Часам абітурыент, недабраўшы ўсяго некалькі балаў для паступлення на выбраную спецыяльнасць, застаецца за бортам прыёмнай кампаніі. Хоць, своечасова перакінуўшы дакументы на сумежны напрамак, ён мог бы прайсці па конкурсе. Не ўпусціць перспектыўнага абітурыента і зберагчы нервы патэнцыяльнаму першакурсніку прызначана аўтаматызаваная сістэма падачы заяў і залічэння (АСПЗіЗ) у ВНУ. Яна была распрацавана ў Беларускім дзяржаўным універсітэце інфарматыкі і радыёэлектронікі яшчэ ў 2010 годзе і паспяхова тут укаранёна ў час уступнай кампаніі 2011 года. Нягледзячы на ўсе перавагі гэтага ноу-хау, сёння сістэма мае яе прыхільнікаў, так і праціўнікаў. Што сабой уяўляе гэта тэхналогія і ці ёсць перспектыва яе ўкаранення ва ўсіх ВНУ Беларусі, карэспандэнт БЕЛТА пацікавіўся ў прадстаўнікоў вядучых універсітэтаў краіны.
"АСПЗіЗ уключае два модулі - электронны кабінет абітурыента і раздзел, з якім непасрэдна працуе прыёмная камісія. У электронным кабінеце патэнцыяльны студэнт папярэдне запаўняе заяву на паступленне, якую потым прыносіць у прыёмную камісію, уносіць свае даныя і, самае галоўнае, выбірае ў парадку прыярытэту з групы спецыяльнасцей менавіта тыя, на якіх хацеў бы навучацца", - расказаў адзін з распрацоўшчыкаў праграмы Максім Міхневіч. Напрыклад, у БДУІР на дзённай форме навучання існуюць два профілі: тэхніка-тэхналагічны (35 спецыяльнасцей) і эканамічны (2 спецыяльнасці). Будучыя студэнты могуць выбраць любую колькасць або з 35 спецыяльнасцей тэхніка-тэхналагічнага, або з 2 спецыяльнасцей эканамічнага профілю.
У час залічэння аўтаматызаваная сістэма ўпарадкоўвае абітурыентаў па колькасці іх балаў. Спачатку аналізуюцца прыярытэты тых, хто набраў максімальную колькасць балаў. Яны залічваюцца ў адпаведнасці са спецыяльнасцямі, якія пазначаны першымі ў заяве. Такая ж схема дзейнічае ў адносінах да ўсіх абітурыентаў, у якіх дастатковая колькасць балаў для паступлення на адну з выбраных спецыяльнасцей. Калі ўсе месцы на першую ў спісе прыярытэтаў спецыяльнасць ужо заняты, абітурыенту прапануюць спецыяльнасць, якую ён пазначыў другой, трэцяй, чацвёртай і г.д. Такім чынам максімальна поўна задавальняюцца заяўкі абітурыентаў.
"У той жа час ёсць невялікі працэнт тых, хто хоча вучыцца толькі па канкрэтнай спецыяльнасці. Такія абітурыенты калі не паступаюць на бюджэтныя месцы, нават не разглядаюць навучанне на сумежнай спецыяльнасці і спрабуюць паступіць на платную форму навучання", - сказаў Максім Міхневіч.
З гэтага года аўтаматызаваная сістэма падачы заяў і залічэння ў БДУІР дае новыя магчымасці - даведацца аб прахадных балах на спецыяльнасці абітурыенты могуць яшчэ да залічэння. Інфармацыя абнаўляецца кожныя 3 гадзіны і даступная анлайн.
АСПЗіЗ у гэтым годзе актыўна стала працаваць і ў Беларускім дзяржаўным эканамічным універсітэце. Максім Міхневіч адзначыў, што спачатку, калі толькі пачалі ўкараняць новую тэхналогію, тут скептычна паставіліся да электроннага кабінета - нібы абітурыенты не гатовы да яго выкарыстання. Але цяпер ужо зразумела, што кабінетам карыстаецца вельмі высокі працэнт патэнцыяльных студэнтаў. Дарэчы, па выніках мінулага года электронным кабінетам у БДУІР скарысталіся амаль 97 працэнтаў абітурыентаў.
"Наступным этапам развіцця сістэмы і супрацоўніцтва паміж ВНУ можа стаць вылучэнне нейкіх спецыяльнасцей на агульны конкурс. Дапусцім, у БДУІР ёсць дзве эканамічныя спецыяльнасці і ў БДЭУ ёсць шэраг такіх спецыяльнасцей. Іх можна неяк аб'яднаць і даць магчымасць абітурыенту падаваць дакументы ў абодва ўніверсітэты. Але гэта працэс не хуткі, ёсць шэраг нюансаў як арганізацыйных, так і юрыдычных", - сказаў Максім Міхневіч.
ВНУ, якая хоча выкарыстоўваць сістэму, яна пастаўляецца ў базавым варыянце. Аплачваецца толькі яе лакалізацыя, гэта значыць адаптацыя пад патрабаванні канкрэтнага ўніверсітэта, які сам выбірае, якія спецыяльнасці аб'яднаць у адзін напрамак. Таму сістэма жыццяздольная як у тэхнічных, так і гуманітарных ВНУ.
БДУ ў сваю чаргу не першы год працуе па сваёй схеме. Тут выкарыстоўваецца такая форма залічэння, як аб'яднаны прыём на факультэт або на групу спецыяльнасцей. Пры падачы дакументаў у прыёмную камісію абітурыент пазначае адну спецыяльнасць. Пасля завяршэння прыёму дакументаў на бюджэт усе абітурыенты выстройваюцца ў чаргу па набраных балах (ад самага высокага да самага нізкага). Пасля ўсе, хто прайшоў на факультэт, запрашаюцца на гутарку з дэканам для канчатковага зацвярджэння той спецыяльнасці, на якой яны будуць навучацца. Калі абітурыент хоча паступіць на тую ці іншую спецыяльнасць, але ўсе месцы тут ужо заняты, яму прапануюць свабодныя месцы па іншым напрамку. Такім чынам, паступіўшы па аб'яднаным прыёме, напрыклад, на факультэт прыкладной матэматыкі і інфарматыкі, абітурыент можа выбраць адну з шасці спецыяльнасцей, на мехмат - адну з васьмі.
"Мы лічым, што гутарка з дэканам з'яўляецца вельмі карысным мерапрыемствам. Возьмем, напрыклад, факультэт прыкладной матэматыкі. Не прайшоў абітурыент на спецыяльнасць "камп'ютарная бяспека" - ён можа выбраць "інфарматыку" або "прыкладную інфарматыку". У час гутаркі з дэканам ён даведваецца больш аб навучанні на гэтых спецыяльнасцях, перспектывах працаўладкавання і прымае ўсвядомленае рашэнне", - сказаў намеснік адказнага сакратара прыёмнай камісіі БДУ Вячаслаў Малафееў.
У БДУ аб'яднаны прыём дзейнічае пры наборы студэнтаў на ўсе прыродазнаўчанавуковыя факультэты, эканамічны, гістарычны факультэты, факультэт філасофіі і сацыяльных навук (за выключэннем спецыяльнасці "псіхалогія"), на шэраг спецыяльнасцей філалагічнага факультэта і факультэта міжнародных адносін. Арганізаваць такі прыём, напрыклад, на факультэце сацыякультурнай камунікацыі будзе праблематычна, таму што тут студэнты навучаюцца па разнапрофільных спецыяльнасцях, у тым ліку "дызайн", "культуралогія", "сучасныя замежныя мовы".
З гэтага года ў БДУ таксама з'явілася магчымасць кожнаму абітурыенту зарэгістраваць персанальны кабінет. Электронны рэсурс шмат у чым падобны з тым, што створаны ў БДУІР і прызначаны для папярэдняй рэгістрацыі абітурыентаў і іх далейшага інфармавання аб ходзе прыёмнай кампаніі ў ВНУ. Тут размешчана форма анкеты для паступлення, якую можна запоўніць, раздрукаваць і прынесці разам з астатнімі дакументамі ў прыёмную камісію. У асабістым кабінеце таксама даступныя звесткі аб бягучым рэйтынгу абітурыента сярод іншых паступаючых на тую ці іншую спецыяльнасць (групу спецыяльнасцей пры агульным конкурсе), расклад экзаменаў (калі яны праводзяцца на выбранай спецыяльнасці), графік гутаркі з дэканам факультэта і вынікі залічэння. Уся інфармацыя даступная ў анлайн-рэжыме.
"Работай асабістага кабінета мы задаволены. Ён выканаў свае функцыі пры наборы абітурыентаў на бюджэтную форму. Яго завялі амаль 2,8 тыс. патэнцыяльных студэнтаў, а ўсяго да нас зарэгістравалася 4,8 тыс. абітурыентаў. Асабісты кабінет істотна паскорыў апрацоўку дакументаў, таму што анкета абітурыента ўжо запоўнена, і аператарам трэба проста зверыць даныя", - сказаў Вячаслаў Малафееў.
Ва ўніверсітэце лічаць, што пытанне з электронным залічэннем даволі дыскусійнае. Кансалідаванае меркаванне дэканаў заключаецца ў тым, што гутарка - важны этап пры паступленні. "Усё ж такі тое, што мы адыходзім ад гутаркі з абітурыентам, адбіваецца на той жа прафарыентацыйнай рабоце. Яна яўна недастатковая. Сустрэча з дэканам дае магчымасць больш усвядомлена зрабіць выбар прафесіі", - рэзюмаваў намеснік адказнага сакратара прыёмнай камісіі БДУ.
Такім чынам, з укараненнем АСПЗіЗ ва ўсіх ВНУ час падачы дакументаў скарачаецца - частку з іх можна запоўніць яшчэ дома ў спакойнай абстаноўцы, што часткова здымае праблему чэргаў у прыёмную камісію. Акрамя таго, такая сістэма не пакіне за бортам прыёмнай кампаніі перспектыўнага абітурыента і здыме напружанне апошняга дня прыёму дакументаў - у ідэале з'явіцца магчымасць падаваць дакументы адразу ў некалькі ВНУ, што дасць патэнцыяльнаму студэнту большую свабоду выбару. Аднак насуперак чаканням абітурыенту ўсё роўна давядзецца ехаць у ВНУ асабіста, паколькі падаць дакументы можна толькі так.
З другога боку, ці варта задзейнічаць складанае праграмнае забеспячэнне, калі ВНУ можа пайсці па шляху аб'яднанага набору (як у БДУ). Тады малады чалавек з высокім балам таксама абавязкова паступіць ва ўніверсітэт. Як элемент аўтаматызацыі разумна стварыць электронны кабінет абітурыента. Гэта і спросціць запаўненне дакументаў, і дасць магчымасць патэнцыяльнаму студэнту ацэньваць свае рэальныя шанцы на паступленне.
Ці будзе ўкаранёна ва ўсіх ВНУ краіны аўтаматызаваная сістэма падачы дакументаў і залічэння - пытанне адкрытае. Пакуль ВНУ вырашаюць яго індывідуальна.
