Кацярына Істоміна
Начальнік службы гідралогіі і аграметэаралогіі Белгідрамета
Якой была абстаноўка ў басейнах рэк Беларусі і наколькі сур'ёзнымі
сталі вясеннія паводкі 2023 года? Як аграметэаралагічная сітуацыя
складвалася на палях краіны і як развіваліся розныя сельгаскультуры? Аб
гэтым і многім іншым карэспандэнту БЕЛТА расказала начальнік службы
гідралогіі і аграметэаралогіі Белгідрамета Кацярына Істоміна.
Характарыстыка гідралагічных умоў
Як растлумачыла Кацярына Істоміна, калі размова ідзе аб гідралагічным рэжыме, трэба памятаць, што на фарміраванне водных рэсурсаў аказвае ўплыў і папярэдні сезон. Такім чынам, гідралагічны год не супадае з каляндарным годам - для поўнай ацэнкі неабходна ведаць, якія ўмовы былі на вадаёмах і рэках восенню, а таксама ў пачатку зімы.
"У 2022 годзе восень і пачатак зімы былі даволі вільготнымі, таму да студзеня 2023 года ўмовы на рэках Беларусі былі дастаткова складанымі. Адзначаліся пад'ёмы ўзроўняў вады, у сувязі з чым на большасці рэк краіны вада выйшла на пойму і на асобных участках Дняпра, Бярэзіны, Сожа і Прыпяці ўзроўні вады дасягнулі і месцамі перавысілі небяспечна высокія адзнакі", - расказала начальнік службы гідралогіі і аграметэаралогіі.
Паводле яе слоў, у лютым 2023 года ў Беларусі адзначаўся ў асноўным спад узроўняў вады. Аднак ў пачатку вясны воднасць рэк была большай, чым звычайна для гэтага часу, а воднасць Дняпра і Сожа - значна вышэйшай за сярэднешматгадовыя значэнні воднасці.
"У сакавіку ўжо актыўна развіваліся вясеннія працэсы: на рэках адбывалася раставанне і разбурэнне ледзянога покрыва. У другой палове сакавіка рэкі ўжо цалкам ачысціліся ад лёду. У выніку павышэння ўзроўняў вады на асобных участках рэк басейнаў Заходняй Дзвіны, Дняпра, Бярэзіны, Сожа і Прыпяці былі перавышаны небяспечна высокія адзнакі, пры якіх МНС адзначала затапленне прыбярэжных тэрыторый", - дадала спецыяліст.
Яна заўважыла, што фарміраванне максімумаў вясенняй паводкі на большасці рэк пачалося якраз у першых дзвюх дэкадах сакавіка. На Прыпяці рост узроўняў вады быў пастаянным пачынаючы з зімовага сезона. Закончылася фарміраванне максімальных узроўняў у асноўным ужо ў сярэдзіне красавіка, іх значэнні былі блізкімі да сярэдніх шматгадовых, а на некаторых участках асобных рэк краіны нават вышэйшымі.
"У час праходжання паводкі МНС неаднаразова адзначала затапленні прыбярэжных тэрыторый, аўтадарог, сельгасугоддзяў, прыватных падворкаў. Паводле папярэдніх даных, вясенняя паводка 2023 года не адносіцца да даволі разбуральнай, але ўсё ж эканамічны ўрон ёсць, і ён падлічваецца", - канстатавала Кацярына Істоміна.
У маі ўжо назіраўся няхватка ападкаў, таму з пачатку гэтага месяца і ў пачатку лета фіксаваўся спад узроўняў вады. Начальнік службы гідралогіі і аграметэаралогіі звярнула ўвагу, што для нашых рэк гэта нармальна. Так, узроўні на асобных участках рэк дасягнулі настолькі нізкіх значэнняў, што гэта прывяло да ўскладненняў у рабоце суднаходства.
"Пачатак восені 2023 года таксама характарызаваўся недаборам ападкаў, таму паніжэнне прадаўжалася. Воднасць рэк да гэтага перыяду ўжо была значна ніжэйшай, чым сярэднія шматгадовыя значэнні. Да канца асенняга сезона пайшлі ападкі, таму воднасць вырасла, месцамі нават перавышала норму на 60 працэнтаў", - падкрэсліла спецыяліст.
У канцы лістапада пачалося ледаўтварэнне на рэках Беларусі. Аднак другая і трэцяя дэкады снежня 2023 года адзначаліся даволі адліжным надвор'ем. У сувязі з гэтым усе ледзяныя ўтварэнні, якія назіраліся на рэках рэспублікі, разбурыліся. Да канца снежня ўзроўні вады ў асноўным раслі, у сувязі з чым на большасці рэк вада выйшла на пойму. Фіксаваліся затапленні падворкаў і аўтадарог у Гомельскай і Магілёўскай абласцях.
Аграметэаралагічная абстаноўка
"У цэлым для некаторых сельскагаспадарчых культур у бягучым годзе складваліся даволі складаныя аграметэаралагічныя ўмовы. Больш за ўсё пацярпелі ад анамалій надвор'я збожжавыя каласавыя культуры, травы, а таксама недаатрыманы ўраджай ільновалакна. Прычынай недабору і зніжэння ўраджайнасці гэтых культур сталі засухі, якія на працягу гэтага года назіраліся ў Беларусі двойчы. Пры гэтым склалася вельмі добрая ўраджайнасць бульбы - максімальная за апошнія 20 гадоў", - сказала Кацярына Істоміна.
Яна адзначыла, што для развіцця кукурузы ўмовы таксама складваліся лепшыя, чым у мінулым годзе. Ураджайнасць зялёнай масы ў большасці рэгіёнаў была вышэйшай, чым за 2021/2022 сельскагаспадарчы год. На асноўных масівах таксама сфарміравалася добрая ўраджайнасць збожжа кукурузы. Месцамі, дзе назіраліся засушлівыя з'явы, быў недабор цукровых буракоў, але ў цэлым ураджайнасць вышэйшая, чым мінулагодняя.
"Да вясны і пачатку аднаўлення вегетацыі азімых культур адзначалася пераўвільгатненне глебы. Гэта ў першую чаргу ўскладняла правядзенне на палях розных мерапрыемстваў, а таксама ўскладняла ўмовы для пачатку вясенняй сяўбы. Няўстойлівае надвор'е перашкаджала прасыханню глебы, таму было складана пачаць яравую сяўбу", - растлумачыла начальнік службы гідралогіі і аграметэаралогіі.
Паводле яе слоў, на працягу вегетацыйнага перыяду цеплазабеспячэнне сельскагаспадарчых культур таксама было рознае. Так, у маі і чэрвені фіксаваліся замаразкі, якія паўплывалі на шэраг сельскагаспадарчых культур, у першую чаргу на пладовыя. Месцамі, дзе замаразкі былі моцнымі, адзначаліся пашкоджанні пладовых дрэў, якія ўжо цвілі, а таксама пашкоджанні ўсходаў кукурузы, месцамі збожжавых культур.
"У другой дэкадзе чэрвеня на Палессі таксама былі замаразкі: у той час, калі ўсе асноўныя сельскагаспадарчыя культуры дасягаюць пэўных фаз і замаразкі для іх вельмі небяспечныя. У гэты ж перыяд у нас пашкодзілася частка цукровых буракоў, што паўплывала на іх ўраджайнасць", - праінфармавала спецыяліст.
Кацярына Істоміна дадала, што ападкі за вегетацыйны перыяд выпадалі таксама нераўнамерна. Найбольш засушлівымі былі другая палова вясны і пачатак лета, а таксама асенняя засуха - верасень і пачатак кастрычніка. Так, май 2023 года ўвайшоў у тройку самых засушлівых пачынаючы з 1945 года. Недабор ападкаў у гэтым месяцы складаў больш за 80 працэнтаў. Усяго ж выпала 19 працэнтаў ад нормы ападкаў.
"На пераважнай тэрыторыі краіны захоўваўся дэфіцыт ападкаў большую частку чэрвеня. З канца красавіка па 25 чэрвеня ў большасці раёнаў Беларусі ападкаў выпала Не больш за 10-30 працэнтаў ад кліматычнай нормы. Такі доўгі перыяд без дажджоў у гэты час быў адзначаны ўпершыню за ўсю гісторыю назіранняў", - падкрэсліла начальнік службы гідралогіі і аграметэаралогіі.
На працягу 1,5-2 месяцаў у многіх раёнах Беларусі назіралася моцная атмасферная засуха, якая прывяла да ўзнікнення глебавай засухі - небяспечнай аграметэаралагічнай з'явы.
"Да канца мая запасы прадукцыйнай вільгаці, неабходнай для росту і развіцця сельскагаспадарчых культур, у нас зменшыліся ў два-тры разы. У многіх месцах вільгаць адсутнічала зусім", - падкрэсліла спецыяліст.
У чэрвені глебавая засуха рознай інтэнсіўнасці ахапіла большасць раёнаў краіны. У Гомельскай, Мінскай і Віцебскай абласцях глебавая засуха дасягнула крытэрыяў небяспечнай з'явы. Паводле даных большасці метэастанцый, нізкія запасы захоўваліся на працягу месяца і больш, а ў Віцебскай вобласці і некаторых частках Мінскай - каля двух месяцаў. Гэта глебавая і атмасферная засуха паўплывала на ўсё, што ў той момант развівалася.
"Увосень, як толькі азімыя збожжавыя ўбралі разам з яравымі, пачалася другая хваля засухі. У прыватнасці, яна паўплывала на пасевы новага года ў верасні і пачатку кастрычніка. Тут таксама адзначаўся недабор вільгаці ў глыбінных глебавых слаях, а верхні слой быў высушаны настолькі, што гэта перашкаджала азімай сяўбе. Няхватку вільгаці адчувалі і тыя сельгаскультуры, што засталіся яшчэ ў палях", - рэзюмавала Кацярына Істоміна.
БЕЛТА.-0-
Характарыстыка гідралагічных умоў
Як растлумачыла Кацярына Істоміна, калі размова ідзе аб гідралагічным рэжыме, трэба памятаць, што на фарміраванне водных рэсурсаў аказвае ўплыў і папярэдні сезон. Такім чынам, гідралагічны год не супадае з каляндарным годам - для поўнай ацэнкі неабходна ведаць, якія ўмовы былі на вадаёмах і рэках восенню, а таксама ў пачатку зімы.
"У 2022 годзе восень і пачатак зімы былі даволі вільготнымі, таму да студзеня 2023 года ўмовы на рэках Беларусі былі дастаткова складанымі. Адзначаліся пад'ёмы ўзроўняў вады, у сувязі з чым на большасці рэк краіны вада выйшла на пойму і на асобных участках Дняпра, Бярэзіны, Сожа і Прыпяці ўзроўні вады дасягнулі і месцамі перавысілі небяспечна высокія адзнакі", - расказала начальнік службы гідралогіі і аграметэаралогіі.
Паводле яе слоў, у лютым 2023 года ў Беларусі адзначаўся ў асноўным спад узроўняў вады. Аднак ў пачатку вясны воднасць рэк была большай, чым звычайна для гэтага часу, а воднасць Дняпра і Сожа - значна вышэйшай за сярэднешматгадовыя значэнні воднасці.
"У сакавіку ўжо актыўна развіваліся вясеннія працэсы: на рэках адбывалася раставанне і разбурэнне ледзянога покрыва. У другой палове сакавіка рэкі ўжо цалкам ачысціліся ад лёду. У выніку павышэння ўзроўняў вады на асобных участках рэк басейнаў Заходняй Дзвіны, Дняпра, Бярэзіны, Сожа і Прыпяці былі перавышаны небяспечна высокія адзнакі, пры якіх МНС адзначала затапленне прыбярэжных тэрыторый", - дадала спецыяліст.
Яна заўважыла, што фарміраванне максімумаў вясенняй паводкі на большасці рэк пачалося якраз у першых дзвюх дэкадах сакавіка. На Прыпяці рост узроўняў вады быў пастаянным пачынаючы з зімовага сезона. Закончылася фарміраванне максімальных узроўняў у асноўным ужо ў сярэдзіне красавіка, іх значэнні былі блізкімі да сярэдніх шматгадовых, а на некаторых участках асобных рэк краіны нават вышэйшымі.
"У час праходжання паводкі МНС неаднаразова адзначала затапленні прыбярэжных тэрыторый, аўтадарог, сельгасугоддзяў, прыватных падворкаў. Паводле папярэдніх даных, вясенняя паводка 2023 года не адносіцца да даволі разбуральнай, але ўсё ж эканамічны ўрон ёсць, і ён падлічваецца", - канстатавала Кацярына Істоміна.
У маі ўжо назіраўся няхватка ападкаў, таму з пачатку гэтага месяца і ў пачатку лета фіксаваўся спад узроўняў вады. Начальнік службы гідралогіі і аграметэаралогіі звярнула ўвагу, што для нашых рэк гэта нармальна. Так, узроўні на асобных участках рэк дасягнулі настолькі нізкіх значэнняў, што гэта прывяло да ўскладненняў у рабоце суднаходства.
"Пачатак восені 2023 года таксама характарызаваўся недаборам ападкаў, таму паніжэнне прадаўжалася. Воднасць рэк да гэтага перыяду ўжо была значна ніжэйшай, чым сярэднія шматгадовыя значэнні. Да канца асенняга сезона пайшлі ападкі, таму воднасць вырасла, месцамі нават перавышала норму на 60 працэнтаў", - падкрэсліла спецыяліст.
У канцы лістапада пачалося ледаўтварэнне на рэках Беларусі. Аднак другая і трэцяя дэкады снежня 2023 года адзначаліся даволі адліжным надвор'ем. У сувязі з гэтым усе ледзяныя ўтварэнні, якія назіраліся на рэках рэспублікі, разбурыліся. Да канца снежня ўзроўні вады ў асноўным раслі, у сувязі з чым на большасці рэк вада выйшла на пойму. Фіксаваліся затапленні падворкаў і аўтадарог у Гомельскай і Магілёўскай абласцях.
Аграметэаралагічная абстаноўка
"У цэлым для некаторых сельскагаспадарчых культур у бягучым годзе складваліся даволі складаныя аграметэаралагічныя ўмовы. Больш за ўсё пацярпелі ад анамалій надвор'я збожжавыя каласавыя культуры, травы, а таксама недаатрыманы ўраджай ільновалакна. Прычынай недабору і зніжэння ўраджайнасці гэтых культур сталі засухі, якія на працягу гэтага года назіраліся ў Беларусі двойчы. Пры гэтым склалася вельмі добрая ўраджайнасць бульбы - максімальная за апошнія 20 гадоў", - сказала Кацярына Істоміна.
Яна адзначыла, што для развіцця кукурузы ўмовы таксама складваліся лепшыя, чым у мінулым годзе. Ураджайнасць зялёнай масы ў большасці рэгіёнаў была вышэйшай, чым за 2021/2022 сельскагаспадарчы год. На асноўных масівах таксама сфарміравалася добрая ўраджайнасць збожжа кукурузы. Месцамі, дзе назіраліся засушлівыя з'явы, быў недабор цукровых буракоў, але ў цэлым ураджайнасць вышэйшая, чым мінулагодняя.
"Да вясны і пачатку аднаўлення вегетацыі азімых культур адзначалася пераўвільгатненне глебы. Гэта ў першую чаргу ўскладняла правядзенне на палях розных мерапрыемстваў, а таксама ўскладняла ўмовы для пачатку вясенняй сяўбы. Няўстойлівае надвор'е перашкаджала прасыханню глебы, таму было складана пачаць яравую сяўбу", - растлумачыла начальнік службы гідралогіі і аграметэаралогіі.
Паводле яе слоў, на працягу вегетацыйнага перыяду цеплазабеспячэнне сельскагаспадарчых культур таксама было рознае. Так, у маі і чэрвені фіксаваліся замаразкі, якія паўплывалі на шэраг сельскагаспадарчых культур, у першую чаргу на пладовыя. Месцамі, дзе замаразкі былі моцнымі, адзначаліся пашкоджанні пладовых дрэў, якія ўжо цвілі, а таксама пашкоджанні ўсходаў кукурузы, месцамі збожжавых культур.
"У другой дэкадзе чэрвеня на Палессі таксама былі замаразкі: у той час, калі ўсе асноўныя сельскагаспадарчыя культуры дасягаюць пэўных фаз і замаразкі для іх вельмі небяспечныя. У гэты ж перыяд у нас пашкодзілася частка цукровых буракоў, што паўплывала на іх ўраджайнасць", - праінфармавала спецыяліст.
Кацярына Істоміна дадала, што ападкі за вегетацыйны перыяд выпадалі таксама нераўнамерна. Найбольш засушлівымі былі другая палова вясны і пачатак лета, а таксама асенняя засуха - верасень і пачатак кастрычніка. Так, май 2023 года ўвайшоў у тройку самых засушлівых пачынаючы з 1945 года. Недабор ападкаў у гэтым месяцы складаў больш за 80 працэнтаў. Усяго ж выпала 19 працэнтаў ад нормы ападкаў.
"На пераважнай тэрыторыі краіны захоўваўся дэфіцыт ападкаў большую частку чэрвеня. З канца красавіка па 25 чэрвеня ў большасці раёнаў Беларусі ападкаў выпала Не больш за 10-30 працэнтаў ад кліматычнай нормы. Такі доўгі перыяд без дажджоў у гэты час быў адзначаны ўпершыню за ўсю гісторыю назіранняў", - падкрэсліла начальнік службы гідралогіі і аграметэаралогіі.
На працягу 1,5-2 месяцаў у многіх раёнах Беларусі назіралася моцная атмасферная засуха, якая прывяла да ўзнікнення глебавай засухі - небяспечнай аграметэаралагічнай з'явы.
"Да канца мая запасы прадукцыйнай вільгаці, неабходнай для росту і развіцця сельскагаспадарчых культур, у нас зменшыліся ў два-тры разы. У многіх месцах вільгаць адсутнічала зусім", - падкрэсліла спецыяліст.
У чэрвені глебавая засуха рознай інтэнсіўнасці ахапіла большасць раёнаў краіны. У Гомельскай, Мінскай і Віцебскай абласцях глебавая засуха дасягнула крытэрыяў небяспечнай з'явы. Паводле даных большасці метэастанцый, нізкія запасы захоўваліся на працягу месяца і больш, а ў Віцебскай вобласці і некаторых частках Мінскай - каля двух месяцаў. Гэта глебавая і атмасферная засуха паўплывала на ўсё, што ў той момант развівалася.
"Увосень, як толькі азімыя збожжавыя ўбралі разам з яравымі, пачалася другая хваля засухі. У прыватнасці, яна паўплывала на пасевы новага года ў верасні і пачатку кастрычніка. Тут таксама адзначаўся недабор вільгаці ў глыбінных глебавых слаях, а верхні слой быў высушаны настолькі, што гэта перашкаджала азімай сяўбе. Няхватку вільгаці адчувалі і тыя сельгаскультуры, што засталіся яшчэ ў палях", - рэзюмавала Кацярына Істоміна.
БЕЛТА.-0-
