Сцяг Пятніца, 29 сакавіка 2024
Усе навіны
Усе навіны
У свеце
04 мая 2022, 15:04

Працвітання не атрымалася: дасягненні Літвы за 18 гадоў членства ў Еўрасаюзе

4 мая, Мінск /Кар. БЕЛТА/. Літва святкуе сваё паўналецце ў якасці члена Еўрапейскага саюза, але дагнаць па ўзроўні развіцця краіны Заходняй і Паўночнай Еўропы ёй не ўдалося. Нават праз 18 гадоў у складзе аб'яднання Літва прадаўжае страчваць насельніцтва і застаецца адной з самых бедных у ЕС, паведамляе Baltnews.

Літва стала афіцыйным членам Еўрасаюза 1 мая 2004 года. Палітыкі балтыйскай краіны радаваліся. Спраўдзілася тое, аб чым яны марылі даўгія гады, - заяўка на ўступленне ў ЕС была пададзена яшчэ 8 снежня 1995 года.

За некалькі гадоў да ўступлення Літвы ў ЕС шматлікія балтыйскія і міжнародныя эксперты малявалі самыя аптымістычныя карціны, якія павінны былі чакаць мясцовых жыхароў пад крылом у Бруселя. Рост эканомікі, унутранага валавога прадукту (ВУП), усеагульнае працвітанне і еўрапейскі ўзровень жыцця - гэта толькі малая частка абяцанняў. "Цуду не адбылося, і еўрапейскае працвітанне за 18 гадоў у Літву так і не прыйшло. Гэта краіна застаецца адной з самых бедных у Еўрасаюзе і замыкае амаль усе спісы эканамічнага або сацыяльнага развіцця", - адзначае Baltnews.

Эканамічны рост

Пачаць варта з таго, што рост ВУП, пра які гаварылі да ўступлення ў Еўрасаюз, усё ж такі ёсць, хоць і не такі вялікі, як чакалі. Па выніках 2021 года ўнутраны валавы прадукт Літвы склаў $58,17 млрд, павялічыўшыся ў супастаўных цэнах на 5,1 працэнта. Згодна з прагнозамі МВФ, па выніках 2022 года ВУП балтыйскай краіны павінен скласці $67,65 млрд. Нарэшце, справаздача Міжнароднага валютнага фонду паказала, што і ў 2021 годзе ВУП дасягне $62,63 млрд, аднак рост быў не такі значны.

Важна адзначыць і наяўнасць датацый Еўрасаюза. 15 лістапада 2021 года Еўрапарламент і Савет ЕС узгаднілі бюджэт эканамічнага блока на 2021-2027 гады, і Літва ў спісе рэцыпіентаў знаходзіцца не на апошнім месцы. У 2022 годзе гэта краіна павінна атрымаць 2,43 млрд еўра. Пры гэтым у бюджэт арганізацыі літоўцы ўнясуць толькі 627,4 млн еўраў. Улады балтыйскай рэспублікі дабіліся павелічэння фінансавання сферы аховы здароўя, сельскай гаспадаркі і міграцыі.

Разбураная прамысловасць

Датацыі Еўрасаюза, безумоўна, дазваляюць падтрымліваць эканоміку Літвы, аднак ва ўсяго ёсць адваротны бок. Еўрапейская інтэграцыя прывяла да згортвання цэлых галін эканомікі краіны, прычым грошы, якія выдзяляюцца з фондаў ЕС, дазваляюць толькі часткова кампенсаваць страты.

Менавіта ўступленне Літвы ў Еўрасаюз завяршыла працэс дэіндустрыялізацыі Прыбалтыкі. Брусель прымусіў закрыць Ігналінскую АЭС, якая на момант пабудовы лічылася самай буйной у рэгіёне. Пасля гэтага Літва, а заадно і суседнія рэспублікі, сталі энергадэфіцытнымі.

Літва вымушана імпартаваць электрычнасць, прычым ва ўмовах паслядоўнага разрыву эканамічных сувязей з Расіяй і Беларуссю, купляць яе ў краінах ЕС, з-за чаго тарыфы ўсё вышэйшыя. У сакавіку 2022 года кошт электраэнергіі ў гэтай краіне склаў 170,16 еўра за МВт/гадз, што больш на 62 працэнты, чым у лютым гэтага года.

Еўрапейскія квоты на рыбалоўства і абмежаванне рыбалавецкага промыслу ў Балтыйскім моры прывялі да таго, што рыбалоўны флот у краінах Балтыі практычна распілаваны на металалом. Большасць заводаў і фабрык у Літве, якія выжылі пасля рыначных рэформ 1990-х гадоў, закрыліся пасля 2004 года, паколькі не маглі канкурыраваць з танным еўрапейскім імпартам.

Завод па вытворчасці кінескопаў Ekranas пачаў працэдуру банкруцтва ў 2006 годзе. Цэхі зраўнавалі з зямлёй, а тысячы чалавек засталіся без рабочых месцаў. Тэкстыльная фабрыка "Алітус", якая некалі была вядучым прадпрыемствам лёгкай прамысловасці краіны, таксама спыніла існаванне. Фармальна прадоўжыў работу электратэхнічны завод "Эльфа", але істотна зменшыў аб'ёмы і быў прададзены іншаземцам. Сёння ён знаходзіцца пад кіраўніцтвам нямецкай сеткі Hanning.

Працэс дэіндустрыялізацыі прадаўжаецца і да гэтага дня, але ўжо не па ініцыятыве ўлад. Заводы закрываюцца па самых розных прычынах. Напрыклад, 10 красавіка 2022 года спыніў работу літоўскі Lifosa (уваходзіць у групу "Еўрахім") па вытворчасці фосфарных угнаенняў. На гэты раз рабоце прадпрыемства перашкодзілі антырасійскія санкцыі, якія ўвёў Еўрасаюз.

Страта транзіту

Не лепш ідуць справы і з транзітам, хоць гэта галіна некалі прыносіла вялікія адлічэнні ў бюджэт краіны. Выгаднае геаграфічнае становішча магло б зрабіць з Літвы "транзітнага гіганта". На жаль, цуду не адбылося, а датацыі ЕС не змаглі кампенсаваць разрыў сувязей па ідэалагічных прычынах з бліжэйшымі суседзямі.

Нават порт у Клайпедзе - самы ўніверсальны, глыбакаводны і незамярзаючы на Усходнім узбярэжжы Балтыйскага мора - у хуткім часе можа аказацца нікому не патрэбным. Так, пачынаючы з 2010 года гэта марская гавань выйшла на стабільны грузаабарот звыш 30 млн т, а з 2016-га - больш за 40 млн т. Аднак развіццё транзітнай інфраструктуры ва Усць-Лузе (Ленінградская вобласць) і курс літоўскіх улад, з-за якога рвуцца адносіны нават з выгаднымі партнёрамі, калі яны належаць да "непажаданых" краін, зрабілі сваю справу.

Па выніках 2021 года грузаабарот порта ў Клайпедзе знізіўся на 5 працэнтаў, да 45,62 млн т. Але гэта толькі пачатак. Згодна з прагнозамі прэзідэнта асацыяцыі стывідорных кампаній Літвы Вайдотаса Шылейкі, у 2022 годзе грузаабарот павінен знізіцца на трэць з-за скасавання кантракта "Літоўскіх чыгунак" з "Беларуськаліем".

На справе заняпад можа быць у некалькі разоў мацнейшым, цяпер жа санкцыі ўведзены не толькі супраць беларускіх кампаній, але і супраць расійскіх. Гэта таксама вынік уваходжання балтыйскай рэспублікі ў ЕС, паколькі не падтрымаць агульнаеўрапейскія санкцыі Літва не можа.

Залежнасць ад датацый і масавая міграцыя з краіны

У выніку ў балтыйскай краіне на гэты момант функцыянуюць у асноўным карлікавыя прадпрыемствы, а буйныя заводы і порты прадаўжаюць прыходзіць у заняпад. Не трэба падманвацца і ростам ВУП, які можна занесці як дасягненне краіны за 18 гадоў членства ў ЕС. Так, узровень унутранага валавога прадукту вырас, але дзярждоўг Літвы ў працэнтных суадносінах да ВУП павысіўся з 18,7 працэнта ў 2004 годзе да 43 працэнтаў у 2021 годзе.

Эканамічна праект еўрапейскай інтэграцыі праваліўся. Балтыйская рэспубліка ператварылася ў залежную краіну, якая жыве за кошт датацый з фондаў ЕС.

Нарэшце, поспехаў у сацыяльнай сферы пасля ўступлення ў Еўрасаюз Літва таксама не дабілася. У 2004 годзе насельніцтва краіны складала 3,37 млн чалавек, а ў 2021 годзе скарацілася да 2,79 млн. Толькі за апошнія 10 гадоў Літва страціла 7,9 працэнта сваіх жыхароў. За 2021 год нараджальнасць скарацілася на 10 працэнтаў, а смяротнасць вырасла амаль на чвэрць. Але нягледзячы на такія жахлівыя паказчыкі, асноўную небяспеку для Літвы ўяўляе не натуральнае выміранне, а міграцыя.

Нават у пачатку 2000-х з краіны эмігрыравала ў сярэднім па 30 тыс. чалавек за год. У сярэдзіне дзесяцігоддзя гэты паток крыху запаволіўся, якраз пасля ўступлення ў ЕС, аднак пасля крызісу 2008 года пачалася ўжо не проста міграцыя, а "масавая эвакуацыя".

У 2011 годзе з Літвы выехалі 54 тыс. чалавек, у 2012-м - 41 тыс., у 2013-м - 39 тыс. За першую палову 2021 года з краіны эмігрыравала амаль 12 тыс. чалавек. Прычым выязджаюць людзі працаздольнага ўзросту. Паводле даных Цэнтра міграцыйнай інфармацыі Літвы, 70 працэнтаў эмігрантаў - грамадзяне ад 15 да 44 гадоў. Гэта эканамічнае актыўнае насельніцтва адпраўляецца падымаць эканоміку, але не балтыйскай рэспублікі, а Еўрасаюза.

"Праз 18 гадоў у складзе ЕС узровень жыцця ў Літве не дасягнуў паказчыкаў Швецыі або Германіі. Працвітанне і эканамічная стабільнасць у балтыйскую рэспубліку так і не прыйшлі", - рэзюмуе Baltnews.-0-

Падпісвайцеся на нас у
Twitter
Топ-навіны
Свежыя навіны Беларусі