжо на старце неабходна значная сума. Бацькі імкнуцца размяркоўваць траты на працягу лета: зарплату атрымалі - паехалі закупляць частку неабходнага. Да таго ж, як расказваюць самі прадаўцы, нейкія мадэлі або памеры прывозяць толькі раз, іх хутка разбіраюць. Таму трэба старацца купляць у ліпені, бо ў жніўні-верасні ўжо можна не знайсці. А каб на ўсё хапіла грошай, бацькі эканомяць на сабе, але не на ежы. Добры скураны абутак бяруць толькі зімовы, каб ногі ў дзяцей былі ў цяпле.
Школьныя тавары таксама купляюцца новыя, амаль увесь набор: ручкі, алоўкі, гумкі, клей, запас паўагульных і агульных сшыткаў, вокладкі, дадатковыя рабочыя сшыткі па прадметах, контурныя карты. "На Br100, мабыць, уся гэта канцылярыя выходзіць", - прывяла прыкладную калькуляцыю Ганна.
Падрыхтоўка малодшага дзіцяці да дзіцячага сада абыдзецца ў меншыя сумы, але таксама значныя для кашалька. "Мы чакаем, калі дадуць спіс усяго неабходнага. Але цяпер гэта больш, чым калі дачка хадзіла ў дзіцячы сад. Цяпер трэба аж да васковай крэйды, алоўкаў, спонжыкаў, пэндзлікаў і іншых тавараў для творчасці. У маі мы ўжо здавалі Br30 на падрыхтоўчыя сшыткі. Да таго ж патрэбна і адзенне, піжама - за лета хлопчык падрос", - адзначыла маці.
Беражлівае стаўленне да рэчаў дапамагае ашчаджаць сямейны бюджэт. Маці і дачку прывучае: прыйшла са школы, пераапранулася, а касцюм акуратна склала. Такі падыход дарэчны, калі ёсць яшчэ сем'і сваякоў і працуе прынцып "панасіў - перадай".
Калі проста хадзіць у школу - ужо дасягненне
Маленькая Хрысціна Бароўка даволі вядомая медыйная асоба. Ва ўсялякім выпадку, у віцебскіх СМІ. Ужо не раз актывісты праводзілі дабрачынныя акцыі і мерапрыемствы па зборы сродкаў для дапамогі смелай дзяўчынцы, якая разам са сваёй вельмі моцнай духам маці Наталляй змагаюцца за паўнацэннае жыццё Хрысціны пры дыягназе ДЦП і спадарожных праблемах. За плячамі нямала курсаў рэабілітацыі - і ўражальны вынік. Сёння дзяўчынка хоць і часова ў гіпсе (была праведзена аперацыя ў аддзяленнях нейрахірургіі і артапедыі, каб залячыць вывіх тазасцегнавага сустава), але да школы ўжо рыхтуецца.
"Таму рухаемся далей, усё па плане: 1 верасня Хрысціна пойдзе ў 4 "В" клас у СШ нумар 40 Віцебска. Падрыхтоўка да школы ў нас не бывае ў адзін момант. На працягу года закупляемся ўсім неабходным, уключаючы сродкі гігіены, траты не так адчуваюцца. Напрыклад, заканчваючы 3-і клас, арганізавана набылі кнігу па пазакласным чытанні па рускай літаратуры за Br10. Яшчэ дзённік, рабочыя сшыткі па прадметах "Чалавек і свет" і "АБЖ", суму я нават не памятаю", - расказала Наталля Бароўка.
Яна таксама падлічыла, што патрэбна, каб цалкам укамплектаваць партфель сваёй школьніцы. Да пачатку навучальнага года патрэбны ручкі, простыя алоўкі, гумкі, пенал, каляровыя алоўкі, крэйды, гуаш не менш як 12 колераў, пластылін у камплекце, два сшыткі па Br4 для матэматыкі і моў (а на сшытках для чарнавікоў каранцін дазволіў сэканоміць - яны засталіся з мінулага года). "Дарэчы, многія прадметы абнавіліся дзякуючы Зубной феі, як я кажу Хрысціне, але шанцаў разлічваць на яе засталося толькі два, астатнія зубкі памяняліся", - жартуе маці.
Беражлівае стаўленне да рэчаў дазволіла захаваць у нармальным стане і вокладкі на кнігі і сшыткі - таксама мінус у артыкуле расходаў. А вось трымальнікі для пальчыкаў на ручку і аловак Хрысціне давядзецца абнавіць, паколькі яны за тры гады вельмі знасіліся. Цана пытання - Br24.
Акрамя школы ў Хрысціны дадатковыя заняткі па музыцы, маляванні і лепцы. У асноўным тут у расход ідуць школьныя прылады, дадаткова набываецца толькі блок для чарчэння А3 (прыкладна Br10-12). А для заняткаў па плаванні трэба абнавіць акуляры (Br8-10) і гідракасцюм (Br50).
"Што датычыцца адзення для школы, то да нас яно пераходзіць ад сяброў і сваякоў, дакупляем бялізну і тое, чаго не хапае. Згодна з законам Хрысціна вызвалена ад аплаты за карыстанне падручнікамі, і харчаванне ў яе бясплатнае, - дадала Наталля. - Як бачыце, нашы зборы да школы не паказальныя. Затое ёсць цудоўны памочнік - наша настаўніца, якая, з'яўляючыся мамай школьніка малодшай школы, усё арганізуе з веданнем справы".
Не толькі школа, уся Беларусь - другі дом
Ёсць і іншыя катэгорыі сем'яў, для якіх пабочная дапамога пры зборы дзяцей у школу, ды і не толькі ў гэтай сітуацыі, - амаль жыццёвая неабходнасць. Марына Сярова разам са сваімі дзецьмі-блізнятамі і маці вымушана была паехаць з роднага Славянска, калі там пачаліся ваенныя дзеянні. Ужо тады яна была ў разводзе з мужам, падтрымкі не было ніякай. Паехаць у Расію, як рабілі многія знаёмыя, не адважылася: палічыла, што там уладкавацца будзе складаней. Выбар упаў на Беларусь. "Спачатку паехалі ў Мінск, паколькі думалі, што аформіцца ў міграцыйнай службе можна толькі там. Блізкія сябры дапамаглі на гэтым этапе на тыдзень зняць жыллё. На работу па спецыяльнасці хутка ўладкавацца не атрымалася. Тады праз інтэрнэт я пазнаёмілася з магіляўчанкай Ганнай Рыбаковай, чыя сям'я проста прыняла нас да сябе, пакуль не ўладкуемся. Так і засталіся ў Магілёве", - успамінае Марына.
Маладая маці прайшла праз многія цяжкасці. Цэлы год пайшоў на пацвярджэнне розных дакументаў. Каб пацвердзіць дыплом правізара, трэба было перавучвацца на платным. На гэта і на жыллё ішлі амаль усе грошы, якія жанчына зарабляла, працуючы не па спецыяльнасці. Зберажэнняў практычна не было. Перавесці пенсію маці таксама атрымалася не адразу. Таму літаральна пракарміць сям'ю ўдавалася толькі дзякуючы дапамозе Чырвонага Крыжа. Аб тым, што туды можна звярнуцца па дапамогу, Марыне падказала ўсё тая ж магіляўчанка. "Гэта быў жнівень 2014 года. Нам адразу ж далі на дзяцей нейкую суму грошай. Памятаю, мы накуплялі вялікую колькасць прадуктаў - гэта быў такі падарунак! Потым з'явілася сістэма ваўчараў, дзякуючы якой мы былі забяспечаны прадуктамі, а заробленае я траціла на вучобу", - дадала Марына.
Словам, амаль з самага моманту перасялення беларускі Чырвоны Крыж стаў апорай для сям'і. Блізняты да гэтага часу ўспамінаюць сюрпрыз, які ім зрабілі арганізатары конкурсу "Намалюй сваю мару". Дзіма вельмі хацеў веласіпед, а Ганна - ролікавыя канькі. І праз нейкі час іх мары спраўдзіліся. "Мінулым летам Чырвоны Крыж вазіў маіх дзяцей у санаторый - яны былі ў захапленні і дагэтуль успамінаюць той час. Сама я не змагла б іх туды адправіць. Вялікую дапамогу атрымалі і да 1 верасня. У мінулым годзе гэта было Br200. Дваіх дзяцей цяжкавата сабраць, хоць я ўжо і працую па спецыяльнасці, нават катэгорыю атрымала. І бабуля наша атрымлівае пенсію. Дзеці хутка растуць, зношваюць адзенне", - падзялілася клопатамі маці.
У гэтым годзе дачцэ трэба мяняць сарафан, дакупіць новую блузку, гольфік на змену, сыну - кашулю. І абодвум - канцтавары і рабочыя сшыткі па прадметах. "Пакрыху пачала ўжо рыхтавацца, купіла абутак. Туфлі на змену для Ганны і чаравікі Дзіму абышліся прыкладна ў памеры Br35-40 за пару, яшчэ красоўкі Ганне за Br32", - расказала жанчына.
Не адмаўляецца Марына і ад дапамогі людзей - бацькоўская супольнасць наогул вельмі часта выказвае салідарнасць і перадае рэчы, адзенне. "У мяне растуць добрыя, талковыя дзеці. І я хачу, каб яны не былі абдзелены ў чымсьці. Стараюся сэканоміць, купляю тое, што патрэбна, на акцыях, распрадажах, але добрае, каб у дзяцей былі якасныя рэчы. А калі раптам пасля 1 верасня прыйдзе дапамога ад Чырвонага Крыжа - яна пойдзе на курткі. Якраз пара мяняць", - рэзюмавала Марына Сярова.
Кацярына КНЯЗЕВА
