Даганялкі на паляне дзьмухаўцоў, скачкі па лужынах, разбітыя каленкі, першыя метры на веласіпедзе, маміны рукі, татавы плечы, бабуліны блінчыкі... Калі, вырастаючы, чалавек у асноўным успамінае такія карцінкі са сваіх першых гадоў жыцця - значыць, у яго было шчаслівае дзяцінства. Таму што для дзіцяці, яго нармальнага развіцця важней за ўсё - любячая сям'я і камфортныя бытавыя ўмовы. Менавіта таму дзяржаўная падтрымка сям'і пачынаецца з нараджэння дзіцяці. На сацыяльную абарону сям'і працуюць сістэмы аховы здароўя, адукацыі і сацыяльнага абслугоўвання. Аб асноўных складніках такой абароны карэспандэнт БЕЛТА паразмаўляла з начальнікам упраўлення народанасельніцтва, гендарнай і сямейнай палітыкі Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Марынай Арцёменка.
Аб сістэме дзяржаўных дапамог
"Сістэма дзяржаўных дапамог выбудавана такім чынам, каб усе дзеці ранняга ўзросту атрымлівалі роўную падтрымку для свайго развіцця. Аднаразовая дапамога ў сувязі з нараджэннем дзіцяці і дапамога па доглядзе дзіцяці ва ўзросце да 3 гадоў назначаецца ўсім сем'ям - незалежна ад даходаў бацькоў, іх занятасці, выплаты страхавых узносаў", - падкрэсліла Марына Арцёменка.
Матэрыяльная дапамога дзяржавы ў перыяд нараджэння і выхавання дзяцей ва ўзросце да 3 гадоў - самая вялікая: 60 працэнтаў фінансавання ўсёй сістэмы дапамог прыпадае на дапамогі да 3 гадоў. А памер самой дапамогі складае 35-40 працэнтаў сярэднямесячнай заработнай платы работнікаў у краіне ў залежнасці ад чарговасці нараджэння дзіцяці (на дзіця-інваліда - 45 працэнтаў СЗП). Такую дапамогу атрымліваюць амаль 260 тыс. дзяцей да 3 гадоў.
На сённяшні дзень штомесячная сума выплаты пры доглядзе першага дзіцяці ва ўзросце да 3 гадоў - Br472,92, дапамога па доглядзе другога і наступных дзяцей - Br540,48, дзіцяці-інваліда - Br608,04.
Акрамя таго, калі ў сям'і, дзе ёсць дзіця да 3 гадоў, выхоўваюцца яшчэ старэйшыя дзеці (ад 3 да 18 гадоў), выплачваецца дадатковая дапамога - 50 працэнтаў бюджэту пражытачнага мінімуму (Br136,64), якая таксама назначаецца незалежна ад даходаў сям'і і занятасці бацькоў.
"Такім чынам пры выхаванні дваіх і больш дзяцей, адно з якіх да 3 гадоў, сям'я атрымлівае ў выглядзе дапамог амаль Br680 штомесяц", - рэзюмавала прадстаўніца Мінпрацы і сацыяльнай абароны.
Значныя і памеры дапамогі ў сувязі з нараджэннем дзіцяці - яны вышэйшыя, чым у краінах ЕАЭС. Выплаты даюць магчымасць кампенсаваць першапачатковыя расходы на набыццё прадметаў першай неабходнасці для дзіцяці. Пры нараджэнні першынца сям'я атрымлівае 10 бюджэтаў пражытачнага мінімуму (БПМ), з 1 мая гэта сума складае Br2732,7. Пры нараджэнні другога і наступных дзяцей - 14 БПМ, або Br3825,78.
Для падтрымкі найбольш сацыяльна слабаабароненых сем'яў, якія, напрыклад, выхоўваюць дзіця-інваліда, прадугледжаны шэраг іншых дапамог: дапамога на дзяцей старэйшых за 3 гады з асобных катэгорый сем'яў, дапамога па доглядзе дзіцяці-інваліда.
У выніку сумарна сям'я, якая выхоўвае дзіця-інваліда да 3 гадоў, з улікам сацыяльнай пенсіі па інваліднасці штомесяц атрымлівае ад Br1100 да Br1200 у залежнасці ад ступені страты здароўя дзіцяці, а калі ў сям'і ёсць іншыя дзеці старэйшыя за 3 гады - ад Br1370 да Br1450.
Сёння каля 450 тыс. дзяцей, або амаль чвэрць усіх непаўналетніх беларусаў, забяспечаны выплатамі па сістэме дзяржаўных дапамог. У 2020 годзе расходы бюджэту дзяржаўнага пазабюджэтнага фонду сацыяльнай абароны насельніцтва на выплату дапамог сем'ям склалі Br2,4 млрд, або 1,6 працэнта ВУП.
Адрасная падтрымка
"З нараджэннем кожнага наступнага дзіцяці нагрузка на бюджэт сям'і ўзрастае. Таму шматдзетным сем'ям дзяржаўная падтрымка аказваецца не толькі ў выглядзе дапамог, але і па асноўных напрамках іх жыццядзейнасці. Гэта перш за ўсё істотная фінансавая падтрымка дзяржавы пры будаўніцтве жылля (у выглядзе льготных крэдытаў і субсідый на пагашэнне крэдытаў і працэнтаў за карыстанне імі). Акрамя таго, гэта бясплатнае харчаванне ў школе, зніжэнне на 50 працэнтаў аплаты за падручнікі, платы за харчаванне дзяцей у дашкольных установах, вызваленне ад выплаты зямельнага падатку і падатку на нерухомую маёмасць, прадастаўленне свабоднага ад работы дня ў тыдзень з аплатай у памеры сярэднядзённага заработку", - пералічыла Марына Арцёменка.
Істотнай мерай, вядома, з'яўляецца сямейны капітал. Больш за 98 тыс. шматдзетных сем'яў сёння маюць дэпазітныя рахункі па гэтай праграме, на якія залічана звыш Br2,5 млрд. Сродкі сямейнага капіталу можна накіраваць на самыя важныя патрэбнасці: паляпшэнне жыллёвых умоў, атрыманне адукацыі, платныя медыцынскія паслугі. Важным у сямейным капітале з'яўляецца і тое, што яго можна расходаваць (у тым ліку па частках) на аднаго або некалькіх членаў сям'і і па розных напрамках, г.зн. максімальна ўлічваюцца інтарэсы ўсіх членаў сям'і.
На падтрымку сем'яў з нізкім узроўнем даходу арыентавана сістэма адраснай сацыяльнай дапамогі. Гэта штомесячныя і аднаразовыя сацыяльныя дапамогі, забеспячэнне прадуктамі харчавання дзяцей ва ўзросце да 2 гадоў.
Якраз для павышэння ўзроўню забяспечанасці шматдзетных сем'яў з 1 верасня мінулага года для іх павялічаны перыяд прадастаўлення штомесячнай сацыяльнай дапамогі (з 6 да 12 месяцаў уключна) і крытэрый патрэбнасці (са 100 да 115 працэнтаў БПМ у сярэднім на душу насельніцтва).
У павышаным памеры штомесячную сацыяльную дапамогу за верасень 2020 года - красавік 2021-га ўжо атрымалі 8,4 тыс. шматдзетных сем'яў на агульную суму Br27,5 млн. Сярэдні памер дапамогі на кожнага члена сям'і за месяц склаў Br84,3. На перыяд большы за 6 месяцаў штомесячная сацыяльная дапамога прадастаўлена 6,5 тыс. сем'яў.
Дзякуючы ўвядзенню гэтай нормы колькасць шматдзетных сем'яў, якія атрымалі штомесячную сацыяльную дапамогу, у 2020 годзе ў параўнанні з 2019 годам павялічылася на 25 працэнтаў, а сума дапамогі - у 2 разы.
Асаблівая падтрымка аказваецца сем'ям, у якіх нараджаюцца двайняты, трайняты. Аднаразовыя дапамогі для сем'яў з двайнятамі сумарна складаюць амаль Br8 тыс., з трайнятамі - больш за Br12 тыс. (з улікам аднаразовай выплаты па 2 БПМ на кожнае дзіця са сродкаў мясцовых бюджэтаў).
"Усе гэтыя меры дадуць магчымасць сем'ям вырашаць надзённыя пытанні свайго жыццезабеспячэння, - падагульніла Марына Арцёменка. - Але важна не толькі эканамічная падтрымка сем'яў з дзецьмі. Яна дапаўняецца мерамі, якія накіраваны на паляпшэнне асяроддзя вакол сям'і: магчымасць спалучаць сямейныя і прафесійныя абавязкі, даступнасць паслуг па доглядзе дзяцей, забеспячэнне роўнасці абодвух бацькоў у працэсе выхавання дзяцей і інш".
Сацыяльнае абслугоўванне сем'яў
Істотная роля ў стварэнні камфортных для сем'яў з дзецьмі ўмоў адводзіцца развіццю сістэмы іх сацыяльнага абслугоўвання. Яе аснова - 146 тэрытарыяльных цэнтраў сацыяльнага абслугоўвання насельніцтва, якія дапамагаюць грамадзянам і сем'ям у цяжкай жыццёвай сітуацыі. Марына Арцёменка ўдакладніла, што цяжкая жыццёвая сітуацыя можа быць звязана з нараджэннем дзіцяці з інваліднасцю, адсутнасцю работы, сямейнай нядобранадзейнасцю і інш.
У ТЦСАНах створаны банкі даных розных катэгорый сем'яў, дзе змешчана інфармацыя пра больш як 250 тыс. сем'яў з дзецьмі, якія атрымліваюць розныя сацыяльныя паслугі. Праграмы сацыяльнага абслугоўвання для сем'яў з дзецьмі разнастайныя.
Напрыклад, гэта бясплатныя паслугі няні па доглядзе дзяцей ва ўзросце да 3 гадоў пры нараджэнні двайнят, трайнят, выхаванні ў сям'і дзіцяці-інваліда ва ўзросце да 18 гадоў, а таксама сем'ям, у якіх бацькі або тата ці мама ў няпоўнай сям'і маюць інваліднасць 1 або 2 групы і выхоўваюць дзіця (дзяцей) ва ўзросце да 6 гадоў.
Паслуга няні прадастаўляецца да 20 гадзін за тыдзень, а сем'ям з трайнятамі - на поўны рабочы дзень, г.зн. 40 гадзін за тыдзень. У I квартале бягучага года паслугай няні скарысталіся 1772 сям'і.
Таксама на базе ўстаноў сацыяльнага абслугоўвання прадастаўляецца магчымасць сацыяльнай перадышкі для сем'яў, што выхоўваюць дзіця-інваліда. Гэта вельмі важна для бацькоў або апекуноў, якія маюць пастаянную фізічную і маральную нагрузку, - такім чынам яны, нарэшце, могуць спакойна вырашыць бытавыя пытанні або проста адпачыць.
Пры гэтым дзіця ва ўстанове атрымлівае як догляд, так і медыка-сацыяльную рэабілітацыю. Бацькі аплачваюць толькі харчаванне, знаходжанне дзіцяці бясплатнае. І за сям'ёй захоўваецца права на атрыманне сацыяльнай пенсіі і ўсіх належных дапамог. З улікам запатрабаванняў сем'яў з пачатку гэтага года перыяд прадастаўлення паслугі павялічаны з 28 да 56 дзён за каляндарны год.
Для комплекснага вырашэння праблем сям'і, якая знаходзіцца ў цяжкай жыццёвай сітуацыі, прадастаўляецца паслуга сацыяльнага патранату. На базе крызісных пакояў (усяго іх па краіне 138) даступна паслуга часовага прытулку - для тых, у каго ў сям'і ёсць сітуацыя насілля або тых, хто пацярпеў ад стыхійных бедстваў, а таксама для дзяцей-сірот і дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў.
У I квартале гэтага года 1240 сем'яў, што выхоўваюць дзяцей, атрымалі паслугі сацыяльнага патранату, а паслугу часовага прытулку - 163 чалавекі.
"Ёсць і спецыялізаваныя цэнтры сацыяльнага абслугоўвання сям'і і дзяцей - гэта два гарадскія цэнтры ў Мінску і Гомелі. Па сутнасці яны з'яўляюцца рэсурснымі цэнтрамі па рабоце з сем'ямі, якія развіваюць і ўкараняюць новыя методыкі сацыяльнай работы. Яны больш спецыялізуюцца на запатрабаваннях сем'яў з дзецьмі, фарміраванні дзіцяча-бацькоўскіх адносін, аказанні групавой і індывідуальнай псіхалагічнай дапамогі. Яны таксама выступаюць пляцоўкамі для ініцыятыў грамадскіх аб'яднанняў", - расказала Марына Арцёменка.
Напрыклад, у Мінскім гарадскім цэнтры паспяхова працуюць такія праекты, як школа будучай мамы "У чаканні цуду", анлайн-універсітэт "Паспяховае бацькоўства", камунікатыўная група для падлеткаў "Скрыжаванне", функцыянуе кругласутачная крызісная тэлефонная лінія па праблемах сям'і і дзяцей.
Формы сацыяльнай работы з сям'ёй накіраваны на ўмацаванне патэнцыялу самой сям'і і яе падтрымку ў вырашэнні розных жыццёвых сітуацый. Яны запатрабаваны і будуць развівацца з улікам патрэбнасцей сем'яў з дзецьмі.
Кацярына КНЯЗЕВА
