Указ нумар 478 "Аб развіцці лічбавых банкаўскіх тэхналогій" Прэзідэнт Беларусі падпісаў 1 снежня. Згодна з дакументам, у прыватнасці, з 1 кастрычніка будучага года ў краіне пачне функцыянаваць міжбанкаўская сістэма ідэнтыфікацыі (МСІ), якая павінна стварыць умовы для развіцця лічбавай трансфармацыі банкаўскага сектара. У чым менавіта будуць гэтыя змяненні, што яны прыўнясуць, а таксама з якой мэтай плануецца ўкараняць тыя ці іншыя новаўвядзенні, карэспандэнту БЕЛТА расказалі ў Нацыянальным банку Беларусі.
Варта нагадаць, што ўказ быў распрацаваны для далейшага развіцця лічбавых банкаўскіх тэхналогій у адпаведнасці з растучымі патрэбнасцямі грамадзян і прадпрыемстваў. Выкарыстанне лічбавых тэхналогій дае магчымасць забяспечыць аддалены доступ фізічных і юрыдычных асоб да паслуг, знізіць іх кошт, пашырыць кола карыстальнікаў і вывесці прадастаўленне банкаўскіх паслуг на якасна новы ўзровень.
Нягледзячы на тое, што заканадаўства Беларусі ў цэлым дазваляе банкам абслугоўваць кліентаў дыстанцыйна, існуе шэраг абмежаванняў. Напрыклад, законам "Аб мерах па прадухіленні легалізацыі даходаў, атрыманых злачынным шляхам, фінансавання тэрарыстычнай дзейнасці і фінансавання распаўсюджвання зброі масавага паражэння" ўстанаўліваецца неабходнасць асабістай прысутнасці чалавека пры адкрыцці банкаўскага рахунку і праходжанні працэдуры ідэнтыфікацыі. Таксама карыстальнік крэдытнай гісторыі абавязаны да звяртання ў Нацыянальны банк атрымаць пісьмовую згоду правяраемага суб'екта на прадастаўленне адпаведнай крэдытнай справаздачы.
Гэтыя і іншыя нормы заканадаўства патрабуюць абавязковага асабістага наведвання кліентам банкаўскіх аддзяленняў і абумоўліваюць неабходнасць афармлення дакументаў на паперы. Патрэбнасць афармлення дакументаў выключна ў папяровым выглядзе перашкаджае атрыманню беларусамі банкаўскіх паслуг у аператыўным парадку, вядзе да росту аперацыйных расходаў банкаў. Новы ж дакумент прадугледжвае магчымасць удасканалення механізма аказання банкамі паслуг і ажыццяўлення банкаўскіх аперацый. Разам з выкарыстаннем электроннага лічбавага подпісу кліент зможа атрымаць банкаўскую паслугу пры дапамозе іншых праграмна-тэхнічных сродкаў на базе інфармацыі аб першаснай ідэнтыфікацыі без неабходнасці наведвання банкаў.
Важным палажэннем указа з'яўляецца рэгламентацыя магчымасці ідэнтыфікаваць кліента ў банку, у якім ён ужо выканаў першасныя працэдуры (асабіста прысутнічаў і ўласнаручна падпісаў патрэбныя дакументы) пры другім і наступных зваротах у гэты банк на падставе ідэнтыфікацыі інфармацыі, якая ўжо існуе там. Пры гэтым метады і формы паўторнай ідэнтыфікацыі і аўтэнтыфікацыі вызначаюцца самім банкам у адпаведнасці з яго палітыкай па кіраванні рызыкамі. Такім чынам, банкі змогуць абслугоўваць кліента праз каналы дыстанцыйнага банкаўскага абслугоўвання пры другім і наступных зваротах у выпадках, пры якіх раней патрабавалася асабістая прысутнасць (заключэнне дэпазітнага дагавора, крэдытнага дагавора і гэтак далей).
Асноўным палажэннем указа з'яўляецца стварэнне міжбанкаўскай сістэмы ідэнтыфікацыі кліентаў без іх асабістага наведвання банкаў на базе інфармацыі аб першаснай ідэнтыфікацыі, атрыманай любым беларускім банкам. Сістэма ідэнтыфікацыі кліентаў будзе створана пад эгідай Нацыянальнага банка. Гэта абумовіць з'яўленне перадумоў для фарміравання рынку ідэнтыфікацыйных паслуг і міжбанкаўскага рынку банкаўскіх прадуктаў, што набываюцца кліентамі праз каналы дыстанцыйнага банкаўскага абслугоўвання.
Прадугледжваецца, што банкі, у якіх кліент прайшоў першасную ідэнтыфікацыю (або абнавіў ідэнтыфікацыйныя даныя) будуць накіроўваць у МСІ неабходную інфармацыю, а іншыя банкі змогуць яе выкарыстоўваць пры аказанні кліентам банкаўскіх паслуг. Важна падкрэсліць, што атрымаць інфармацыю з сістэмы банку паўторнага звароту кліента можна будзе толькі са згоды самога кліента. Такім чынам, жыхарам краіны стануць даступны паслугі, што аказваюцца беларускімі банкамі, незалежна ад наяўнасці ў іх населеных пунктах аддзяленняў банкаў.
МСІ будзе створана на аснове дзеючых праграмна-тэхнічных сродкаў аўтаматызаванай інфармацыйнай сістэмы адзінай разліковай і інфармацыйнай прасторы (АІС "Разлік").
У Беларусі адзіная разліковая і інфармацыйная прастора (АРІП) функцыянуе з 2007 года і з'яўляецца інавацыйным праектам, у аснове якога ляжаць перадавыя тэхналогіі і сусветны вопыт банкаўскага абслугоўвання. АРІП выступае прадметам пастаяннай увагі і вывучэння з боку цэнтральных банкаў іншых краін, паколькі аналагічныя сістэмы ў маштабах краіны адсутнічаюць на постсавецкай прасторы.
Паводле даных Нацбанка, за 11 месяцаў 2015 года праз АІС "Разлік" было прынята 235 млн плацяжоў на суму Br29,4 трлн, што на 1,3 працэнта і 24,5 працэнта адпаведна больш, чым за аналагічны перыяд 2014-га. Доля плацяжоў, якія ажыццяўляюцца ў АРІП, складае амаль 80 працэнтаў ад усіх рознічных плацяжоў, што выконваюцца ў банкаўскай сістэме. На 1 снежня 2015 года ў АРІП удзельнічаюць 24 банкі, якія прымаюць плацяжы ад насельніцтва. У краіне налічваецца больш як 13 тыс. пунктаў прыёму плацяжоў. Да АІС "Разлік" падключана 11,4 тыс. вытворцаў паслуг.
Разам з тым у Нацбанку канстатуюць, што цяпер фізічныя асобы пазбаўлены магчымасці правядзення ўсіх відаў плацяжоў з дапамогай АРІП. Так, асабліва востра стаяць пытанні арганізацыі прыёму плацяжоў праз АРІП у інтэрнэце, плацяжоў у бюджэт і на карысць параўнальна невялікіх па аб'ёмах бізнесу атрымальнікаў сродкаў. У сувязі з гэтым у краіне будзе рэалізаваны падыход, у адпаведнасці з якім усе прадпрыемствы і арганізацыі, а таксама інтэрнэт-магазіны, што карыстаюцца паслугамі банкаў і іншых юрыдычных асоб для арганізацыі прыёму плацяжоў на іх карысць, павінны прадаставіць грамадзянам магчымасць праводзіць названыя плацяжы, у тым ліку ў электронным выглядзе.
Указ нумар 389 "Аб адзінай разліковай і інфармацыйнай прасторы ў Рэспубліцы Беларусь" строга рэгламентуе пералічэнне атрымальнікам і залічэнне ў бюджэт грошай не пазней за банкаўскі дзень, наступны за днём іх прыёму. Гэта патрабаванне пры рабоце інтэрнэт-магазінаў у Беларусі не дазваляе прымяняць механізм залічэння на іх разліковыя рахункі сум плацяжоў за рэалізаваныя імі тавары толькі пасля пацвярджэння пакупніком атрымання тавару і адсутнасці прэтэнзій да яго якасці. Такі механізм адкладзенага плацяжу шырока прымяняецца замежнымі электроннымі гандлёвымі пляцоўкамі. Рэалізацыя яго ў Беларусі, упэўнены ў Нацбанку, дасць магчымасць забяспечыць на якасна новым узроўні абарону правоў спажыўцоў пры набыцці тавараў у інтэрнэт-магазінах.
БЕЛТА.
