У Беларусі энергазберажэнне з кожным годам становіцца ўсё больш актуальнай праблемай, бо абмежаванасць нашай краіны ў энергарэсурсах, высокі кошт энергіі, негатыўнае ўздзеянне на навакольнае асяроддзе пры яе вытворчасці прымушаюць задумацца над зніжэннем спажывання. Адным з асноўных спажыўцоў энергіі з'яўляецца жылы фонд, на абслугоўванне якога (ацяпленне і гарачае водазабеспячэнне) траціцца каля 35 працэнтаў усёй цеплавой энергіі, што спажываецца ў Беларусі. А калі ўлічыць, што 80 працэнтаў энергарэсурсаў закупляецца за мяжой, то на "вецер" у сувязі з цеплавымі стратамі ідуць значныя сумы.
Аднак, як паказваюць даследаванні і вопыт, магчымасцей эканоміі энергіі ў гэтай сферы вельмі многа, і адна з найбольш дзейсных - узвядзенне жылых дамоў у энергаэфектыўным фармаце. Аб тым, якім чынам сучасныя энергазберагальныя тэхналогіі ўкараняюцца ў айчыннае будаўніцтва, якая выгада іх прымянення і як хутка акупляюцца дадатковыя затраты пры ўзвядзенні энергаэфектыўнага жылля, расказаў у размове з карэспандэнтам БЕЛТА першы намеснік дырэктара дзяржаўнага прадпрыемства "Інстытут жылля - НДПТІБ імя Атаева С.С." кандыдат фізіка-матэматычных навук лаўрэат Прэміі Савета Міністраў Беларусі Леанід Данілеўскі. Ён з'яўляецца адным з аўтараў работы "Інавацыйныя тэхналогіі, інжынерныя і праектныя рашэнні энергаэфектыўных жылых дамоў масавага будаўніцтва", якая вылучана на суісканне Дзяржаўнай прэміі ў галіне навукі і тэхнікі.
Беларусь пасля распаду Савецкага Саюза аказалася адрэзанай ад крыніц сыравіны, таму эканомія энергетычных рэсурсаў увайшла ў ранг палітыкі дзяржавы, у тым ліку ў будаўніцтве і эксплуатацыі жылога фонду. Першапачаткова для таго, каб скараціць цеплавыя страты і павялічыць захаванне цеплавой энергіі будынкаў пачалі ўцяпляць сцены і перайшлі на ўстаноўку новых вокнаў. Эканомія энергарэсурсаў у такіх дамах дасягнула 30-40 працэнтаў. "Пасля ва ўсе дамы, якія ўводзіліся ў Беларусі, сталі ўстанаўліваць лічыльнікі цяпла і рэгулятары падачы цеплавой энергіі. Тады ў нашым інстытуце былі ўпершыню распрацаваны праграмуемыя рэгулятары цеплавой энергіі, якімі сёння аснашчаны ўсе будынкі ў краіне, - сказаў Леанід Данілеўскі. - З іх дапамогай у рабочы час падтрымліваецца нармальная тэмпература ў памяшканнях грамадскага фонду будынкаў, а ўначы, у нерабочы час, тэмпература апускаецца да дапушчальнай мяжы - плюс 15 градусаў. Гэта дае эканомію энергіі прыкладна 15-20 працэнтаў". Акрамя таго, сёння нарматывамі прадугледжана ўстаноўка такіх рэгулятараў у жылым фондзе.
Аднак, паводле слоў эксперта, гэтыя метады эканоміі вычарпалі свае магчымасці, паколькі ў тых будынках, якія будуюцца сёння па сучасных нарматывах, 60 працэнтаў цяпла траціцца за кошт паветраабмену, гэта значыць "грошы выпускаем у літаральным сэнсе на вецер", напрыклад, праз выцяжныя сістэмы.
Тады да спецыялістаў інстытута прыйшло разуменне, што праблема энергазберажэння ў жыллёвым і грамадскім будаўніцтве ўключае цэлы шэраг задач і з'яўляецца комплекснай, таму вырашаць асобныя пытанні адасоблена не мае сэнсу. "Такім чынам, мы прыйшлі да сучасных паняццяў энергаэфектыўнага дома, які мае аптымальныя характарыстыкі з улікам канкрэтных кліматычных і ўрбаністычных умоў. Мы зразумелі, што будынкі трэба не толькі ўцяпляць і ўстанаўліваць у іх новыя вокны, але і абавязкова пераходзіць да сучаснай сістэмы вентыляцыі - прытокава-выцяжной вентыляцыйнай устаноўкі з рэкуперацыяй цяпла, - адзначыў субяседнік. - Такі падыход і даў магчымасць сфарміраваць канцэпцыю энергаэфектыўнага будынка, якая сёння прымяняецца ў Беларусі".
Для гэтага былі вырашаны і пытанні, што датычацца тэхнічнага ўвасаблення энергаэфектыўнага дома. "Наш інстытут імкнецца да таго, каб усе кампаненты, якія выкарыстоўваюцца для будаўніцтва будынкаў у энергаэфектыўным фармаце, былі айчыннай вытворчасці. Так, былі распрацаваны вокны, якія захоўваюць цяпло ў памяшканні намнога лепш за стандартныя, і сучасныя падыходы да выгляду будынка", - паведаміў першы намеснік дырэктара. Цяпер уцяпленне дома ажыццяўляецца па-разумнаму: не аднолькава па ўсёй паверхні, а там, дзе найбольшыя цеплавыя страты.
Вынікам шматгадовай работы стаў першы ў Беларусі энергаэфектыўны дом, пабудаваны сумесна з МАПІДам на вул.Прытыцкага ў 2007 годзе. Пры яго ўзвядзенні выкарыстаны ўсе распрацоўкі інстытута: вокны новага пакалення, неаднародная цеплаабалонка, прытокава-выцяжная вентыляцыйная ўстаноўка з рэкуперацыяй цяпла, гарызантальная сістэма ацяплення з лічыльнікамі і рэгулятарамі падачы цяпла ў кожнай кватэры, агульнае рэгуляванне цяпла. Усе гэтыя рашэнні абаронены беларускімі і еўразійскімі патэнтамі. "Ужо пяць гадоў эксплуатуецца першы ў Беларусі энергаэфектыўны дом, жыльцы якога вельмі задаволены якасцю паветра ў кватэрах і нізкай платай за ацяпленне", - адзначыў Леанід Данілеўскі, падкрэсліўшы, што за ацяпленне тут плацяць у 2-4 разы менш, чым у дамах аналагічнай серыі не энергаэфектыўнага фармату.
Што датычыцца кошту будаўніцтва энергаэфектыўнага дома, першы намеснік дырэктара "Інстытута жылля - НДПТІБ імя Атаева С.С." паведаміў, што згодна з аналізам праектных інстытутаў розніца каштарыснай вартасці энергаэфектыўнага дома і звычайнага ў сярэднім складае каля 8 працэнтаў. Аднак гэта вельмі адносная лічба, паколькі калі, напрыклад, параўнаць каштарысную вартасць будынкаў, пабудаваных па адным і тым жа праекце, але рознымі падраднымі арганізацыямі, то розніца ў кошце можа быць намнога большай па прычыне прымянення розных тэхналогій і выкарыстання матэрыялаў. А калі параўнаць кошт будаўніцтва жылля буйнапанельнага домабудавання, якое па затратах лічыцца самым танным, з будынкамі іншых канструкцый, то розніца можа дасягаць 50 працэнтаў і больш. "Ніхто не думае, наколькі павялічаць кошт жылля элементы знадворнага дэкору будынка, але, калі гаворым аб энергазберажэнні, усе аб гэтым пачынаюць задумвацца, не разумеючы таго, што гэтыя дадатковыя затраты акупаюцца за кошт эканоміі энергіі пры эксплуатацыі дома", - сказаў Леанід Данілеўскі.
На думку вучонага, тармозіць масавае ўкараненне энергаэфектыўных тэхналогій у будаўніцтва разрозненасць пытанняў будаўніцтва і эксплуатацыі. Будаўнікі зацікаўлены толькі ва ўзвядзенні будынка і іх зусім не хвалюе, як гэты дом будзе эксплуатавацца пасля гарантыйнага тэрміну, колькі энергіі будзе расходавацца на яго ацяпленне і гарачае водазабеспячэнне, а таксама якой якасці паветра будзе паступаць у кватэры. Пытанні эксплуатацыі кладуцца на плечы Міністэрства жыллёва-камунальнай гаспадаркі, службаў забеспячэння энергіяй і эксплуатацыйных службаў. "Толькі тады, калі будынак будуць разглядаць і ацэньваць на ўсім цыкле яго жыцця, пачынаючы ад будаўніцтва і заканчваючы эксплуатацыяй і тэрмінам яго жыцця, кошт энергаэфектыўных дамоў стане больш прывабным і для чыноўнікаў і для насельніцтва", - лічыць субяседнік. Сёння людзі, паводле слоў Леаніда Данілеўскага, не арыентаваны на энергазберажэнне ў будаўніцтве. Але калі яны будуць ведаць, што акрамя звычайных будынкаў, дзе ўзнікаюць праблемы з якасцю паветра, з'яўляецца плесня на сценах і столі, вялікі расход энергіі, ёсць яшчэ энергаэфектыўныя будынкі, дзе гэтыя праблемы адсутнічаюць, яны разумеюць, у чым перавагі такога падыходу ў будаўніцтве.
Каля 80 працэнтаў жылога фонду ў краіне пабудавана па старых нарматывах, і асноўнае спажыванне энергарэсурсаў ажыццяўляецца менавіта гэтымі дамамі. Таму для Беларусі актуальна не толькі будаўніцтва энергаэфектыўных дамоў, але і давядзенне старога жылога фонду да характарыстык сучасных будынкаў шляхам уцяплення і цеплавой мадэрнізацыі, лічыць першы намеснік дырэктара. Гэтыя мерапрыемствы ажыццяўляюцца ў рамках дзяржаўнай праграмы, паколькі яны ў першую чаргу накіраваны на зніжэнне спажывання энергарэсурсаў.
"Штогод у краіне выконваецца мадэрнізацыя каля 1,5 млн.кв.м. будынкаў старога жылога фонду. Такога няма ні ў адной з былых рэспублік Савецкага Саюза. А краіны Балтыі, якія цяпер уваходзяць у Еўрасаюз, не ўцяпляюць будынкі так масава, таму што ў насельніцтва няма на гэта сродкаў, і дзяржаўная падтрымка адсутнічае", - растлумачыў ён. Разам з тым "Інстытут жылля - НДПТІБ імя Атаева С.С." актыўна супрацоўнічае з постсавецкімі краінамі і дзеліцца існуючым вопытам. Так, у горадзе Белгарад на завяршальнай стадыі знаходзіцца будаўніцтва аднаго з першых энергаэфектыўных будынкаў у Расіі па праекту беларускіх спецыялістаў сумесна з расійскімі праекціроўшчыкамі. Акрамя таго, Расія прапануе прыняць удзел у распрацоўцы дзяржаўнай праграмы энергаэфектыўнага будаўніцтва. У Казахстане таксама выказалі жаданне пераняць беларускі вопыт.
"Паслугі інстытута актыўна экспартуюцца, і дзякуючы энергазберагальнай палітыцы нашай дзяржавы і падтрымцы Міністэрства архітэктуры і будаўніцтва Беларусь выйшла на перадавыя пазіцыі ў гэтай галіне сярод краін СНД. Распрацоўкі інстытута канкурэнтаздольныя нават на сусветным узроўні", - паведаміў Леанід Данілеўскі.
Гаворачы аб перспектывах энергаэфектыўнага будаўніцтва ў Беларусі, вучоны адзначыў, што краіна ў гэтым напрамку знаходзіцца на рэвалюцыйным этапе развіцця. "Некалі рэвалюцыйным у будаўніцтве было выкарыстанне бетону, праводка газу і ўстаноўка газавых пліт, цэнтралізаванае ацяпленне. Цяпер - гэта ўцяпленне абалонкі будынка, устаноўка прытокава-выцяжной вентыляцыі з рэкуперацыяй цяпла і іншыя энергаэфектыўныя тэхналогіі, - лічыць Леанід Данілеўскі. - Так, сёння людзі не заўсёды разумеюць важнасць энергаэфектыўнага будаўніцтва, але праз 10-15 гадоў, яны нават не будуць задавацца пытаннем, чаму канкрэтны дом будуецца ў такім фармаце".
Падыходы ў гэтым напрамку будуць пастаянна ўдасканальвацца, таму энергаэфектыўны дом разглядаецца як аб'ект, што развіваецца і па меры развіцця тэхналогій ўбірае ў сябе ўсё новае. У канчатковым выніку Беларусь прыдзе да будаўніцтва будынкаў з нулявым спажываннем энергіі, калі дом будзе існаваць цалкам аўтаномна.
Кацярына МАРКОВІЧ,
БЕЛТА.
Аднак, як паказваюць даследаванні і вопыт, магчымасцей эканоміі энергіі ў гэтай сферы вельмі многа, і адна з найбольш дзейсных - узвядзенне жылых дамоў у энергаэфектыўным фармаце. Аб тым, якім чынам сучасныя энергазберагальныя тэхналогіі ўкараняюцца ў айчыннае будаўніцтва, якая выгада іх прымянення і як хутка акупляюцца дадатковыя затраты пры ўзвядзенні энергаэфектыўнага жылля, расказаў у размове з карэспандэнтам БЕЛТА першы намеснік дырэктара дзяржаўнага прадпрыемства "Інстытут жылля - НДПТІБ імя Атаева С.С." кандыдат фізіка-матэматычных навук лаўрэат Прэміі Савета Міністраў Беларусі Леанід Данілеўскі. Ён з'яўляецца адным з аўтараў работы "Інавацыйныя тэхналогіі, інжынерныя і праектныя рашэнні энергаэфектыўных жылых дамоў масавага будаўніцтва", якая вылучана на суісканне Дзяржаўнай прэміі ў галіне навукі і тэхнікі.
Беларусь пасля распаду Савецкага Саюза аказалася адрэзанай ад крыніц сыравіны, таму эканомія энергетычных рэсурсаў увайшла ў ранг палітыкі дзяржавы, у тым ліку ў будаўніцтве і эксплуатацыі жылога фонду. Першапачаткова для таго, каб скараціць цеплавыя страты і павялічыць захаванне цеплавой энергіі будынкаў пачалі ўцяпляць сцены і перайшлі на ўстаноўку новых вокнаў. Эканомія энергарэсурсаў у такіх дамах дасягнула 30-40 працэнтаў. "Пасля ва ўсе дамы, якія ўводзіліся ў Беларусі, сталі ўстанаўліваць лічыльнікі цяпла і рэгулятары падачы цеплавой энергіі. Тады ў нашым інстытуце былі ўпершыню распрацаваны праграмуемыя рэгулятары цеплавой энергіі, якімі сёння аснашчаны ўсе будынкі ў краіне, - сказаў Леанід Данілеўскі. - З іх дапамогай у рабочы час падтрымліваецца нармальная тэмпература ў памяшканнях грамадскага фонду будынкаў, а ўначы, у нерабочы час, тэмпература апускаецца да дапушчальнай мяжы - плюс 15 градусаў. Гэта дае эканомію энергіі прыкладна 15-20 працэнтаў". Акрамя таго, сёння нарматывамі прадугледжана ўстаноўка такіх рэгулятараў у жылым фондзе.
Аднак, паводле слоў эксперта, гэтыя метады эканоміі вычарпалі свае магчымасці, паколькі ў тых будынках, якія будуюцца сёння па сучасных нарматывах, 60 працэнтаў цяпла траціцца за кошт паветраабмену, гэта значыць "грошы выпускаем у літаральным сэнсе на вецер", напрыклад, праз выцяжныя сістэмы.
Тады да спецыялістаў інстытута прыйшло разуменне, што праблема энергазберажэння ў жыллёвым і грамадскім будаўніцтве ўключае цэлы шэраг задач і з'яўляецца комплекснай, таму вырашаць асобныя пытанні адасоблена не мае сэнсу. "Такім чынам, мы прыйшлі да сучасных паняццяў энергаэфектыўнага дома, які мае аптымальныя характарыстыкі з улікам канкрэтных кліматычных і ўрбаністычных умоў. Мы зразумелі, што будынкі трэба не толькі ўцяпляць і ўстанаўліваць у іх новыя вокны, але і абавязкова пераходзіць да сучаснай сістэмы вентыляцыі - прытокава-выцяжной вентыляцыйнай устаноўкі з рэкуперацыяй цяпла, - адзначыў субяседнік. - Такі падыход і даў магчымасць сфарміраваць канцэпцыю энергаэфектыўнага будынка, якая сёння прымяняецца ў Беларусі".
Для гэтага былі вырашаны і пытанні, што датычацца тэхнічнага ўвасаблення энергаэфектыўнага дома. "Наш інстытут імкнецца да таго, каб усе кампаненты, якія выкарыстоўваюцца для будаўніцтва будынкаў у энергаэфектыўным фармаце, былі айчыннай вытворчасці. Так, былі распрацаваны вокны, якія захоўваюць цяпло ў памяшканні намнога лепш за стандартныя, і сучасныя падыходы да выгляду будынка", - паведаміў першы намеснік дырэктара. Цяпер уцяпленне дома ажыццяўляецца па-разумнаму: не аднолькава па ўсёй паверхні, а там, дзе найбольшыя цеплавыя страты.
Вынікам шматгадовай работы стаў першы ў Беларусі энергаэфектыўны дом, пабудаваны сумесна з МАПІДам на вул.Прытыцкага ў 2007 годзе. Пры яго ўзвядзенні выкарыстаны ўсе распрацоўкі інстытута: вокны новага пакалення, неаднародная цеплаабалонка, прытокава-выцяжная вентыляцыйная ўстаноўка з рэкуперацыяй цяпла, гарызантальная сістэма ацяплення з лічыльнікамі і рэгулятарамі падачы цяпла ў кожнай кватэры, агульнае рэгуляванне цяпла. Усе гэтыя рашэнні абаронены беларускімі і еўразійскімі патэнтамі. "Ужо пяць гадоў эксплуатуецца першы ў Беларусі энергаэфектыўны дом, жыльцы якога вельмі задаволены якасцю паветра ў кватэрах і нізкай платай за ацяпленне", - адзначыў Леанід Данілеўскі, падкрэсліўшы, што за ацяпленне тут плацяць у 2-4 разы менш, чым у дамах аналагічнай серыі не энергаэфектыўнага фармату.
Што датычыцца кошту будаўніцтва энергаэфектыўнага дома, першы намеснік дырэктара "Інстытута жылля - НДПТІБ імя Атаева С.С." паведаміў, што згодна з аналізам праектных інстытутаў розніца каштарыснай вартасці энергаэфектыўнага дома і звычайнага ў сярэднім складае каля 8 працэнтаў. Аднак гэта вельмі адносная лічба, паколькі калі, напрыклад, параўнаць каштарысную вартасць будынкаў, пабудаваных па адным і тым жа праекце, але рознымі падраднымі арганізацыямі, то розніца ў кошце можа быць намнога большай па прычыне прымянення розных тэхналогій і выкарыстання матэрыялаў. А калі параўнаць кошт будаўніцтва жылля буйнапанельнага домабудавання, якое па затратах лічыцца самым танным, з будынкамі іншых канструкцый, то розніца можа дасягаць 50 працэнтаў і больш. "Ніхто не думае, наколькі павялічаць кошт жылля элементы знадворнага дэкору будынка, але, калі гаворым аб энергазберажэнні, усе аб гэтым пачынаюць задумвацца, не разумеючы таго, што гэтыя дадатковыя затраты акупаюцца за кошт эканоміі энергіі пры эксплуатацыі дома", - сказаў Леанід Данілеўскі.
На думку вучонага, тармозіць масавае ўкараненне энергаэфектыўных тэхналогій у будаўніцтва разрозненасць пытанняў будаўніцтва і эксплуатацыі. Будаўнікі зацікаўлены толькі ва ўзвядзенні будынка і іх зусім не хвалюе, як гэты дом будзе эксплуатавацца пасля гарантыйнага тэрміну, колькі энергіі будзе расходавацца на яго ацяпленне і гарачае водазабеспячэнне, а таксама якой якасці паветра будзе паступаць у кватэры. Пытанні эксплуатацыі кладуцца на плечы Міністэрства жыллёва-камунальнай гаспадаркі, службаў забеспячэння энергіяй і эксплуатацыйных службаў. "Толькі тады, калі будынак будуць разглядаць і ацэньваць на ўсім цыкле яго жыцця, пачынаючы ад будаўніцтва і заканчваючы эксплуатацыяй і тэрмінам яго жыцця, кошт энергаэфектыўных дамоў стане больш прывабным і для чыноўнікаў і для насельніцтва", - лічыць субяседнік. Сёння людзі, паводле слоў Леаніда Данілеўскага, не арыентаваны на энергазберажэнне ў будаўніцтве. Але калі яны будуць ведаць, што акрамя звычайных будынкаў, дзе ўзнікаюць праблемы з якасцю паветра, з'яўляецца плесня на сценах і столі, вялікі расход энергіі, ёсць яшчэ энергаэфектыўныя будынкі, дзе гэтыя праблемы адсутнічаюць, яны разумеюць, у чым перавагі такога падыходу ў будаўніцтве.
Каля 80 працэнтаў жылога фонду ў краіне пабудавана па старых нарматывах, і асноўнае спажыванне энергарэсурсаў ажыццяўляецца менавіта гэтымі дамамі. Таму для Беларусі актуальна не толькі будаўніцтва энергаэфектыўных дамоў, але і давядзенне старога жылога фонду да характарыстык сучасных будынкаў шляхам уцяплення і цеплавой мадэрнізацыі, лічыць першы намеснік дырэктара. Гэтыя мерапрыемствы ажыццяўляюцца ў рамках дзяржаўнай праграмы, паколькі яны ў першую чаргу накіраваны на зніжэнне спажывання энергарэсурсаў.
"Штогод у краіне выконваецца мадэрнізацыя каля 1,5 млн.кв.м. будынкаў старога жылога фонду. Такога няма ні ў адной з былых рэспублік Савецкага Саюза. А краіны Балтыі, якія цяпер уваходзяць у Еўрасаюз, не ўцяпляюць будынкі так масава, таму што ў насельніцтва няма на гэта сродкаў, і дзяржаўная падтрымка адсутнічае", - растлумачыў ён. Разам з тым "Інстытут жылля - НДПТІБ імя Атаева С.С." актыўна супрацоўнічае з постсавецкімі краінамі і дзеліцца існуючым вопытам. Так, у горадзе Белгарад на завяршальнай стадыі знаходзіцца будаўніцтва аднаго з першых энергаэфектыўных будынкаў у Расіі па праекту беларускіх спецыялістаў сумесна з расійскімі праекціроўшчыкамі. Акрамя таго, Расія прапануе прыняць удзел у распрацоўцы дзяржаўнай праграмы энергаэфектыўнага будаўніцтва. У Казахстане таксама выказалі жаданне пераняць беларускі вопыт.
"Паслугі інстытута актыўна экспартуюцца, і дзякуючы энергазберагальнай палітыцы нашай дзяржавы і падтрымцы Міністэрства архітэктуры і будаўніцтва Беларусь выйшла на перадавыя пазіцыі ў гэтай галіне сярод краін СНД. Распрацоўкі інстытута канкурэнтаздольныя нават на сусветным узроўні", - паведаміў Леанід Данілеўскі.
Гаворачы аб перспектывах энергаэфектыўнага будаўніцтва ў Беларусі, вучоны адзначыў, што краіна ў гэтым напрамку знаходзіцца на рэвалюцыйным этапе развіцця. "Некалі рэвалюцыйным у будаўніцтве было выкарыстанне бетону, праводка газу і ўстаноўка газавых пліт, цэнтралізаванае ацяпленне. Цяпер - гэта ўцяпленне абалонкі будынка, устаноўка прытокава-выцяжной вентыляцыі з рэкуперацыяй цяпла і іншыя энергаэфектыўныя тэхналогіі, - лічыць Леанід Данілеўскі. - Так, сёння людзі не заўсёды разумеюць важнасць энергаэфектыўнага будаўніцтва, але праз 10-15 гадоў, яны нават не будуць задавацца пытаннем, чаму канкрэтны дом будуецца ў такім фармаце".
Падыходы ў гэтым напрамку будуць пастаянна ўдасканальвацца, таму энергаэфектыўны дом разглядаецца як аб'ект, што развіваецца і па меры развіцця тэхналогій ўбірае ў сябе ўсё новае. У канчатковым выніку Беларусь прыдзе да будаўніцтва будынкаў з нулявым спажываннем энергіі, калі дом будзе існаваць цалкам аўтаномна.
Кацярына МАРКОВІЧ,
БЕЛТА.
