У жніўні Расія афіцыйна стала 156-м членам Сусветнай гандлёвай арганізацыі, і выкліканыя гэтым трывожныя чаканні беларускіх вытворцаў цалкам можна растлумачыць. Наш асноўны гандлёвы партнёр, з якім да таго ж мы звязаны ўзаемнымі абавязацельствамі ў Адзінай эканамічнай прасторы, цяпер узяў на сябе абавязацельствы больш фундаментальныя. Месяц - нязначны для макраэканомікі тэрмін, тым не менш можна ўжо адкрыць зажмураныя ў чаканні шоку вочы і агледзецца. Прывіды СГА не матэрыялізаваліся.
З якога боку чакаць праблем беларускім таваравытворцам, прадметна сфармуляваў яшчэ паўгода таму міністр эканомікі Мікалай Снапкоў. "Найбольш адчувальнымі для Беларусі з'яўляюцца сельскагаспадарчае машынабудаванне і харчовая перапрацоўка, таму ў гэтых галінах мы павінны якасна рыхтавацца да канкурэнцыі", - заўважыў ён, дадаўшы, што час для падрыхтоўкі да гэтых падзей у беларускіх прадпрыемстваў ёсць.
Мелася на ўвазе, што поўнасцю Расія пяройдзе на правілы СГА да 2015-2017 гадоў. Пасля завяршэння пераходнага перыяду зніжэнне сярэднеўзважанай стаўкі імпартнага тарыфу ад бягучага ўзроўню павінна скласці па прамысловых таварах 3 працэнты, па прадукцыі аграсектара - 4,4 працэнта.
Але гэта, як гаворыцца, сярэдняя тэмпература па бальніцы. Больш дэталёва ў чаканыя перспектывы трэба паглядзець вачамі МАЗа і "Гомсельмаша". На новыя імпартныя грузавікі поўнай масай 5-20 т пошліны да 2016 года знізяцца з бягучых 25 працэнтаў да 15 працэнтаў, на машыны поўнай масай большай за 20 т - з 25 працэнтаў спачатку да 10 працэнтаў, а затым і да 5 працэнтаў. Аналагічная сітуацыя з аўтобусамі. Там стаўкі на новыя машыны знізяцца з бягучых 20-10 працэнтаў да 10-7,5 працэнта (у залежнасці ад тыпу і пасажыраўмяшчальнасці).
Адразу ж пасля далучэння Расіі да СГА прадугледжана зніжэнне імпартных пошлін на сельгастэхніку з усярэдненых 15 працэнтаў да 5-10 працэнтаў практычна па ўсёй наменклатуры сельскагаспадарчых машын.
Змяншэнне пошлін па названых пазіцыях істотна павялічыць імпарт і, адпаведна, канкурэнцыю на рынку Расіі і ў цэлым Мытнага саюза, лічыць намеснік старшыні Беларускай навукова-прамысловай асацыяцыі кандыдат эканамічных навук Георгій Грыц. Гэта сур'ёзна ўскладніць умовы работы для многіх беларускіх прадпрыемстваў, якія вырабляюць адзначаную вышэй прадукцыю. Субсідзіраванне працэнтных ставак па крэдытах, якое цяпер распаўсюджваецца толькі на тэхніку айчыннай вытворчасці, у адпаведнасці з правіламі СГА павінна распаўсюдзіцца і на імпартныя сельскагаспадарчыя машыны. Усе буйныя замежныя ігракі атрымаюць тыя ж перавагі, якія цяпер маюць айчынныя машынабудаўнікі, што ледзь зводзяць канцы з канцамі.
Куды больш рэальнай здаецца пагроза зніжэння ўвазных пошлін на патрыманую тэхніку. Бягучыя фактычна забаронныя пошліны на патрыманыя грузавікі ва ўзросце да пяці гадоў (згодна з расійскімі правіламі, патрыманым лічыцца аўтамабіль, якому больш за тры гады) складаюць 30 працэнтаў. У выніку далучэння да СГА стаўкі на патрыманыя імпартныя грузавікі ва ўзросце да сямі гадоў знізяцца спачатку да 15 працэнтаў, а затым да 10 працэнтаў.
Па сутнасці, адновіцца сітуацыя з імпартам з Еўропы патрыманых легкавых аўто. Тое, што для нямецкага бюргера - аўтахлам, за ўтылізацыю якога трэба плаціць, для гаспадарлівага беларускага мужычка - матэрыялізаваная аўтамара. Пры добрым доглядзе паслужыць яшчэ не адзін год. Такой жа логікай будзе кіравацца і кіраўнік мясцовага сельгаспрадпрыемства, выбіраючы, набыць новы агрэгат "Лідсельмаша" або ўзяць па прымальнай цане патрыманы, але надзейны камбайн "Клаас".
Магчымасці Беларусі ўплываць на настройкі рынку, відавочна, вызначаюцца яе прадстаўніцтвам у Еўразійскай эканамічнай камісіі. Практычна адначасова з уступленнем Расіі ў СГА быў абноўлены Адзіны мытны тарыф Мытнага саюза. Змяненні дыктаваліся ўзятымі расійскім бокам абавязацельствамі па членству ў гэтай міжнароднай арганізацыі і закранулі больш за 2,5 тыс. пазіцый.
Па некаторых прыкметах Еўразійская эканамічная камісія адсочвае сітуацыю на ўнутраным рынку АЭП у рэжыме рэальнага часу. Не прайшло і месяца, як у Алматы (Казахстан) на пасяджэнні кансультатыўнага камітэта па гандлю ЕЭК ужо разглядаліся карэктывы ў абноўленым Адзіным мытным тарыфе. Здаецца, што ў гэтым выпадку мы назіраем аператыўную рэакцыю ЕЭК на ўзаемадзеянне ўнутранага рынку АЭП і глабальнага рынку СГА.
Выкарыстоўваючы свае пазіцыі ў Еўразійскай эканамічнай камісіі, Беларусі давядзецца лавіраваць паміж непазбежным абавязкам абароны айчыннага вытворцы і строгімі нормамі СГА, згодна з якімі любое рэгіянальнае гандлёвае пагадненне не павінна пагаршаць умовы доступу на ўнутраны рынак для трэціх краін. У першую чаргу гэта датычыцца мер дзяржаўнай падтрымкі нацыянальных суб'ектаў. Вельмі адчувальнай для Беларусі ў гэтым сэнсе становіцца тэма прамысловых субсідый ва ўсіх фарматах, у тым ліку перакрыжаванага субсідзіравання.
Які ж урон панёс беларускі аграэкспарт на сваім асноўным рынку збыту пасля таго, як над Расіяй раскрыўся парасон СГА? Пакуль ніякага, адказваюць у Мінсельгасхарчы.
У рэальнасці ўжо з 1 ліпеня бягучага года Расія, праз механізм абнаўлення Адзінага мытнага тарыфу Мытнага саюза, падагнала абаронныя тарыфы пад свае абавязацельствы перад Сусветнай гандлёвай арганізацыяй. У прыватнасці, на 5 працэнтаў былі зніжаны тарыфныя стаўкі на сухое натуральнае малако, сухое абястлушчанае малако, малочныя кансервы. Знізіўся бар'ер уваходу на расійскі рынак для імпарцёраў масла і сыроў. Усё гэта - прыкметныя артыкулы беларускага аграэкспарту.
Выходзіць, ужо амаль тры месяцы беларускія экспарцёры працуюць у тых самых умовах зніжаных абаронных пошлін. На адкрытым для ўсіх жадаючых расійскім рынку. Ацаніць эканамічныя наступствы новай рэальнасці пакуль вельмі складана, гаворыць намеснік начальніка галоўнага ўпраўлення знешнеэканамічных сувязей Мінсельгасхарча РБ Тамара Усачова. Для такога аналізу спатрэбілася б ачысціць сітуацыю на рынку ад кан'юнктурных цэнавых ваганняў. А яны ў бягучым годзе былі вельмі адчувальныя. У першым паўгоддзі 2012-га на сусветным рынку прадуктаў харчавання адзначаўся прыкметны цэнавы спад (на 10-15 працэнтаў), у другім паўгоддзі цэны пачалі расці. Усе кан'юнктурныя ваганні глабальнага рынку непазбежна паўтараў унутрырасійскі рынак прадуктаў харчавання.
Цэнавыя сутаргі рынку прывялі да таго, што ў першым паўгоддзі 2012 года беларускі экспарт у РФ свініны, ялавічыны, тлустых сыроў выйшаў на мінусавую рэнтабельнасць. Гэта своеасаблівая плата за захаванне месца на расійскіх харчовых прылаўках. Экспартныя вынікі года, магчыма, будуць выглядаць больш суцяшальна. Ужо з верасня бягучага года паступова пачалі расці экспартныя цэны на масла, сыры, ялавічыну.
Такім чынам, на аб'ёмы экспартнай выручкі беларускіх вытворцаў у значна большай ступені ўплывае кан'юнктура глабальнага рынку, чым тарыфная палітыка Расіі, якая дыктуецца законамі СГА.
Але магчымасці ўплываць на настройкі ўнутранага харчовага рынку АЭП у Беларусі ёсць. Еўразійская эканамічная камісія можа ўжо сёння ўзняць знешнія абаронныя пошліны па такіх пазіцыях, як масла і сыры, паколькі дзеючыя цяпер у Расіі адпаведныя тарыфныя стаўкі ніжэйшыя за патрабуемыя СГА. Гэтай магчымасцю Мінск мае намер скарыстацца, сфармуляваўшы прапановы для ЕЭК, пацвярджае Тамара Усачова. Тым самым абараніць айчыннага вытворцу, не парушаючы ўзятых на сябе міжнародных абавязацельстваў.
Згода ЕЭК з беларускай ініцыятывай будзе азначаць тактычны поспех. Што датычыцца стратэгіі нарошчвання экспарту, то яна будзе вызначацца сістэмнымі рашэннямі. У Мінсельгасхарчы зыходзяць з таго, што аснову беларускага харчовага экспарту па-ранейшаму будзе складаць прадукцыя жывёлагадоўлі. Беларуская доля ў расійскім аграрным імпарце найбольш істотная па малочнай прадукцыі - каля 40 працэнтаў, па мясу і мясапрадуктах яна складае толькі 11 працэнтаў. Ведамасныя праграмы прадугледжваюць у бліжэйшыя гады апераджальны рост экспартных паставак мяса.
На расійскіх харчовых прылаўках тавары з Беларусі па-ранейшаму будуць займаць добра асвоеную нішу масавых і даступных прадуктаў. Пазбегнем слова "танных". І хоць ведамства фармулюе задачу павышэння выпуску прадукцыі з больш высокай дабаўленай вартасцю і вопыты з беларускім камамберам дзе-нідзе праводзяцца ўжо - выхад у нішу далікатэсных прадуктаў патрабуе сур'ёзнай мадэрнізацыі вытворчасцей, гэта значыць інвестыцый. І з-за вузкасці рыначнага сегмента такая стратэгія вялікага экспартнага прыбытку не абяцае. Усё ж такі айчынны аграэкспарт робіць стаўку не на вэнджаныя вустрыцы, а на добра знаёмы расійскаму спажыўцу якасны беларускі тварог.
Менавіта стабільная якасць, якая адпавядае чаканням пакупніка, дапаможа беларускім гандлёвым маркам утрымаць сваё месца на расійскіх харчовых прылаўках. На такі ўзровень выйшлі нядаўна чатыры беларускія вытворцы, якія атрымалі з 1 ліпеня 2012 года права на экспарт малочнай прадукцыі ў краіны Еўрасаюза, - ААТ "Савушкін прадукт", Бярозаўскі сыраробны камбінат, Верхнядзвінскі масласырзавод, малочная вытворчасць кампаніі "Санта Брэмар".
Працэдура сертыфікацыі заняла некалькі гадоў і запатрабавала ад кампаній сур'ёзных інвестыцый у абнаўленне тэхналогій. Рэальныя экспартныя пастаўкі на еўрапейскі рынак яшчэ не пачаты, таму пропуск у ЕС выглядае пакуль, хутчэй, ганаровай граматай. Але ў астатніх малочных беларускіх прадпрыемстваў цяпер пад бокам ёсць прыклады высокіх галіновых стандартаў.
Ігар ФІЛІПЕНКА
З якога боку чакаць праблем беларускім таваравытворцам, прадметна сфармуляваў яшчэ паўгода таму міністр эканомікі Мікалай Снапкоў. "Найбольш адчувальнымі для Беларусі з'яўляюцца сельскагаспадарчае машынабудаванне і харчовая перапрацоўка, таму ў гэтых галінах мы павінны якасна рыхтавацца да канкурэнцыі", - заўважыў ён, дадаўшы, што час для падрыхтоўкі да гэтых падзей у беларускіх прадпрыемстваў ёсць.
Мелася на ўвазе, што поўнасцю Расія пяройдзе на правілы СГА да 2015-2017 гадоў. Пасля завяршэння пераходнага перыяду зніжэнне сярэднеўзважанай стаўкі імпартнага тарыфу ад бягучага ўзроўню павінна скласці па прамысловых таварах 3 працэнты, па прадукцыі аграсектара - 4,4 працэнта.
Але гэта, як гаворыцца, сярэдняя тэмпература па бальніцы. Больш дэталёва ў чаканыя перспектывы трэба паглядзець вачамі МАЗа і "Гомсельмаша". На новыя імпартныя грузавікі поўнай масай 5-20 т пошліны да 2016 года знізяцца з бягучых 25 працэнтаў да 15 працэнтаў, на машыны поўнай масай большай за 20 т - з 25 працэнтаў спачатку да 10 працэнтаў, а затым і да 5 працэнтаў. Аналагічная сітуацыя з аўтобусамі. Там стаўкі на новыя машыны знізяцца з бягучых 20-10 працэнтаў да 10-7,5 працэнта (у залежнасці ад тыпу і пасажыраўмяшчальнасці).
Адразу ж пасля далучэння Расіі да СГА прадугледжана зніжэнне імпартных пошлін на сельгастэхніку з усярэдненых 15 працэнтаў да 5-10 працэнтаў практычна па ўсёй наменклатуры сельскагаспадарчых машын.
Змяншэнне пошлін па названых пазіцыях істотна павялічыць імпарт і, адпаведна, канкурэнцыю на рынку Расіі і ў цэлым Мытнага саюза, лічыць намеснік старшыні Беларускай навукова-прамысловай асацыяцыі кандыдат эканамічных навук Георгій Грыц. Гэта сур'ёзна ўскладніць умовы работы для многіх беларускіх прадпрыемстваў, якія вырабляюць адзначаную вышэй прадукцыю. Субсідзіраванне працэнтных ставак па крэдытах, якое цяпер распаўсюджваецца толькі на тэхніку айчыннай вытворчасці, у адпаведнасці з правіламі СГА павінна распаўсюдзіцца і на імпартныя сельскагаспадарчыя машыны. Усе буйныя замежныя ігракі атрымаюць тыя ж перавагі, якія цяпер маюць айчынныя машынабудаўнікі, што ледзь зводзяць канцы з канцамі.
Куды больш рэальнай здаецца пагроза зніжэння ўвазных пошлін на патрыманую тэхніку. Бягучыя фактычна забаронныя пошліны на патрыманыя грузавікі ва ўзросце да пяці гадоў (згодна з расійскімі правіламі, патрыманым лічыцца аўтамабіль, якому больш за тры гады) складаюць 30 працэнтаў. У выніку далучэння да СГА стаўкі на патрыманыя імпартныя грузавікі ва ўзросце да сямі гадоў знізяцца спачатку да 15 працэнтаў, а затым да 10 працэнтаў.
Па сутнасці, адновіцца сітуацыя з імпартам з Еўропы патрыманых легкавых аўто. Тое, што для нямецкага бюргера - аўтахлам, за ўтылізацыю якога трэба плаціць, для гаспадарлівага беларускага мужычка - матэрыялізаваная аўтамара. Пры добрым доглядзе паслужыць яшчэ не адзін год. Такой жа логікай будзе кіравацца і кіраўнік мясцовага сельгаспрадпрыемства, выбіраючы, набыць новы агрэгат "Лідсельмаша" або ўзяць па прымальнай цане патрыманы, але надзейны камбайн "Клаас".
Магчымасці Беларусі ўплываць на настройкі рынку, відавочна, вызначаюцца яе прадстаўніцтвам у Еўразійскай эканамічнай камісіі. Практычна адначасова з уступленнем Расіі ў СГА быў абноўлены Адзіны мытны тарыф Мытнага саюза. Змяненні дыктаваліся ўзятымі расійскім бокам абавязацельствамі па членству ў гэтай міжнароднай арганізацыі і закранулі больш за 2,5 тыс. пазіцый.
Па некаторых прыкметах Еўразійская эканамічная камісія адсочвае сітуацыю на ўнутраным рынку АЭП у рэжыме рэальнага часу. Не прайшло і месяца, як у Алматы (Казахстан) на пасяджэнні кансультатыўнага камітэта па гандлю ЕЭК ужо разглядаліся карэктывы ў абноўленым Адзіным мытным тарыфе. Здаецца, што ў гэтым выпадку мы назіраем аператыўную рэакцыю ЕЭК на ўзаемадзеянне ўнутранага рынку АЭП і глабальнага рынку СГА.
Выкарыстоўваючы свае пазіцыі ў Еўразійскай эканамічнай камісіі, Беларусі давядзецца лавіраваць паміж непазбежным абавязкам абароны айчыннага вытворцы і строгімі нормамі СГА, згодна з якімі любое рэгіянальнае гандлёвае пагадненне не павінна пагаршаць умовы доступу на ўнутраны рынак для трэціх краін. У першую чаргу гэта датычыцца мер дзяржаўнай падтрымкі нацыянальных суб'ектаў. Вельмі адчувальнай для Беларусі ў гэтым сэнсе становіцца тэма прамысловых субсідый ва ўсіх фарматах, у тым ліку перакрыжаванага субсідзіравання.
Які ж урон панёс беларускі аграэкспарт на сваім асноўным рынку збыту пасля таго, як над Расіяй раскрыўся парасон СГА? Пакуль ніякага, адказваюць у Мінсельгасхарчы.
У рэальнасці ўжо з 1 ліпеня бягучага года Расія, праз механізм абнаўлення Адзінага мытнага тарыфу Мытнага саюза, падагнала абаронныя тарыфы пад свае абавязацельствы перад Сусветнай гандлёвай арганізацыяй. У прыватнасці, на 5 працэнтаў былі зніжаны тарыфныя стаўкі на сухое натуральнае малако, сухое абястлушчанае малако, малочныя кансервы. Знізіўся бар'ер уваходу на расійскі рынак для імпарцёраў масла і сыроў. Усё гэта - прыкметныя артыкулы беларускага аграэкспарту.
Выходзіць, ужо амаль тры месяцы беларускія экспарцёры працуюць у тых самых умовах зніжаных абаронных пошлін. На адкрытым для ўсіх жадаючых расійскім рынку. Ацаніць эканамічныя наступствы новай рэальнасці пакуль вельмі складана, гаворыць намеснік начальніка галоўнага ўпраўлення знешнеэканамічных сувязей Мінсельгасхарча РБ Тамара Усачова. Для такога аналізу спатрэбілася б ачысціць сітуацыю на рынку ад кан'юнктурных цэнавых ваганняў. А яны ў бягучым годзе былі вельмі адчувальныя. У першым паўгоддзі 2012-га на сусветным рынку прадуктаў харчавання адзначаўся прыкметны цэнавы спад (на 10-15 працэнтаў), у другім паўгоддзі цэны пачалі расці. Усе кан'юнктурныя ваганні глабальнага рынку непазбежна паўтараў унутрырасійскі рынак прадуктаў харчавання.
Цэнавыя сутаргі рынку прывялі да таго, што ў першым паўгоддзі 2012 года беларускі экспарт у РФ свініны, ялавічыны, тлустых сыроў выйшаў на мінусавую рэнтабельнасць. Гэта своеасаблівая плата за захаванне месца на расійскіх харчовых прылаўках. Экспартныя вынікі года, магчыма, будуць выглядаць больш суцяшальна. Ужо з верасня бягучага года паступова пачалі расці экспартныя цэны на масла, сыры, ялавічыну.
Такім чынам, на аб'ёмы экспартнай выручкі беларускіх вытворцаў у значна большай ступені ўплывае кан'юнктура глабальнага рынку, чым тарыфная палітыка Расіі, якая дыктуецца законамі СГА.
Але магчымасці ўплываць на настройкі ўнутранага харчовага рынку АЭП у Беларусі ёсць. Еўразійская эканамічная камісія можа ўжо сёння ўзняць знешнія абаронныя пошліны па такіх пазіцыях, як масла і сыры, паколькі дзеючыя цяпер у Расіі адпаведныя тарыфныя стаўкі ніжэйшыя за патрабуемыя СГА. Гэтай магчымасцю Мінск мае намер скарыстацца, сфармуляваўшы прапановы для ЕЭК, пацвярджае Тамара Усачова. Тым самым абараніць айчыннага вытворцу, не парушаючы ўзятых на сябе міжнародных абавязацельстваў.
Згода ЕЭК з беларускай ініцыятывай будзе азначаць тактычны поспех. Што датычыцца стратэгіі нарошчвання экспарту, то яна будзе вызначацца сістэмнымі рашэннямі. У Мінсельгасхарчы зыходзяць з таго, што аснову беларускага харчовага экспарту па-ранейшаму будзе складаць прадукцыя жывёлагадоўлі. Беларуская доля ў расійскім аграрным імпарце найбольш істотная па малочнай прадукцыі - каля 40 працэнтаў, па мясу і мясапрадуктах яна складае толькі 11 працэнтаў. Ведамасныя праграмы прадугледжваюць у бліжэйшыя гады апераджальны рост экспартных паставак мяса.
На расійскіх харчовых прылаўках тавары з Беларусі па-ранейшаму будуць займаць добра асвоеную нішу масавых і даступных прадуктаў. Пазбегнем слова "танных". І хоць ведамства фармулюе задачу павышэння выпуску прадукцыі з больш высокай дабаўленай вартасцю і вопыты з беларускім камамберам дзе-нідзе праводзяцца ўжо - выхад у нішу далікатэсных прадуктаў патрабуе сур'ёзнай мадэрнізацыі вытворчасцей, гэта значыць інвестыцый. І з-за вузкасці рыначнага сегмента такая стратэгія вялікага экспартнага прыбытку не абяцае. Усё ж такі айчынны аграэкспарт робіць стаўку не на вэнджаныя вустрыцы, а на добра знаёмы расійскаму спажыўцу якасны беларускі тварог.
Менавіта стабільная якасць, якая адпавядае чаканням пакупніка, дапаможа беларускім гандлёвым маркам утрымаць сваё месца на расійскіх харчовых прылаўках. На такі ўзровень выйшлі нядаўна чатыры беларускія вытворцы, якія атрымалі з 1 ліпеня 2012 года права на экспарт малочнай прадукцыі ў краіны Еўрасаюза, - ААТ "Савушкін прадукт", Бярозаўскі сыраробны камбінат, Верхнядзвінскі масласырзавод, малочная вытворчасць кампаніі "Санта Брэмар".
Працэдура сертыфікацыі заняла некалькі гадоў і запатрабавала ад кампаній сур'ёзных інвестыцый у абнаўленне тэхналогій. Рэальныя экспартныя пастаўкі на еўрапейскі рынак яшчэ не пачаты, таму пропуск у ЕС выглядае пакуль, хутчэй, ганаровай граматай. Але ў астатніх малочных беларускіх прадпрыемстваў цяпер пад бокам ёсць прыклады высокіх галіновых стандартаў.
Ігар ФІЛІПЕНКА
