Прадстаўнікі Сусветнага банка 5 красавіка правялі у Мінску для шырокага кола зацікаўленых прэзентацыю аналітычнага даклада пад назвай "Агляд дзяржаўных расходаў у Рэспубліцы Беларусь: павышэнне якасці прадастаўляемых дзяржавай паслуг ва ўмовах жорсткіх бюджэтных абмежаванняў". Даклад з'яўляецца другой часткай агляду дзяржаўных расходаў, падрыхтаванага Сусветным банкам.
У 2010 годзе Міністэрства фінансаў Беларусі звярнулася да СБ з просьбай прадаставіць мэтанакіраваныя рэкамендацыі адносна магчымых варыянтаў правядзення фіскальных рэформ па прыярытэтных напрамках бюджэту і іх паслядоўнасці. Першая частка духэтапнага агляду пад назвай "Агляд дзяржаўных расходаў: рэфармаванне бюджэтна-падатковай сферы ў мэтах аднаўлення ўстойлівага эканамічнага росту" была прадстаўлена ў лістападзе 2011 года.
Асноўная ўвага ў першай частцы была засяроджана на распрацоўцы варыянтаў рэформ для забеспячэння ўстойлівасці пенсійнай сістэмы, узмацнення адраснасці сацыяльнай дапамогі і рацыяналізацыі субсідзіравання энергетычнага сектара і сельскай гаспадаркі. Рэкамендацыі, змешчаныя ў ім, накіраваны на скарачэнне маштабу дзяржаўнага кіравання эканомікай і змяншэнне долі і павышэнне эфектыўнасці дзяржаўнага сектара ў Беларусі пры адначасовым прыняцці адпаведных мер па змякчэнню наступстваў рэформ для слабаабароненых катэгорый насельніцтва.
У другой частцы агляду дзяржаўных расходаў пад назвай "Агляд дзяржаўных расходаў у Рэспубліцы Беларусь: павышэнне якасці прадастаўляемых дзяржавай паслуг ва ўмовах жорсткіх бюджэтных абмежаванняў" прадстаўлены аналіз трох ключавых складальнікаў бюджэту: міжбюджэтныя адносіны (трансферты ад органаў цэнтральнага кіравання да органаў мясцовага кіравання), дзяржаўныя расходы на адукацыю і ахову здароўя.
Гэтыя тры напрамкі былі выбраны з-за іх значнасці з пункту гледжання бюджэту, тлумачаць аўтары агляду. На адукацыю і ахову здароўя ў суме прыпадае чвэрць дзяржаўных расходаў, пераважна якія ажыццяўляюцца на мясцовым узроўні. Акрамя значнасці такіх расходаў для бюджэту, паляпшэнне якасці і эфектыўнасці расходавання сродкаў у гэтых сектарах крытычна важна для павышэння жыццёвага ўзроўню і развіцця чалавечага капіталу ў Беларусі. Тым не менш, паколькі чакаецца, што наступныя некалькі гадоў захаваецца напружаная сітуацыя з дзяржаўнымі фінансамі, расходы нават у такіх прыярытэтных сектарах, як ахова здароўя і адукацыя, застануцца абмежаванымі.
Таму асноўная ўвага ў дакладзе засяроджана на пытанні прадукцыйнасці дзяржаўных расходаў. Галоўны акцэнт робіцца на ўзмацненні эфектыўнасці размеркавання і выкарыстання рэсурсаў для павышэння якасці паслуг і сацыяльных вынікаў пры стрымліванні агульных выдаткаў. У дакладзе таксама прыведзены аналіз наступстваў змянення дэмаграфічнай сітуацыі ў Беларусі, якія будуць аказваць істотнае і працяглае ўздзеянне на попыт на паслугі як аховы здароўя, так і адукацыі.
У першай главе даклада прапануецца агляд апошніх змяненняў у макраэканамічнай і бюджэтна-падатковай сферы рэспублікі, у прыватнасці ўплыву макраэканамічных крызісаў на стан дзяржаўных фінансаў, і іх значэнне з пункту гледжання выбару варыянтаў бюджэтна-падатковай палітыкі ў будучым. У другой - прыведзены аналіз міжбюджэтных адносін і фіскальных стымулаў, якiя ствараюцца ў рамках гэтых адносін для органаў мясцовага кіравання. У трэцяй главе разглядаюцца паказчыкі работы і расходы сектара аховы здароўя для вызначэння магчымых шляхоў павышэння эфектыўнасці расходавання сродкаў і ўстойлівага фінансавання аховы здароўя. У чацвёртай главе асноўная ўвага ўдзяляецца пытанням размеркавання і выкарыстання рэсурсаў у сектары адукацыі.
Аўтары даклада адзначаюць поспехі, дасягнутыя ў сферах міжбюджэтных адносін, адукацыі і аховы здароўя, і прапануюць рэформы для далейшай аптымізацыі дзяржаўных расходаў у гэтых галінах. Так, у сферы міжбюджэтных адносін рэкамендуецца афіцыйна замацаваць падаткі на ўласнасць за органамі мясцовага кіравання для ўзмацнення іх фіскальных стымулаў, спрасціць і прымяняць формулу для разліку трансфертаў у мэтах узмацнення прадказальнасці і празрыстасці сістэмы трансфертаў. Акрамя таго, на думку экспертаў, варта перагледзець вызначэнне дзяржаўнага доўгу з тым, каб уключыць у яго абавязацельствы органаў мясцовага кіравання, а таксама праводзіць сумесную работу з рэгіёнамі, якія маюць самыя высокія паказчыкі доўгу, над скарачэннем іх абавязацельстваў.
Значная ўвага ў дакладзе ўдзелена магчымым рэформам у сферы аховы здароўя. Тут, на думку аўтараў справаздачы, неабходна перагледзець прыярытэтнасць выкарыстання рэсурсаў для павышэння рэзультатыўнасці і эфектыўнасці расходаў. Пры гэтым эксперты рэкамендуюць замацаваць дзяржаўныя расходы на ахову здароўя на іх цяперашнім узроўні. "Улічваючы сцісканне расходаў на ахову здароўя на працягу апошніх гадоў і сур'ёзныя выклікі, з якімі сутыкаецца сістэма аховы здароўя, далейшае скарачэнне расходаў (у працэнтах да ВУП) можа прывесці да зніжэння якасці паслуг аховы здароўя і фінансавай абароны дамашніх гаспадарак, што негатыўна адаб'ецца на стане здароўя насельніцтва. Важна, каб любыя сэканомленыя за кошт павышэння эфектыўнасці расходаў сродкі пераразмяркоўваліся ўнутры сектара аховы здароўя", - адзначаецца ў дакладзе.
Разам з тым, на думку экспертаў, трэба аптымізаваць установы аховы здароўя, асабліва бальніцы. Неабходна зменшыць залішнія магутнасці і аптымізаваць сектар стацыянарных устаноў аховы здароўя пры адначасовым павышэнні якасці інфраструктуры і абсталявання ў невялікай колькасці выбраных бальніц. Астатнія бальніцы і паліклінікі трэба згрупаваць у рэгіянальныя сеткі аказання медыцынскай дапамогі з разліку прыблізна 1 бальнічная сетка на 200-300 тыс. насельніцтва. "Сэканомленыя у выніку такіх мер бюджэтныя сродкі могуць быць накіраваны на інвестыцыі ў мадэрнізацыю абсталявання і інфраструктуры ў мэтах павышэння якасці медыцынскай дапамогі ў астатніх бальніцах. Прыярытэт неабходна аддаваць абласным бальніцам за межамі Мінска", - гаворыцца ў дакладзе.
На думку аўтараў даклада, трэба ўзмацніць акцэнт на першаснай медыцынскай дапамозе і прафілактычных мерапрыемствах, асабліва ў галіне неінфекцыйных захворванняў. "Ураду Беларусі неабходна падоўжыць работу па пераразмеркаванню рэсурсаў ад экстраннай стацыянарнай медыцынскай дапамогі ў напрамку прафілактычных мерапрыемстваў, якія з'яўляюцца недастатковымі. Узмацненне першаснага звяна медыцынскай дапамогі дасць магчымасць павысіць эфектыўнасць правядзення прафілактычных мерапрыемстваў і можа ў найбольшай ступені паўплываць на вынікі ў ахове здароўя. Акрамя таго, у святле бягучых патрэбнасцей неабходны перагляд прафілактычнай і лячэбнай практыкі, асабліва ў галіне прафілактыкі неінфекцыйных захворванняў", - лічаць эксперты.
Таксама, на іх думку, варта рэфармаваць сістэму фінансавання бальніц. У працэс планавання бюджэту і сістэму аплаты паслуг бальніц неабходна ўвесці элемент большай арыентацыі на вынік. На пачатковым этапе ў фінансаванні стацыянарных устаноў аховы здароўя можа быць ажыццёўлены пераход на глабальныя бюджэты, якія забяспечваюць магчымасць большай гібкасці ў выкарыстанні рэсурсаў, а сістэма клініка-дыягнастычных груп можа быць укаранёна першапачаткова ў якасці інструменту маніторынгу рэзультатыўнасці функцыянавання бальніц. Праз 2-3 гады, калі будзе створана сістэма класіфікацыі і ўліку клінічнай інфармацыі на аснове клініка-дыягнастычных груп, можа быць паступова ўкаранёны механізм аплаты паслуг бальніц па сістэме клініка-дыягнастычных груп.
Прапануецца таксама ўкараніць сістэму фінансавання першаснай медыцынскай дапамогі ў разліку на аднаго чалавека. "Першасная медыцынская дапамога можа фінансавацца ў разліку на аднаго чалавека з улікам выніковасці. Для гэтых мэт урачы першаснага звяна і паліклінікі могуць сфарміраваць рэестр пацыентаў і атрымліваць аплату па формуле ў разліку на аднаго чалавека з карэкціроўкай на аб'ём аказваемай дапамогі і ключавыя паказчыкі якасці", - гаворыцца ў дакладзе.
Акрамя таго, на думку аўтараў даклада, неабходна стварыць новую сістэму накіравання на лячэнне з тым, каб пацыент спачатку звяртаўся ва ўстановы першаснай медыцынскай дапамогі і паліклінікі, за выключэннем экстранных выпадкаў, і накіроўваўся на стацыянарнае лячэнне выключна ўрачамі першаснага звяна або вузкімі спецыялістамі.
Важна прадоўжыць узмацненне ўзаемадзеяння бальніц і іншых медыцынскіх устаноў у рэгіянальных сетках і забяспечыць паступовае павышэнне самастойнасці кіраўніцтва ўстаноў. "Прадастаўленне большай самастойнасці павінна суправаджацца ўзмацненнем падсправаздачнасці за вынікі, што можа быць забяспечана толькі ў тым выпадку, калі ў сістэме аховы здароўя будуць распрацаваны жорсткія механізмы ўнутранага і знешняга кантролю для кіравання рызыкамі, укаранёны скрупулёзны аўдыт фінансавай дзейнасці і функцыянальнай эфектыўнасці, а таксама створана дзейсная сістэма фарміравання і выкарыстання даных у працэсе функцыянавання, кіравання і распрацоўкі палітыкі", - адзначаюць аўтары агляду.
Да магчымых рэформ у сферы адукацыі эксперты адносяць прадаўжэнне работы па аптымізацыі сеткі школ і колькасці педагагічных кадраў з улікам зніжэння колькасці вучняў. "Простыя разлікі паказваюць, што калі ў сярэднетэрміновай перспектыве ў Беларусі сярэдняя колькасць вучняў на аднаго настаўніка будзе даведзена да ўзроўню, параўнальнага з сярэднімі паказчыкамі краін Арганізацыі эканамічнага супрацоўніцтва і развіцця, гэта дасць магчымасць сэканоміць прыкладна 11 працэнтаў бюджэту на адукацыю, або каля 0,6 працэнта ВУП, у год толькі на аплаце працы. Дадатковая эканомія можа быць забяспечана за кошт аб'яднання школ (у тым ліку аб'яднанне класаў у школах). Сэканомленыя сродкі могуць быць накіраваны на мадэрнізацыю ўстаноў адукацыі, павышэнне заработнай платы настаўнікаў, павышэнне кваліфікацыі педагагічных кадраў і закупку абсталявання, у тым ліку камп'ютараў", - адзначаюць аўтары даклада.
Неабходна ўкараненне механізмаў фінансавання на аднаго вучня для павышэння эфектыўнасці, справядлівасці і празрыстасці пры размеркаванні рэсурсаў. "Пасля правядзення пілотнага праекта, пачатага ў 2013 годзе, у сістэме адукацыі варта ажыццявіць паэтапны пераход ад існуючага каштарыснага фінансавання на механізмы фінансавання на аднаго вучня. Гэта дасць магчымасць увязаць расходы з попытам, пашырыць самастойнасць і ўзмацніць матывацыю школ у павышэнні ўнутранай эфектыўнасці выкарыстання рэсурсаў", - лічаць эксперты.
Таксама варта павысіць эфектыўнасць кіравання якасцю і функцыянаваннем для ўзмацнення падсправаздачнасці за вынікі навучання. "Маніторынг і аналіз інфармацыі аб выніковасці на ўзроўні школ могуць даць магчымасць выявіць школы, у функцыянаванні якіх ёсць праблемы, і прыняць карэкціруючыя меры, у тым ліку праз пераразмеркаванне рэсурсаў. Сертыфікацыя якасці школ, аўдыты, унутраныя індыкатыўныя паказчыкі і цэнтралізаваныя экзамены могуць адыграць важную ролю ў гэтым працэсе. Акрамя таго, удзел у міжнародных праграмах ацэнкі ведаў, такіх як Міжнародная праграма Арганізацыі эканамічнага супрацоўніцтва і развіцця па ацэнцы адукацыйных дасягненняў вучняў (PISA), можа быць карысны для ацэнкі выніковасці адукацыі ў Беларусі ў параўнанні з міжнароднымі стандартамі", - гаворыцца ў дакладзе.
Старшы эканаміст Сусветнага банка і адзін з аўтараў справаздачы Себасцьян Эккарт у размове з журналістамі адзначыў, што дапамога ў падрыхтоўцы агляду была аказана з боку калег з Міністэрства фінансаў, Міністэрства па падатках і зборах, Міністэрства эканомікі, Міністэрства адукацыі, Міністэрства аховы здароўя, Нацыянальнага статыстычнага камітэта, Нацыянальнага банка, выканаўчых камітэтаў Мінскай вобласці і Мінска і іншых ведамстваў. "Нашы калегі з беларускіх міністэрстваў падзяляюць многія з прапанаваных у дакладзе пазіцый, і мы спадзяёмся, што тыя палітычныя і стратэгічныя рэкамендацыі, якія мы прыводзім у нашай справаздачы, будуць ураду карысныя і будуць ім успрыняты", - рэзюмаваў эксперт.
Ганна КОТ.
У 2010 годзе Міністэрства фінансаў Беларусі звярнулася да СБ з просьбай прадаставіць мэтанакіраваныя рэкамендацыі адносна магчымых варыянтаў правядзення фіскальных рэформ па прыярытэтных напрамках бюджэту і іх паслядоўнасці. Першая частка духэтапнага агляду пад назвай "Агляд дзяржаўных расходаў: рэфармаванне бюджэтна-падатковай сферы ў мэтах аднаўлення ўстойлівага эканамічнага росту" была прадстаўлена ў лістападзе 2011 года.
Асноўная ўвага ў першай частцы была засяроджана на распрацоўцы варыянтаў рэформ для забеспячэння ўстойлівасці пенсійнай сістэмы, узмацнення адраснасці сацыяльнай дапамогі і рацыяналізацыі субсідзіравання энергетычнага сектара і сельскай гаспадаркі. Рэкамендацыі, змешчаныя ў ім, накіраваны на скарачэнне маштабу дзяржаўнага кіравання эканомікай і змяншэнне долі і павышэнне эфектыўнасці дзяржаўнага сектара ў Беларусі пры адначасовым прыняцці адпаведных мер па змякчэнню наступстваў рэформ для слабаабароненых катэгорый насельніцтва.
У другой частцы агляду дзяржаўных расходаў пад назвай "Агляд дзяржаўных расходаў у Рэспубліцы Беларусь: павышэнне якасці прадастаўляемых дзяржавай паслуг ва ўмовах жорсткіх бюджэтных абмежаванняў" прадстаўлены аналіз трох ключавых складальнікаў бюджэту: міжбюджэтныя адносіны (трансферты ад органаў цэнтральнага кіравання да органаў мясцовага кіравання), дзяржаўныя расходы на адукацыю і ахову здароўя.
Гэтыя тры напрамкі былі выбраны з-за іх значнасці з пункту гледжання бюджэту, тлумачаць аўтары агляду. На адукацыю і ахову здароўя ў суме прыпадае чвэрць дзяржаўных расходаў, пераважна якія ажыццяўляюцца на мясцовым узроўні. Акрамя значнасці такіх расходаў для бюджэту, паляпшэнне якасці і эфектыўнасці расходавання сродкаў у гэтых сектарах крытычна важна для павышэння жыццёвага ўзроўню і развіцця чалавечага капіталу ў Беларусі. Тым не менш, паколькі чакаецца, што наступныя некалькі гадоў захаваецца напружаная сітуацыя з дзяржаўнымі фінансамі, расходы нават у такіх прыярытэтных сектарах, як ахова здароўя і адукацыя, застануцца абмежаванымі.
Таму асноўная ўвага ў дакладзе засяроджана на пытанні прадукцыйнасці дзяржаўных расходаў. Галоўны акцэнт робіцца на ўзмацненні эфектыўнасці размеркавання і выкарыстання рэсурсаў для павышэння якасці паслуг і сацыяльных вынікаў пры стрымліванні агульных выдаткаў. У дакладзе таксама прыведзены аналіз наступстваў змянення дэмаграфічнай сітуацыі ў Беларусі, якія будуць аказваць істотнае і працяглае ўздзеянне на попыт на паслугі як аховы здароўя, так і адукацыі.
У першай главе даклада прапануецца агляд апошніх змяненняў у макраэканамічнай і бюджэтна-падатковай сферы рэспублікі, у прыватнасці ўплыву макраэканамічных крызісаў на стан дзяржаўных фінансаў, і іх значэнне з пункту гледжання выбару варыянтаў бюджэтна-падатковай палітыкі ў будучым. У другой - прыведзены аналіз міжбюджэтных адносін і фіскальных стымулаў, якiя ствараюцца ў рамках гэтых адносін для органаў мясцовага кіравання. У трэцяй главе разглядаюцца паказчыкі работы і расходы сектара аховы здароўя для вызначэння магчымых шляхоў павышэння эфектыўнасці расходавання сродкаў і ўстойлівага фінансавання аховы здароўя. У чацвёртай главе асноўная ўвага ўдзяляецца пытанням размеркавання і выкарыстання рэсурсаў у сектары адукацыі.
Аўтары даклада адзначаюць поспехі, дасягнутыя ў сферах міжбюджэтных адносін, адукацыі і аховы здароўя, і прапануюць рэформы для далейшай аптымізацыі дзяржаўных расходаў у гэтых галінах. Так, у сферы міжбюджэтных адносін рэкамендуецца афіцыйна замацаваць падаткі на ўласнасць за органамі мясцовага кіравання для ўзмацнення іх фіскальных стымулаў, спрасціць і прымяняць формулу для разліку трансфертаў у мэтах узмацнення прадказальнасці і празрыстасці сістэмы трансфертаў. Акрамя таго, на думку экспертаў, варта перагледзець вызначэнне дзяржаўнага доўгу з тым, каб уключыць у яго абавязацельствы органаў мясцовага кіравання, а таксама праводзіць сумесную работу з рэгіёнамі, якія маюць самыя высокія паказчыкі доўгу, над скарачэннем іх абавязацельстваў.
Значная ўвага ў дакладзе ўдзелена магчымым рэформам у сферы аховы здароўя. Тут, на думку аўтараў справаздачы, неабходна перагледзець прыярытэтнасць выкарыстання рэсурсаў для павышэння рэзультатыўнасці і эфектыўнасці расходаў. Пры гэтым эксперты рэкамендуюць замацаваць дзяржаўныя расходы на ахову здароўя на іх цяперашнім узроўні. "Улічваючы сцісканне расходаў на ахову здароўя на працягу апошніх гадоў і сур'ёзныя выклікі, з якімі сутыкаецца сістэма аховы здароўя, далейшае скарачэнне расходаў (у працэнтах да ВУП) можа прывесці да зніжэння якасці паслуг аховы здароўя і фінансавай абароны дамашніх гаспадарак, што негатыўна адаб'ецца на стане здароўя насельніцтва. Важна, каб любыя сэканомленыя за кошт павышэння эфектыўнасці расходаў сродкі пераразмяркоўваліся ўнутры сектара аховы здароўя", - адзначаецца ў дакладзе.
Разам з тым, на думку экспертаў, трэба аптымізаваць установы аховы здароўя, асабліва бальніцы. Неабходна зменшыць залішнія магутнасці і аптымізаваць сектар стацыянарных устаноў аховы здароўя пры адначасовым павышэнні якасці інфраструктуры і абсталявання ў невялікай колькасці выбраных бальніц. Астатнія бальніцы і паліклінікі трэба згрупаваць у рэгіянальныя сеткі аказання медыцынскай дапамогі з разліку прыблізна 1 бальнічная сетка на 200-300 тыс. насельніцтва. "Сэканомленыя у выніку такіх мер бюджэтныя сродкі могуць быць накіраваны на інвестыцыі ў мадэрнізацыю абсталявання і інфраструктуры ў мэтах павышэння якасці медыцынскай дапамогі ў астатніх бальніцах. Прыярытэт неабходна аддаваць абласным бальніцам за межамі Мінска", - гаворыцца ў дакладзе.
На думку аўтараў даклада, трэба ўзмацніць акцэнт на першаснай медыцынскай дапамозе і прафілактычных мерапрыемствах, асабліва ў галіне неінфекцыйных захворванняў. "Ураду Беларусі неабходна падоўжыць работу па пераразмеркаванню рэсурсаў ад экстраннай стацыянарнай медыцынскай дапамогі ў напрамку прафілактычных мерапрыемстваў, якія з'яўляюцца недастатковымі. Узмацненне першаснага звяна медыцынскай дапамогі дасць магчымасць павысіць эфектыўнасць правядзення прафілактычных мерапрыемстваў і можа ў найбольшай ступені паўплываць на вынікі ў ахове здароўя. Акрамя таго, у святле бягучых патрэбнасцей неабходны перагляд прафілактычнай і лячэбнай практыкі, асабліва ў галіне прафілактыкі неінфекцыйных захворванняў", - лічаць эксперты.
Таксама, на іх думку, варта рэфармаваць сістэму фінансавання бальніц. У працэс планавання бюджэту і сістэму аплаты паслуг бальніц неабходна ўвесці элемент большай арыентацыі на вынік. На пачатковым этапе ў фінансаванні стацыянарных устаноў аховы здароўя можа быць ажыццёўлены пераход на глабальныя бюджэты, якія забяспечваюць магчымасць большай гібкасці ў выкарыстанні рэсурсаў, а сістэма клініка-дыягнастычных груп можа быць укаранёна першапачаткова ў якасці інструменту маніторынгу рэзультатыўнасці функцыянавання бальніц. Праз 2-3 гады, калі будзе створана сістэма класіфікацыі і ўліку клінічнай інфармацыі на аснове клініка-дыягнастычных груп, можа быць паступова ўкаранёны механізм аплаты паслуг бальніц па сістэме клініка-дыягнастычных груп.
Прапануецца таксама ўкараніць сістэму фінансавання першаснай медыцынскай дапамогі ў разліку на аднаго чалавека. "Першасная медыцынская дапамога можа фінансавацца ў разліку на аднаго чалавека з улікам выніковасці. Для гэтых мэт урачы першаснага звяна і паліклінікі могуць сфарміраваць рэестр пацыентаў і атрымліваць аплату па формуле ў разліку на аднаго чалавека з карэкціроўкай на аб'ём аказваемай дапамогі і ключавыя паказчыкі якасці", - гаворыцца ў дакладзе.
Акрамя таго, на думку аўтараў даклада, неабходна стварыць новую сістэму накіравання на лячэнне з тым, каб пацыент спачатку звяртаўся ва ўстановы першаснай медыцынскай дапамогі і паліклінікі, за выключэннем экстранных выпадкаў, і накіроўваўся на стацыянарнае лячэнне выключна ўрачамі першаснага звяна або вузкімі спецыялістамі.
Важна прадоўжыць узмацненне ўзаемадзеяння бальніц і іншых медыцынскіх устаноў у рэгіянальных сетках і забяспечыць паступовае павышэнне самастойнасці кіраўніцтва ўстаноў. "Прадастаўленне большай самастойнасці павінна суправаджацца ўзмацненнем падсправаздачнасці за вынікі, што можа быць забяспечана толькі ў тым выпадку, калі ў сістэме аховы здароўя будуць распрацаваны жорсткія механізмы ўнутранага і знешняга кантролю для кіравання рызыкамі, укаранёны скрупулёзны аўдыт фінансавай дзейнасці і функцыянальнай эфектыўнасці, а таксама створана дзейсная сістэма фарміравання і выкарыстання даных у працэсе функцыянавання, кіравання і распрацоўкі палітыкі", - адзначаюць аўтары агляду.
Да магчымых рэформ у сферы адукацыі эксперты адносяць прадаўжэнне работы па аптымізацыі сеткі школ і колькасці педагагічных кадраў з улікам зніжэння колькасці вучняў. "Простыя разлікі паказваюць, што калі ў сярэднетэрміновай перспектыве ў Беларусі сярэдняя колькасць вучняў на аднаго настаўніка будзе даведзена да ўзроўню, параўнальнага з сярэднімі паказчыкамі краін Арганізацыі эканамічнага супрацоўніцтва і развіцця, гэта дасць магчымасць сэканоміць прыкладна 11 працэнтаў бюджэту на адукацыю, або каля 0,6 працэнта ВУП, у год толькі на аплаце працы. Дадатковая эканомія можа быць забяспечана за кошт аб'яднання школ (у тым ліку аб'яднанне класаў у школах). Сэканомленыя сродкі могуць быць накіраваны на мадэрнізацыю ўстаноў адукацыі, павышэнне заработнай платы настаўнікаў, павышэнне кваліфікацыі педагагічных кадраў і закупку абсталявання, у тым ліку камп'ютараў", - адзначаюць аўтары даклада.
Неабходна ўкараненне механізмаў фінансавання на аднаго вучня для павышэння эфектыўнасці, справядлівасці і празрыстасці пры размеркаванні рэсурсаў. "Пасля правядзення пілотнага праекта, пачатага ў 2013 годзе, у сістэме адукацыі варта ажыццявіць паэтапны пераход ад існуючага каштарыснага фінансавання на механізмы фінансавання на аднаго вучня. Гэта дасць магчымасць увязаць расходы з попытам, пашырыць самастойнасць і ўзмацніць матывацыю школ у павышэнні ўнутранай эфектыўнасці выкарыстання рэсурсаў", - лічаць эксперты.
Таксама варта павысіць эфектыўнасць кіравання якасцю і функцыянаваннем для ўзмацнення падсправаздачнасці за вынікі навучання. "Маніторынг і аналіз інфармацыі аб выніковасці на ўзроўні школ могуць даць магчымасць выявіць школы, у функцыянаванні якіх ёсць праблемы, і прыняць карэкціруючыя меры, у тым ліку праз пераразмеркаванне рэсурсаў. Сертыфікацыя якасці школ, аўдыты, унутраныя індыкатыўныя паказчыкі і цэнтралізаваныя экзамены могуць адыграць важную ролю ў гэтым працэсе. Акрамя таго, удзел у міжнародных праграмах ацэнкі ведаў, такіх як Міжнародная праграма Арганізацыі эканамічнага супрацоўніцтва і развіцця па ацэнцы адукацыйных дасягненняў вучняў (PISA), можа быць карысны для ацэнкі выніковасці адукацыі ў Беларусі ў параўнанні з міжнароднымі стандартамі", - гаворыцца ў дакладзе.
Старшы эканаміст Сусветнага банка і адзін з аўтараў справаздачы Себасцьян Эккарт у размове з журналістамі адзначыў, што дапамога ў падрыхтоўцы агляду была аказана з боку калег з Міністэрства фінансаў, Міністэрства па падатках і зборах, Міністэрства эканомікі, Міністэрства адукацыі, Міністэрства аховы здароўя, Нацыянальнага статыстычнага камітэта, Нацыянальнага банка, выканаўчых камітэтаў Мінскай вобласці і Мінска і іншых ведамстваў. "Нашы калегі з беларускіх міністэрстваў падзяляюць многія з прапанаваных у дакладзе пазіцый, і мы спадзяёмся, што тыя палітычныя і стратэгічныя рэкамендацыі, якія мы прыводзім у нашай справаздачы, будуць ураду карысныя і будуць ім успрыняты", - рэзюмаваў эксперт.
Ганна КОТ.
