Датэрміновае галасаванне на выбарах - распаўсюджаная практыка ў свеце. Беларускія выбаршчыкі таксама могуць скарыстацца правам прагаласаваць датэрмінова, не тлумачачы пры гэтым прычыны немагчымасці прыйсці на ўчастак у асноўны дзень выбараў. Да пачатку датэрміновага галасавання ў выбаршчыкаў ёсць уся інфармацыя аб кандыдатах у дэпутаты па сваёй акрузе. Яе разам з запрашэннем на выбары рассылаюць участковыя камісіі.
Як адзначае дырэктар Нацыянальнага цэнтра заканадаўства і прававых даследаванняў Вадзім Іпатаў, правядзенне датэрміновага галасавання ў розных краінах служыць як для таго, каб павялічыць паказчыкі яўкі, так і ў мэтах змяншэння натоўпу выбаршчыкаў на ўчастках у дзень выбараў. У свеце існуюць розныя формы датэрміновага галасавання. Яно можа праводзіцца дыстанцыйна (напрыклад, поштай) або з асабістай яўкай выбаршчыкаў, звычайна на ўстаноўленыя для гэтага ўчасткі. У ЗША, напрыклад, многія штаты прадугледжваюць магчымасць галасаваць па пошце грамадзянам, якія ў асноўны дзень будуць знаходзіцца за межамі свайго выбарчага ўчастка. У 29 штатах прадастаўляецца магчымасць датэрміновага галасавання ў памяшканні выбарчага органа. У большасці выпадкаў выбаршчыкам не абавязкова пазначаць прычыны, чаму яны вымушаны галасаваць раней. У апошнія гады практыка датэрміновага галасавання ў ЗША значна пашырылася: калі ў 2000 годзе такой магчымасцю скарысталіся 15 працэнтаў выбаршчыкаў, то ў 2008-м - каля трэці.
У Фінляндыі датэрміновае галасаванне праходзіць на працягу 7 дзён, пачынаючыся за 11 і завяршаючыся за 5 сутак да выбараў. Грамадзяне гэтай краіны маюць права прагаласаваць на любым з участкаў, прызначаных для датэрміновага галасавання. Традыцыйна ў Фінляндыі ў ім прымае ўдзел значная колькасць выбаршчыкаў, каля 40 працэнтаў ад іх агульнай колькасці карыстаюцца такім правам.
У Японіі ж прагаласаваць датэрмінова, па пошце або па факсе можна толькі ў асаблівых выпадках. Так, калі выбаршчык па стане здароўя, з-за работы або па іншай уважлівай прычыне не можа галасаваць ва ўстаноўленым парадку, то датэрмінова гэта зрабіць ён можа ў перыяд паміж днём, што ідзе за днём аб'яўлення выбараў, і днём напярэдадні галасавання. Магчымасць прагаласаваць па пошце ў Японіі існуе для асоб, якія маюць сур'ёзныя фізічныя абмежаванні. Датэрміновае галасаванне таксама магчыма для тых выбаршчыкаў, якія ў дзень галасавання будуць знаходзіцца за мяжой. Яно дапускаецца ў перыяд паміж днём аб'яўлення выбараў і самім днём выбараў.
Галасаванне па пошце дапускаецца таксама ў Германіі, Францыі, Швейцарыі, Вялікабрытаніі, Бельгіі, Нідэрландах, Іспаніі і шэрагу іншых дзяржаў. Каменціруючы магчымасць прымянення ў Беларусі такой формы галасавання, Вадзім Іпатаў адзначыў, што ў ёй ёсць як плюсы, так і мінусы. Асноўны станоўчы аспект, перш за ўсё, у павышэнні выбарчай актыўнасці. Аднак ёсць і негатыўныя бакі. У прыватнасці, даволі складана забяспечыць тайну галасавання, а таксама свабоду выяўлення выбаршчыка - менавіта па гэтых прычынах такая форма сёння не прымяняецца ў Беларусі. Галасаванне па пошце не дазваляе ў поўным аб'ёме гарантаваць захаванне асноватворных прынцыпаў беларускага выбарчага права - прынцыпаў тайнага і свабоднага галасавання, дадаў эксперт.
У той жа час, падкрэсліў Вадзім Іпатаў, наяўнасць у заканадаўстве механізма датэрміновага галасавання служыць істотнай гарантыяй забеспячэння ключавога прынцыпу выбарчага права - усеагульнасці ўдзелу ў выбарах, паколькі не ўсе беларускія выбаршчыкі змогуць у дзень галасавання прыбыць на ўчасткі.
На выбарах дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу шостага склікання датэрміновае галасаванне пройдзе з 6 па 10 верасня. Прыйсці на выбарчыя ўчасткі можна будзе з 10 да 14 гадзін і з 16 да 19 гадзін. Асноўны дзень галасавання назначаны на 11 верасня.
Святлана Саўко
