Паведамленне аб трагічнай смерці Юліі Кубаравай, якая памерла пасля пластычнай аперацыі па карэкцыі формы носа, не пакінула абыякавым нікога, хто даведаўся аб здарэнні. Маладая дзяўчына, якой у дзяцінстве выпадкова пашкодзілі нос, прыехала з Гродна ў Мінск, каб перад вяселлем зрабіць пластычную аперацыю ў адным з вядомых камерцыйных медыцынскіх цэнтраў. Аднак пасля аперацыі яна так і не прыйшла да прытомнасці. Пасля чатырох тыдняў у коме 23 красавіка дзяўчына памерла.
Падрабязнасці гэтай трагічнай гісторыі хутка высветліліся дзякуючы Інтэрнэту. Сталі вядомы і імя дзяўчыны, і назва медцэнтра, і прозвішчы ўрачоў, якія ўдзельнічалі ў аперацыі, і версіі, дэталі здарэння.
Па грамадскаму рэзанансу гэта гісторыя параўнальная, магчыма, з паведамленнем аб гібелі трэцякласніка Уладзіка Грудзьева пад коламі "Паршэ Каен" у двары сталічнай школы. Тады інтэрнэт-аўдыторыя абуралася, патрабавала лінчаваць вадзіцеля і пакараць адміністрацыю школы. Цяпер не менш эмацыянальна патрабуе расправіцца з урачамі і закрыць медцэнтр. Думаецца, што ступень грамадскага абурэння ў гэтых двух выпадках абумоўлена не трагічнасцю здарэнняў, а тым, што ў першым выпадку вадзіцель быў на дарагой машыне, у другім - медцэнтр быў камерцыйны.
Як і ў выпадку з рэзанансным ДТЗ, сродкі масавай інфармацыі ў пагоні за рэйтынгамі, наведвальнасцю і абмеркаваннем (ад гэтага, дарэчы, непасрэдна залежаць ганарары аўтараў такіх СМІ) напэўна прадоўжаць абнародаванне падрабязнасцей. Будуць спаборнічаць у тым, хто першы атрымае эксклюзіўны каментарый прадстаўніка медцэнтра або ўрача-анестэзіёлага, або хто раскруціць на адкрытую размову жаніха загінуўшай, яе сяброў, аднакласнікаў. Цынічна? Так, але гэта метады многіх сучасных медыя.
Як ні сумна, але менавіта такім спосабам удаецца ўскалыхнуць грамадства і ўладу, каб прыцягнуць увагу да даўняй праблемы - урэгулявання ўзаемаадносін "урач-пацыент".
Бацька загінуўшай дзяўчыны абвінаваціў у яе смерці брыгаду ўрачоў, якія праводзілі аперацыю: хірурга, анестэзіёлага і дзвюх медсясцёр. Пасля яго публічнай заявы дактароў заклеймавалі ганьбай. Карыстальнікі інтэрнэт-форумаў, не асабліва саромеючыся ў выразах і зусім забыўшыся аб прэзумпцыі невінаватасці, хочуць расправы. Пры гэтым кожны дакладна згадвае свой негатыўны вопыт адносін з кім-небудзь з медыцынскай супольнасці, а такі вопыт, на жаль, ёсць практычна ў кожнага.
Аўдыторыя падзялілася на два процілеглыя лагеры - урачоў і пацыентаў. З аднаго боку, дзяўчыну і яе блізкіх па-чалавечы, вядома, шкада, тое, што здарылася, сумна. Разам з тым, розум проста адмаўляецца верыць у бесчалавечнасць урачоў, якія наўмысна пазбавілі кагосьці жыцця.
У такіх спрэчных сітуацыях разабрацца аб'ектыўна дапамагае следства і суд. У Беларусі далёка не адзінкавыя выпадкі, калі пацыенты звяртаюцца па дапамогу да адвакатаў, каб кампенсаваць маральны ўрон або пакараць медыкаў за няякаснае аказанне дапамогі. Адвакату Мінскай абласной юрыдычнай кансультацыі нумар 2 Ксеніі Кобаса шмат разоў даводзілася кансультаваць пацыентаў, правы якіх, на іх думку, былі ўшчэмлены. Калі яна апісвала ім увесь шлях, па якім трэба будзе прайсці, адстойваючы сваю правату, многія адмаўляліся прадаўжаць барацьбу - занадта ўжо гэта доўга, затратна.
"Першапачаткова праводзіцца службовае расследаванне, каб вызначыць, наколькі дзеянні ўрачоў адпавядалі існуючым інструкцыям, нарматыўна-прававым дакументам, пратаколам. Пасля гэтага для доказу віны ўрача трэба праводзіць спецыяльную экспертызу, каб устанавіць наяўнасць прычынна-следчай сувязі паміж наступіўшымі вынікамі і дзеяннем або бяздзейнасцю ўрачоў. Гэта самае складанае", - тлумачыць Ксенія Кобаса.
Пытанні, якія ставяцца перад экспертызай, вельмі канкрэтныя, а вось адказы, якія даюць эксперты, часта маюць некалькі прычын надыходу вынікаў, у тым ліку і звязаныя з існуючымі ў пацыента спадарожнымі захворваннямі. У экспертным заключэнні звычайна пазначаюцца некалькі фактараў, якія маглі справакаваць смерць. "Таму ўстанавіць прычынную сувязь паміж надыходам смерці і дзеяннем або бяздзейнасцю медыцынскага работніка - вельмі складана", - сцвярджае адвакат. Паводле яе слоў, для таго каб узбудзіць крымінальную справу адносна ўрача за смерць пацыента і давесці яе да канца, не павінна быць здагадак, патрэбны дакладны адказ экспертаў. А яны звычайна пазбягаюць канкрэтных фармулёвак і ім цяжка сказаць, што смерць на 100 працэнтаў была выклікана адным з фактараў, а не іх сукупнасцю.
Таму часта да ўзбуджэння крымінальных спраў так і не даходзіць. Пасля правядзення экспертызы, якая, як ужо гаварылася, можа не ўстанавіць непасрэднай сувязі паміж гібеллю пацыента і дзеяннямі або бяздзейнасцю ўрача, крымінальная справа не ўзбуджаецца з-за адсутнасці падстаў.
У адвакацкай практыцы Ксеніі Кобаса былі выпадкі, калі ўдавалася спаганяць маральны ўрон з урачоў за няякаснае аказанне медыцынскіх паслуг. Што датычыцца крымінальнага пакарання за смерць пацыента, то дабіцца яго вельмі цяжка, калі не сказаць немагчыма. Паколькі сваякам трэба апеляваць дакументамі. А дзе іх узяць, калі ўся медыцынская дакументацыя знаходзіцца ва ўрачоў у медцэнтры? Атрымліваецца парадаксальная сітуацыя, калі сваякі вымушаны запытваць у клініцы дакументы, па якіх можна даказаць віну ўрачоў. Зразумела, будзе зроблена ўсё, каб дакументы аказаліся ў парадку. Больш таго, выдаваць дакументы сваякам загінуўшага пацыента або адвакатам медцэнтр зусім не абавязаны. У гэтым можна адмовіць, спасылаючыся на ўрачэбную тайну.
Атрымліваецца, што пацыент або яго сваякі аказваюцца сам-насам з магутнай структурай, процідзейнічаючы якой яны з самага пачатку асуджаны на пройгрыш. Паколькі супраць іх група людзей з добра пастаўленым бізнесам, дзелавымі сувязямі, камандай моцных юрыстаў, PR-менеджараў і да т.п. Процістаяць такой структуры павінен не асобны пацыент, а аналагічная па сіле структура, якімі за мяжой з'яўляюцца страхавыя кампаніі, дзе таксама ёсць і сувязі, і бізнес-інтарэс, і моцная каманда спецыялістаў.
У сувязі з гэтым успамінаецца папулярны серыял "Доктар Хаус", дзе ўрачы любое дзеянне робяць з аглядкай на магчымыя вынікі з боку адвакатаў страхавых кампаній. З пункту гледжання пацыентаў, гэта добра. Хоць кожны з нас разумее, што немагчыма распісаць у медыцынскіх пратаколах усе варыянты развіцця падзей, прадугледзець усе сітуацыі. І калі б Хаус заўсёды дзейнічаў выключна па інструкцыі, то многіх яго пацыентаў не было б у жывых. Урэшце, у кіно рызыкаваць жыццямі пацыентаў значна прасцей...
Відавочна, што ў Беларусі сістэма ўзаемаадносін урача і пацыента яшчэ не выбудавана і пакуль далёкая ад дасканаласці. Выпадак з Юліяй Кубаравай абвастрыў сітуацыю ў лагеры пацыентаў. Бацька загінуўшай дзяўчыны заяўляе аб сваім намеры ісці да канца, каб прыцягнуць да адказнасці вінаватых. Улічваючы грамадскую ўвагу да гэтай справы, вінаватых, хутчэй за ўсё, знойдуць і пакараюць. Толькі як гэта публічнае лінчаванне паўплывае на стан спраў у цэлым, на існуючую сістэму? Сумна, калі ніяк.
Кацярына НЯЧАЕВА
Падрабязнасці гэтай трагічнай гісторыі хутка высветліліся дзякуючы Інтэрнэту. Сталі вядомы і імя дзяўчыны, і назва медцэнтра, і прозвішчы ўрачоў, якія ўдзельнічалі ў аперацыі, і версіі, дэталі здарэння.
Па грамадскаму рэзанансу гэта гісторыя параўнальная, магчыма, з паведамленнем аб гібелі трэцякласніка Уладзіка Грудзьева пад коламі "Паршэ Каен" у двары сталічнай школы. Тады інтэрнэт-аўдыторыя абуралася, патрабавала лінчаваць вадзіцеля і пакараць адміністрацыю школы. Цяпер не менш эмацыянальна патрабуе расправіцца з урачамі і закрыць медцэнтр. Думаецца, што ступень грамадскага абурэння ў гэтых двух выпадках абумоўлена не трагічнасцю здарэнняў, а тым, што ў першым выпадку вадзіцель быў на дарагой машыне, у другім - медцэнтр быў камерцыйны.
Як і ў выпадку з рэзанансным ДТЗ, сродкі масавай інфармацыі ў пагоні за рэйтынгамі, наведвальнасцю і абмеркаваннем (ад гэтага, дарэчы, непасрэдна залежаць ганарары аўтараў такіх СМІ) напэўна прадоўжаць абнародаванне падрабязнасцей. Будуць спаборнічаць у тым, хто першы атрымае эксклюзіўны каментарый прадстаўніка медцэнтра або ўрача-анестэзіёлага, або хто раскруціць на адкрытую размову жаніха загінуўшай, яе сяброў, аднакласнікаў. Цынічна? Так, але гэта метады многіх сучасных медыя.
Як ні сумна, але менавіта такім спосабам удаецца ўскалыхнуць грамадства і ўладу, каб прыцягнуць увагу да даўняй праблемы - урэгулявання ўзаемаадносін "урач-пацыент".
Бацька загінуўшай дзяўчыны абвінаваціў у яе смерці брыгаду ўрачоў, якія праводзілі аперацыю: хірурга, анестэзіёлага і дзвюх медсясцёр. Пасля яго публічнай заявы дактароў заклеймавалі ганьбай. Карыстальнікі інтэрнэт-форумаў, не асабліва саромеючыся ў выразах і зусім забыўшыся аб прэзумпцыі невінаватасці, хочуць расправы. Пры гэтым кожны дакладна згадвае свой негатыўны вопыт адносін з кім-небудзь з медыцынскай супольнасці, а такі вопыт, на жаль, ёсць практычна ў кожнага.
Аўдыторыя падзялілася на два процілеглыя лагеры - урачоў і пацыентаў. З аднаго боку, дзяўчыну і яе блізкіх па-чалавечы, вядома, шкада, тое, што здарылася, сумна. Разам з тым, розум проста адмаўляецца верыць у бесчалавечнасць урачоў, якія наўмысна пазбавілі кагосьці жыцця.
У такіх спрэчных сітуацыях разабрацца аб'ектыўна дапамагае следства і суд. У Беларусі далёка не адзінкавыя выпадкі, калі пацыенты звяртаюцца па дапамогу да адвакатаў, каб кампенсаваць маральны ўрон або пакараць медыкаў за няякаснае аказанне дапамогі. Адвакату Мінскай абласной юрыдычнай кансультацыі нумар 2 Ксеніі Кобаса шмат разоў даводзілася кансультаваць пацыентаў, правы якіх, на іх думку, былі ўшчэмлены. Калі яна апісвала ім увесь шлях, па якім трэба будзе прайсці, адстойваючы сваю правату, многія адмаўляліся прадаўжаць барацьбу - занадта ўжо гэта доўга, затратна.
"Першапачаткова праводзіцца службовае расследаванне, каб вызначыць, наколькі дзеянні ўрачоў адпавядалі існуючым інструкцыям, нарматыўна-прававым дакументам, пратаколам. Пасля гэтага для доказу віны ўрача трэба праводзіць спецыяльную экспертызу, каб устанавіць наяўнасць прычынна-следчай сувязі паміж наступіўшымі вынікамі і дзеяннем або бяздзейнасцю ўрачоў. Гэта самае складанае", - тлумачыць Ксенія Кобаса.
Пытанні, якія ставяцца перад экспертызай, вельмі канкрэтныя, а вось адказы, якія даюць эксперты, часта маюць некалькі прычын надыходу вынікаў, у тым ліку і звязаныя з існуючымі ў пацыента спадарожнымі захворваннямі. У экспертным заключэнні звычайна пазначаюцца некалькі фактараў, якія маглі справакаваць смерць. "Таму ўстанавіць прычынную сувязь паміж надыходам смерці і дзеяннем або бяздзейнасцю медыцынскага работніка - вельмі складана", - сцвярджае адвакат. Паводле яе слоў, для таго каб узбудзіць крымінальную справу адносна ўрача за смерць пацыента і давесці яе да канца, не павінна быць здагадак, патрэбны дакладны адказ экспертаў. А яны звычайна пазбягаюць канкрэтных фармулёвак і ім цяжка сказаць, што смерць на 100 працэнтаў была выклікана адным з фактараў, а не іх сукупнасцю.
Таму часта да ўзбуджэння крымінальных спраў так і не даходзіць. Пасля правядзення экспертызы, якая, як ужо гаварылася, можа не ўстанавіць непасрэднай сувязі паміж гібеллю пацыента і дзеяннямі або бяздзейнасцю ўрача, крымінальная справа не ўзбуджаецца з-за адсутнасці падстаў.
У адвакацкай практыцы Ксеніі Кобаса былі выпадкі, калі ўдавалася спаганяць маральны ўрон з урачоў за няякаснае аказанне медыцынскіх паслуг. Што датычыцца крымінальнага пакарання за смерць пацыента, то дабіцца яго вельмі цяжка, калі не сказаць немагчыма. Паколькі сваякам трэба апеляваць дакументамі. А дзе іх узяць, калі ўся медыцынская дакументацыя знаходзіцца ва ўрачоў у медцэнтры? Атрымліваецца парадаксальная сітуацыя, калі сваякі вымушаны запытваць у клініцы дакументы, па якіх можна даказаць віну ўрачоў. Зразумела, будзе зроблена ўсё, каб дакументы аказаліся ў парадку. Больш таго, выдаваць дакументы сваякам загінуўшага пацыента або адвакатам медцэнтр зусім не абавязаны. У гэтым можна адмовіць, спасылаючыся на ўрачэбную тайну.
Атрымліваецца, што пацыент або яго сваякі аказваюцца сам-насам з магутнай структурай, процідзейнічаючы якой яны з самага пачатку асуджаны на пройгрыш. Паколькі супраць іх група людзей з добра пастаўленым бізнесам, дзелавымі сувязямі, камандай моцных юрыстаў, PR-менеджараў і да т.п. Процістаяць такой структуры павінен не асобны пацыент, а аналагічная па сіле структура, якімі за мяжой з'яўляюцца страхавыя кампаніі, дзе таксама ёсць і сувязі, і бізнес-інтарэс, і моцная каманда спецыялістаў.
У сувязі з гэтым успамінаецца папулярны серыял "Доктар Хаус", дзе ўрачы любое дзеянне робяць з аглядкай на магчымыя вынікі з боку адвакатаў страхавых кампаній. З пункту гледжання пацыентаў, гэта добра. Хоць кожны з нас разумее, што немагчыма распісаць у медыцынскіх пратаколах усе варыянты развіцця падзей, прадугледзець усе сітуацыі. І калі б Хаус заўсёды дзейнічаў выключна па інструкцыі, то многіх яго пацыентаў не было б у жывых. Урэшце, у кіно рызыкаваць жыццямі пацыентаў значна прасцей...
Відавочна, што ў Беларусі сістэма ўзаемаадносін урача і пацыента яшчэ не выбудавана і пакуль далёкая ад дасканаласці. Выпадак з Юліяй Кубаравай абвастрыў сітуацыю ў лагеры пацыентаў. Бацька загінуўшай дзяўчыны заяўляе аб сваім намеры ісці да канца, каб прыцягнуць да адказнасці вінаватых. Улічваючы грамадскую ўвагу да гэтай справы, вінаватых, хутчэй за ўсё, знойдуць і пакараюць. Толькі як гэта публічнае лінчаванне паўплывае на стан спраў у цэлым, на існуючую сістэму? Сумна, калі ніяк.
Кацярына НЯЧАЕВА
