19 ліпеня, Мінск /Кар. БЕЛТА/. У ЕС успомнілі пра самае "бруднае" выкапнёвае паліва - вугаль. Жорсткая кліматычная палітыка не перашкодзіла: зноў запускаюць даўно закрытыя шахты і электрастанцыі. Абстаноўка крайне абвастрылася. Венгрыя ўжо аб'явіла надзвычайную сітуацыю, абмежаваўшы экспарт газу. Больш таго, танкеры не даходзяць да бедных краін - іх разварочваюць у Еўропу. Вугаль таксама рэзка падаражэў: $400 за тону - абсалютны рэкорд, піша РІА Навіны.
Тэрміны названы
У Германіі, здаецца, вызначыліся з тэрмінамі адмовы ад расійскай сыравіны. Паводле даных Reuters, вядучая эканоміка ЕС са жніўня поўнасцю спыніць закупкі вугалю, а з 31 снежня адмовіцца і ад нафты. Амбіцыйныя планы, асабліва з улікам вострага дэфіцыту энергарэсурсаў і наступстваў, да якіх гэта прывяло.
У ЕС апынуліся перад выбарам: еўрапейская салідарнасць або ўласныя нацыянальныя інтарэсы. Венгрыя вызначылася першай, увёўшы рэжым надзвычайнай сітуацыі ў сферы энергетыкі. Як растлумачыў кіраўнік канцылярыі прэм'ера краіны Гергей Гуяш, экспарт энерганосьбітаў з гэтага часу забаронены ў большасці выпадкаў, а таксама пастаўлена задача закупіць дадатковы прыродны газ на рынку, каб папоўніць запасы. "Апошнія дні стала зразумела, што газу ў Еўропе, хутчэй за ўсё, не хопіць на асенне-зімовы ацяпляльны сезон", - адзначыў ён.
Коўдру на сябе
Забарона экспарту энерганосьбітаў супярэчыць правілам Еўрасаюза, адобраным у 2017 годзе. Сутнасць такая: па энергарэсурсах у прыярытэце знаходзяцца спажыўцы, дамашнія гаспадаркі і малы бізнес. Пры гэтым краіны павінны дзейнічаць салідарна.
Сцэнарый, пры якім ва ўмовах строгай няхваткі паліва кожны цягне коўдру на сябе, прадказвалі яшчэ мінулай восенню, калі газавы крызіс толькі набіраў абароты. Аналітыкі бачылі два магчымыя шляхі развіцця падзей.
Першы - урады абмяжоўваюць экспарт газу і электраэнергіі ў іншыя рэгіёны. "Калі стане вельмі холадна, пойдуць такія размовы: "У нас ёсць газ, і мы прымем экстранныя меры - забаронім экспарт", - прагназаваў Марка Альвера, гендырэктар італьянскай энергетычнай інфраструктурнай кампаніі Snam SpA.
Другі (менш экстрэмальны) варыянт - газ і электраэнергію перанакіруюць з бедных краін у багатыя, такія як Германія, якія могуць купляць рэсурсы па высокіх цэнах.
Адабраць у бедных
Такое ўражанне, што цяпер рэалізуюцца адразу абодва сцэнарыі. Рынкі, якія сталі на шлях развіцця, - ад Індыі да Бразіліі - не могуць канкурыраваць з еўрапейцамі за ЗПГ па цэнах і таму вымушаны скарачаць імпарт.
Паводле даных The Wall Street Journal, Пакістан запытаў дзесяць партый ЗПГ па 140 тыс. куб.м на суму $100 млн з пастаўкай з ліпеня па верасень. Але ніхто не адгукнуўся. А тры папярэднія тэндары на ЗПГ у апошнія тыдні атрымалі толькі адну прапанову: па $1,5 тыс. за тысячу кубаметраў, што Ісламабаду яўна не па кішэні. Таму ўвесь газ скупляе Еўропа.
Паводле інфармацыі кансалтынгавай кампаніі Wood Mackenzie, з 1 студзеня да 19 чэрвеня імпарт ЗПГ у Еўропу вырас на 49 працэнтаў, а ў Індыю, Кітай і Пакістан - скараціўся на 15-21 працэнт.
Эксперты сцвярджаюць, што вытворцы перасталі выконваць доўгатэрміновыя кантракты: прасцей заплаціць няўстойку, але прадаць газ у тры разы даражэй у Еўропу. Так, паводле звестак WSJ, італьянская Eni недапаставіла ў Пакістан пяць партый.
Вугальны пераход
Сітуацыя сапраўды няпростая: калі на расійскі газ прыпадала больш за 40 працэнтаў агульнага спажывання ў Еўропе, то на вугаль - 46 працэнтаў.
Найбуйнейшыя эканомікі свету - ЗША, ЕС, Кітай - нарошчваюць кароткатэрміновыя закупкі вугалю, каб забяспечыць сябе электраэнергіяй. Больш за ўсё набывае Германія, хоць у Берліне абяцалі да 2030 года поўнасцю адмовіцца ад гэтага паліва.
Аднаўленне здабычы вугалю, які пры спальванні вылучае ў два разы больш вуглекіслаты, чым прыродны газ, падарве міжнародныя намаганні па стрымліванні росту глабальнай тэмпературы. Эколагі б'юць трывогу. "Гэта можа быць апраўдана, але не ў доўгатэрміновай перспектыве", - падкрэсліў Біл Хэйр, дырэктар берлінскай групы Climate Analytics. Аднак сусветны попыт на вугаль прадаўжае павышацца.
Паводле даных энергетычнага дырэктарата ЕС, доля электраэнергіі, выпрацоўваемай за кошт спальвання вугалю, у еўрапейскіх краінах у чацвёртым квартале 2021 года вырасла на 19 працэнтаў у гадавым выражэнні. У першым квартале 2022-га вугаль заставаўся галоўнай крыніцай энергіі ў Германіі - 31,5 працэнта.
Канкурэнцыя за "бруднае" паліва
Каб замясціць расійскія пастаўкі, Германія, Аўстрыя, Польшча, Нідэрланды, Грэцыя раскансервуюць закінутыя вугальныя шахты і электрастанцыі.
Аднак узнікла праблема. Палавіна шахт выпрацавалі рэсурс, новыя не адкрываліся, на тых, што засталіся, складана нарасціць вытворчасць - іх трэба мадэрнізаваць, а гэта час і грошы.
"Мяркуючы па ўсім, мадэрнізацыя вугальнай прамысловасці і пошук радовішчаў больш не прыцягваюць інвестараў", - адзначае Эліф Гундузіелі, старшы каардынатар энергетычнай палітыкі ў Еўрапейскім агенцтве па змяненні клімату.
Абмежаванае прапанаванне і раптоўная глабальная канкурэнцыя за "бруднае" паліва прывялі да таго, што ў чэрвені спотавыя цэны на вугаль у аўстралійскім порце Ньюкасл, ключавым пастаўшчыку ў Азію, перавысілі $400 за тону.
Адмову Еўропы ад расійскага вугалю аналітыкі лічаць стратэгічнай памылкай. "Раскансервацыя вугальных электрастанцый на фоне дарагоўлі прыроднага газу - вымушанае рашэнне. Магчыма, хтосьці і назапасіў вялікія складскія запасы вугалю, але пытанне ў тым, як хутка іх зрасходуюць і чым гэта папоўніць", - гаворыць Леанід Хазанаў, незалежны прамысловы эксперт.
Наўрад ці Германіі ўдасца закупіць патрэбныя аб'ёмы ў ЗША, Аўстраліі, Казахстане або яшчэ дзесьці - практычна ва ўсіх буйных вуглездабыўных краінах магутнасці поўнасцю загружаны, дадаў эксперт. Давядзецца канкурыраваць з Індыяй і Кітаем.
Гэта не толькі разгоніць цэны - вугаль рызыкуе стаць "залатым", але і павярне назад увесь еўрапейскі кліматычны парадак дня.-0-
