Фота з архіва
2 кастрычніка, Мінск /Кар. БЕЛТА/. Да ўборачнай кампаніі 1945 года прыцягнулі гараджан і ваеннаслужачых. Дзяржкамітэт абароны СССР 3 жніўня выдаў пастанову: камандуючым Баранавіцкай і Мінскай акруг "выкарыстоўваць на вывазцы збожжа аўтатранспарт вайсковых часцей і ўстаноў". У выніку ў палі выйшлі нават вучэбныя танкі. Часопіс "Экономика Беларуси" вывучыў дакументы тых гадоў разам з вядучым навуковым супрацоўнікам аддзела публікацый Нацыянальнага архіва Беларусі кандыдатам гістарычных навук Вячаславам Селемянёвым.
Галоўным дырэктыўным дакументам для грамадзянскага насельніцтва стала пастанова СНК БССР ад 3 ліпеня 1945 года, згодна з якой мабілізацыі на жніво падлягалі працаздольныя жыхары гарадоў і вёсак ад 14 да 55 гадоў (жанчыны - да 50), не працуючыя на прадпрыемствах прамысловасці і транспарту, частка служачых дзяржаўных, кааператыўных і грамадскіх устаноў (у першую чаргу з зямельных органаў і саўгасаў), студэнты тэхнікумаў і ВНУ, за выключэннем выпускнога курса, і вучні 6-10-х класаў сярэдніх і няпоўных сярэдніх сельскіх і гарадскіх школ групамі: асобна хлопчыкі і дзяўчынкі на чале з настаўнікамі. Працягласць рабочага дня падлеткаў складала ад шасці да васьмі гадзін у залежнасці ад узросту і характару работы.
"Не падлягалі мабілізацыі жанчыны з дзецьмі да васьмі гадоў пры адсутнасці іншых членаў сям'і, - удакладняе субяседнік. - Мабілізуемыя накіроўваліся ў калгасы і саўгасы па заяўках праўленняў і дырэктараў і забяспечваліся жыллём. Аплата па нормах і расцэнках нараўне з калгаснікамі - грашамі і натурай. Больш таго, за рабочымі і служачымі на час сельгасработ захоўвалася зарплата па месцы асноўнай работы - 50 працэнтаў акладу або сярэднямесячнага заработку, а за вучнямі тэхнікумаў і ВНУ - стыпендыі. Аплачвалі гаспадаркі таксама праезд і харчаванне памочнікаў. А ўхілістам пагражала крымінальная адказнасць".
Нягледзячы на вялікія страты і праблемы з абмалотам з-за малой колькасці машын, да 25 верасня 1945 года ўраджай быў амаль цалкам убраны. Калгасы, як і ў першы пасля вызвалення год, разлічыліся з дзяржавай па збожжапастаўках.
Некаторыя нават прадэманстравалі выдатныя вынікі, напрыклад, "Чырвоны Бераг" Аршанскага раёна Віцебскай вобласці. Сярэдні ўраджай: азімай пшаніцы - 30 ц/га, яравой - 18, азімага жыта - 18, ячменю - 16, аўса - 20, гароху - 9, бульбы - 150 ц/га.
Сельгаспрадпрыемствы, якія атрымалі звыш 10 ц/га, ужо маглі выдаваць збожжавых на працадзень 2-3 кг і больш. Аднак фактычны збор калгасамі збожжа за 1945 год склаў 33,7 млн пудоў, або 43 працэнты да валавога збору 1940 года, бульбы - 47,9 млн пудоў, або 20 працэнтаў.-0-
Галоўным дырэктыўным дакументам для грамадзянскага насельніцтва стала пастанова СНК БССР ад 3 ліпеня 1945 года, згодна з якой мабілізацыі на жніво падлягалі працаздольныя жыхары гарадоў і вёсак ад 14 да 55 гадоў (жанчыны - да 50), не працуючыя на прадпрыемствах прамысловасці і транспарту, частка служачых дзяржаўных, кааператыўных і грамадскіх устаноў (у першую чаргу з зямельных органаў і саўгасаў), студэнты тэхнікумаў і ВНУ, за выключэннем выпускнога курса, і вучні 6-10-х класаў сярэдніх і няпоўных сярэдніх сельскіх і гарадскіх школ групамі: асобна хлопчыкі і дзяўчынкі на чале з настаўнікамі. Працягласць рабочага дня падлеткаў складала ад шасці да васьмі гадзін у залежнасці ад узросту і характару работы.
"Не падлягалі мабілізацыі жанчыны з дзецьмі да васьмі гадоў пры адсутнасці іншых членаў сям'і, - удакладняе субяседнік. - Мабілізуемыя накіроўваліся ў калгасы і саўгасы па заяўках праўленняў і дырэктараў і забяспечваліся жыллём. Аплата па нормах і расцэнках нараўне з калгаснікамі - грашамі і натурай. Больш таго, за рабочымі і служачымі на час сельгасработ захоўвалася зарплата па месцы асноўнай работы - 50 працэнтаў акладу або сярэднямесячнага заработку, а за вучнямі тэхнікумаў і ВНУ - стыпендыі. Аплачвалі гаспадаркі таксама праезд і харчаванне памочнікаў. А ўхілістам пагражала крымінальная адказнасць".
Нягледзячы на вялікія страты і праблемы з абмалотам з-за малой колькасці машын, да 25 верасня 1945 года ўраджай быў амаль цалкам убраны. Калгасы, як і ў першы пасля вызвалення год, разлічыліся з дзяржавай па збожжапастаўках.
Некаторыя нават прадэманстравалі выдатныя вынікі, напрыклад, "Чырвоны Бераг" Аршанскага раёна Віцебскай вобласці. Сярэдні ўраджай: азімай пшаніцы - 30 ц/га, яравой - 18, азімага жыта - 18, ячменю - 16, аўса - 20, гароху - 9, бульбы - 150 ц/га.
Сельгаспрадпрыемствы, якія атрымалі звыш 10 ц/га, ужо маглі выдаваць збожжавых на працадзень 2-3 кг і больш. Аднак фактычны збор калгасамі збожжа за 1945 год склаў 33,7 млн пудоў, або 43 працэнты да валавога збору 1940 года, бульбы - 47,9 млн пудоў, або 20 працэнтаў.-0-
Падпісвайцеся на нас у
