Навіны сюжэта
"Праект "Беларусы ў кадры" на YouTube-канале БЕЛТА"
Душа гэтага палешука ведае таямніцы водных прастораў Ясельды, на беразе якой ён нарадзіўся і рос, Мотальскага, Спораўскага і іншых азёр у аграгарадку Моталь, што на Брэстчыне. Сёння Павел Райкевіч практычна адзін у Беларусі стварае такія драўляныя лодкі, якія проста ляцяць па воднай гладзі. Таму і карыстаюцца вялікай папулярнасцю ў землякоў і не толькі. Мы пабывалі ў гасцях у Пал Палыча, якому на радзіме нават устанавілі скульптуру, і даведаліся, ад каго ён пераняў сакрэты будаўніцтва надзейных і даўгавечных лодак, каму хоча перадаць свае ўменні, а таксама аб тым, чым марыць заняцца, калі пойдзе на заслужаны адпачынак.
Важны сродак перамяшчэння палешукоў
- Дом, дзе я нарадзіўся і прайшло маё дзяцінства, стаяў над самай ракой. Недалёка быў вадзяны млын, - успамінае Павел Райкевіч. - Ясельда была больш паўнаводнай, чым цяпер. Вясной залівала ўсе навакольныя палі і лугі. Таму ў маі-красавіку, а часам і ў іншую пару года многія мотальцы пражывалі практычна на востраве.
Пакуль вялікая вада не спадала, дзяцей вазілі ў школу на лодках. Дарэчы, блізкасць да рэк і азёр нікога не палохала. Больш таго, з дзяцінства ні Павел, ні яго сябры ніколі не хварэлі на прастуду, зрэшты, як і цяпер.
- Тыя, хто ўсё жыццё пражыў каля вады, ведае, што яна лечыць, дае сілы. І не толькі вада, але і іл на дне. Лічу, што на Мотальскім возеры пара адкрываць курорт з гразевымі ваннамі, - упэўнены наш субяседнік.
Паглядзелі лодкі, вырабленыя яго рукамі, пакаталіся на іх. Уражваюць: лёгкія, устойлівыя! Хто навучыў майстраваць такі вельмі важны для палешукоў сродак перамяшчэння, асабліва ў разводдзе, якое здараецца практычна кожны год?
- Вучыўся я ў бацькі. Часта проста завісаў побач з ім, калі ён будаваў чарговую лодку. І калі раней у кожным двары было па адной, то ў нашым - усе пяць! - расказвае Павел Паўлавіч.
У гады дзяцінства Паўла Райкевіча лодка была для вяскоўцаў галоўным транспартам, а для перавозкі грузаў і зусім незаменным. Лодкамі-пласкадонкамі дастаўлялі вязанкі сена, дровы, бульбу з агародаў, разбітых на дзялянках. Пад пасадкі адводзіліся, як правіла, узвышшы, куды не дабярэцца вада.
Сакрэт надзейнасці пласкадонкі
Старэйшы Райкевіч - Павел Дзмітрыевіч - быў не проста майстрам па лодках, але і выдатным рыбаком, а яшчэ нядрэнным кіраўніком - больш за 30 гадоў узначальваў рыбацкую арцель. Прычым у многім прывык спадзявацца на сябе. Зімой плёў сеткі і невады, шукаў прыдатную драўніну для будучых лодак - і майстраваў іх.
- Брыгада бацькі мела дазвол лавіць рыбу па ўсёй Брэсцкай вобласці. Закідвалі сеткі і невад на Спораўскім і іншых азёрах і рэках. Лодкі з месца на месца перавозілі на машыне. Або перацягвалі па сушы, калі адно возера было побач з другім. Дарэчы, лавілі шмат. Часам за адну рыбалку выконвалі гадавую норму: па 10-12 тон, - расказвае Пал Палыч. - Тутэйшыя мясціны і сёння багаты на рыбу. Ёсць шчупак і нават асетр. У апошнія гады ў Ясельдзе з'явіліся карп і таўсталобік, якімі зарыбляецца возера.
Павел Дзмітрыевіч быў з тых, пра каго кажуць: на ўсе рукі майстар! Ён паспяваў усюды, а яго сын Павел - адзін з чацвярых - часцей за іншых стараўся быць побач з бацькам. Ездзіў з ім на рыбалку, у лес - выбіраць найлепшую сасну для лодкі. Аднойчы Пашка дапамагаў бацьку нават майстраваць пласкадонку з алюмінію. Атрымалася яна лёгкая, прыгожая, практычная, але на яе выраб патрацілі цэлае лета. Таму ў далейшым бацька стаў рабіць толькі драўляныя плаўсродкі і толькі іх барты - алюмініевымі. А сын глядзеў, запамінаў кожны працэс...
- Нарыхтоўвалі сасновыя бярвёны для дошак толькі зімой - у вялікі мароз. Тады ў драўніне вымярзае ўся вільгаць і яна будзе больш якаснай, - раскрывае сакрэт Павел Паўлавіч і ўдакладняе, што ў бацькі лодкі атрымліваліся большыя, чым тыя, якія сын робіць сёння. Цяперашнія ўсяго 5-6 метраў у даўжыню, а тыя былі па 10-12. Такі памер тлумачыўся тым, што на іх патрэбна было вазіць дровы ды сена. Сёння ж большасць прыватных гаспадарак не маюць такога клопату. Малако і малочныя прадукты можна купіць у магазіне, сена цяпер сялянам не трэба, а дровы мотальцам замясціў газ. Лодкі ж выкарыстоўваюцца сёння ў асноўным для рыбалкі ды прагулак па вадзе.
Як правільна трымаць сякеру?
Дзеці Паўла Дзмітрыевіча цёпла ўспамінаюць бацьку. Яно і нядзіўна: у яго было добрае сэрца і залатыя рукі. Ён мог пабудаваць не толькі лодку, але і дом, скласці печ. Сёння сын Павел не ўступае бацьку ў майстэрстве. Таксама будуе дамы, некалі нават узвёў свой, у якім жыве сёння. А яшчэ наш субяседнік можа на раз-два скласці печку, ды такую, што яна будзе не толькі цёплай, але і прыгожай! Вядома, дамоў і печак у спісе майстра менш, чым лодак. Але, быўшы аб'ектыўным, адзін з братоў Паўла Паўлавіча неяк сказаў яму:
- Калі б жывы быў бацька, ён табою ганарыўся б. Па-мойму, ты ўжо шмат у чым перасягнуў бацьку, у тым ліку і ў частцы лодак!
Сваю самую першую лодку наш герой зрабіў амаль 35 гадоў таму, калі яго тата цяжка захварэў.
- На той час я не быў упэўнены, што змагу так майстраваць, як бацька, - сумленна прызнаецца сёння Павел Паўлавіч. - Але ён сказаў мне: "Навучышся правільна сякеру трымаць - навучышся ўсяму. У тым ліку і лодкі рабіць!".
Так і атрымалася: навучыўся! З часам Павел Паўлавіч рабіў лодкі, ды такія, што за імі пачалі прыязджаць нават з рыбалавецкіх гаспадарак. Згадзіцеся, такі ўзровень пакупнікоў, іх патрабавальнасць сведчаць аб высокай якасці работы ўмельца.
Лодкі з рук майстра выходзілі надзейныя, добрыя. Дарэчы, тую, самую першую, ён падарыў свайму сябру, якую да сённяшняга дня той выкарыстоўвае па прызначэнні.
- Будаваў яе два тыдні. Гэта шмат. Цяпер на адну ідзе тры дні, - прызнаецца субяседнік.
На ўсякі патоп - свой ратавальнік
Сёння на Палессі, вядома, ужо няма такіх паводак, як раней. Таму некаторыя лічаць, быццам эпоха драўляных лодак адышла. Так думаў яшчэ адзін сябар нашага героя, які неяк пажартаваў з яго: "Можа, ужо заканчвай з імі важдацца - адна марока!".
- Пачакай, Сцяпанавіч, яшчэ папросіш, каб я цябе падвёз да ганка! - не згадзіўся з ім Пал Палыч.
І такі час настаў. Праз некалькі гадоў у Моталі пачаўся патоп - і лодачка-плоскадонка здорава выручыла аднавяскоўцаў.
- Тады ніхто не мог выйсці на вуліцу, - успамінае Павел Райкевіч, якому два дні давялося ездзіць у магазін па хлеб і потым развозіць яго землякам.
Моталь слаўны талентамі
Тое, што дрэва літаральна ажывае ў руках майстра, ведаюць усе яго родныя і блізкія: самая звычайная карчага ператвараецца ў дзіўную жывёліну, а то і зусім у бога вады... Знайшоўшы на лузе, у рацэ ці балоце мудрагелістай формы галінку або корань, у тым ліку тыя, якія праляжалі ў вадзе не адзін дзясятак гадоў, ён робіць ні да чаго не падобныя рэчы! Пры гэтым наш герой не лічыць сябе нейкім унікальным чалавекам.
- У нашай вёсцы спакон веку кожны быў нечым заняты і нешта ўмеў. Адны ткалі хусткі, другія - пакрывалы, трэція шылі кажухі, у тым ліку і мой бацька. У яго атрымліваліся добрыя, цёплыя рэчы, па якія ў Моталь прыязджалі з Польшчы і плацілі па тых мерках вялікія грошы, - успамінае субяседнік.
Дзеці бачылі, як стараюцца іх бацькі, таму дапамагалі дарослым як маглі. Бывае, устане хлапчук раніцай, выйдзе на двор, а на ганку - піла-двухручка. Значыць, трэба напілаваць ні многа ні мала, а кубаметр дроў.
- Хутка клікаў сяброў, і мы прымаліся за справу, - усміхаецца субяседнік, удакладняючы пры гэтым, што ніхто нікога не прымушаў, але хлапчукі на талаку сыходзіліся хутка. Таму што ведалі: сёння ты дапаможаш сябру, а заўтра - ён табе.
Сёння ў вясковых дзяцей, ды і дарослых няма такіх задач. У Моталь, як і ў іншыя паселішчы, прыйшлі многія даброты цывілізацыі. У тым ліку газ. А калі і спатрэбіцца нарыхтаваць дроў для печкі на зіму, на тое ёсць бензапіла.
Няхай людзі ўбачаць прыгожы край
Трэба сказаць, што лодкі, печы, узвядзенне дамоў і нават вырабы з дрэва для Паўла Райкевіча - гэта работа ўсё больш для душы. Асноўная прафесія нашага героя - вадзіцель, ён працуе ў філіяле Іванаўскага райпо "Кааппрам". Раз'язджае па ўсёй Беларусі і развозіць па гандлёвых кропках прадукты. Дарэчы, сярод іх ёсць каўбасныя і кандытарскія вырабы мясцовай - мотальскай - вытворчасці. Невыпадкова там праходзіць мiжнародны фальклорны фестываль "Мотальскiя прысмакi", якi збiрае гасцей з усяго свету.
Паводле слоў субяседніка, Моталь - аграгарадок для лепшага жыцця, таму і людзі тут - шчаслівыя, умелыя, працавітыя. У мясцовых сем'ях сакрэты майстэрства часта перадаюцца ў спадчыну. Вядома, асвоіць іх не кожнаму пад сілу - "паднімаюць тэму" на належны ўзровень толькі самыя таленавітыя. Так, вытворчасць лодак падняў Павел Райкевіч. Цікава, а каму ён перадасць сваю справу?
- Думаю, старэйшаму сыну Сяргею, - сказаў, падумаўшы, Пал Палыч. - Ён ужо і цяпер з дрэва можа зрабіць такую штучку, што проста заглядзенне... Ведае, як трымаць сякеру, потым і лодку зможа майстраваць. Дарэчы, і печкі кладзе першакласна, - з гонарам гаворыць бацька.
Цяпер Пал Палычу 60. Хутка на заслужаны адпачынак. Што будзе рабіць, калі кіне круціць абаранак?
- Адназначна, сядзець на печцы не буду, - запэўнівае наш герой і дзеліцца сваёй марай: - Хацелася б катаць турыстаў на лодках па Ясельдзе, азёрах, вазіць іх на Спораўскія балоты, дзе ёсць знакамітая экасцежка. Мару яе зрабіць цікавейшай і даўжэйшай. Няхай людзі ўбачаць, у якім прыгожым краі мы жывём!
Тамара МАРКІНА,
фота Кірылы ПАСМУРЦАВА,
"7 дней".-0-
*Праект створаны за кошт сродкаў мэтавага збору на вытворчасць нацыянальнага кантэнту
Важны сродак перамяшчэння палешукоў
- Дом, дзе я нарадзіўся і прайшло маё дзяцінства, стаяў над самай ракой. Недалёка быў вадзяны млын, - успамінае Павел Райкевіч. - Ясельда была больш паўнаводнай, чым цяпер. Вясной залівала ўсе навакольныя палі і лугі. Таму ў маі-красавіку, а часам і ў іншую пару года многія мотальцы пражывалі практычна на востраве.
Пакуль вялікая вада не спадала, дзяцей вазілі ў школу на лодках. Дарэчы, блізкасць да рэк і азёр нікога не палохала. Больш таго, з дзяцінства ні Павел, ні яго сябры ніколі не хварэлі на прастуду, зрэшты, як і цяпер.
- Тыя, хто ўсё жыццё пражыў каля вады, ведае, што яна лечыць, дае сілы. І не толькі вада, але і іл на дне. Лічу, што на Мотальскім возеры пара адкрываць курорт з гразевымі ваннамі, - упэўнены наш субяседнік.
Паглядзелі лодкі, вырабленыя яго рукамі, пакаталіся на іх. Уражваюць: лёгкія, устойлівыя! Хто навучыў майстраваць такі вельмі важны для палешукоў сродак перамяшчэння, асабліва ў разводдзе, якое здараецца практычна кожны год?
- Вучыўся я ў бацькі. Часта проста завісаў побач з ім, калі ён будаваў чарговую лодку. І калі раней у кожным двары было па адной, то ў нашым - усе пяць! - расказвае Павел Паўлавіч.
У гады дзяцінства Паўла Райкевіча лодка была для вяскоўцаў галоўным транспартам, а для перавозкі грузаў і зусім незаменным. Лодкамі-пласкадонкамі дастаўлялі вязанкі сена, дровы, бульбу з агародаў, разбітых на дзялянках. Пад пасадкі адводзіліся, як правіла, узвышшы, куды не дабярэцца вада.
Сакрэт надзейнасці пласкадонкі
Старэйшы Райкевіч - Павел Дзмітрыевіч - быў не проста майстрам па лодках, але і выдатным рыбаком, а яшчэ нядрэнным кіраўніком - больш за 30 гадоў узначальваў рыбацкую арцель. Прычым у многім прывык спадзявацца на сябе. Зімой плёў сеткі і невады, шукаў прыдатную драўніну для будучых лодак - і майстраваў іх.
- Брыгада бацькі мела дазвол лавіць рыбу па ўсёй Брэсцкай вобласці. Закідвалі сеткі і невад на Спораўскім і іншых азёрах і рэках. Лодкі з месца на месца перавозілі на машыне. Або перацягвалі па сушы, калі адно возера было побач з другім. Дарэчы, лавілі шмат. Часам за адну рыбалку выконвалі гадавую норму: па 10-12 тон, - расказвае Пал Палыч. - Тутэйшыя мясціны і сёння багаты на рыбу. Ёсць шчупак і нават асетр. У апошнія гады ў Ясельдзе з'явіліся карп і таўсталобік, якімі зарыбляецца возера.
Павел Дзмітрыевіч быў з тых, пра каго кажуць: на ўсе рукі майстар! Ён паспяваў усюды, а яго сын Павел - адзін з чацвярых - часцей за іншых стараўся быць побач з бацькам. Ездзіў з ім на рыбалку, у лес - выбіраць найлепшую сасну для лодкі. Аднойчы Пашка дапамагаў бацьку нават майстраваць пласкадонку з алюмінію. Атрымалася яна лёгкая, прыгожая, практычная, але на яе выраб патрацілі цэлае лета. Таму ў далейшым бацька стаў рабіць толькі драўляныя плаўсродкі і толькі іх барты - алюмініевымі. А сын глядзеў, запамінаў кожны працэс...
- Нарыхтоўвалі сасновыя бярвёны для дошак толькі зімой - у вялікі мароз. Тады ў драўніне вымярзае ўся вільгаць і яна будзе больш якаснай, - раскрывае сакрэт Павел Паўлавіч і ўдакладняе, што ў бацькі лодкі атрымліваліся большыя, чым тыя, якія сын робіць сёння. Цяперашнія ўсяго 5-6 метраў у даўжыню, а тыя былі па 10-12. Такі памер тлумачыўся тым, што на іх патрэбна было вазіць дровы ды сена. Сёння ж большасць прыватных гаспадарак не маюць такога клопату. Малако і малочныя прадукты можна купіць у магазіне, сена цяпер сялянам не трэба, а дровы мотальцам замясціў газ. Лодкі ж выкарыстоўваюцца сёння ў асноўным для рыбалкі ды прагулак па вадзе.
Як правільна трымаць сякеру?
Дзеці Паўла Дзмітрыевіча цёпла ўспамінаюць бацьку. Яно і нядзіўна: у яго было добрае сэрца і залатыя рукі. Ён мог пабудаваць не толькі лодку, але і дом, скласці печ. Сёння сын Павел не ўступае бацьку ў майстэрстве. Таксама будуе дамы, некалі нават узвёў свой, у якім жыве сёння. А яшчэ наш субяседнік можа на раз-два скласці печку, ды такую, што яна будзе не толькі цёплай, але і прыгожай! Вядома, дамоў і печак у спісе майстра менш, чым лодак. Але, быўшы аб'ектыўным, адзін з братоў Паўла Паўлавіча неяк сказаў яму:
- Калі б жывы быў бацька, ён табою ганарыўся б. Па-мойму, ты ўжо шмат у чым перасягнуў бацьку, у тым ліку і ў частцы лодак!
Сваю самую першую лодку наш герой зрабіў амаль 35 гадоў таму, калі яго тата цяжка захварэў.
- На той час я не быў упэўнены, што змагу так майстраваць, як бацька, - сумленна прызнаецца сёння Павел Паўлавіч. - Але ён сказаў мне: "Навучышся правільна сякеру трымаць - навучышся ўсяму. У тым ліку і лодкі рабіць!".
Так і атрымалася: навучыўся! З часам Павел Паўлавіч рабіў лодкі, ды такія, што за імі пачалі прыязджаць нават з рыбалавецкіх гаспадарак. Згадзіцеся, такі ўзровень пакупнікоў, іх патрабавальнасць сведчаць аб высокай якасці работы ўмельца.
Лодкі з рук майстра выходзілі надзейныя, добрыя. Дарэчы, тую, самую першую, ён падарыў свайму сябру, якую да сённяшняга дня той выкарыстоўвае па прызначэнні.
- Будаваў яе два тыдні. Гэта шмат. Цяпер на адну ідзе тры дні, - прызнаецца субяседнік.
На ўсякі патоп - свой ратавальнік
Сёння на Палессі, вядома, ужо няма такіх паводак, як раней. Таму некаторыя лічаць, быццам эпоха драўляных лодак адышла. Так думаў яшчэ адзін сябар нашага героя, які неяк пажартаваў з яго: "Можа, ужо заканчвай з імі важдацца - адна марока!".
- Пачакай, Сцяпанавіч, яшчэ папросіш, каб я цябе падвёз да ганка! - не згадзіўся з ім Пал Палыч.
І такі час настаў. Праз некалькі гадоў у Моталі пачаўся патоп - і лодачка-плоскадонка здорава выручыла аднавяскоўцаў.
- Тады ніхто не мог выйсці на вуліцу, - успамінае Павел Райкевіч, якому два дні давялося ездзіць у магазін па хлеб і потым развозіць яго землякам.
Моталь слаўны талентамі
Тое, што дрэва літаральна ажывае ў руках майстра, ведаюць усе яго родныя і блізкія: самая звычайная карчага ператвараецца ў дзіўную жывёліну, а то і зусім у бога вады... Знайшоўшы на лузе, у рацэ ці балоце мудрагелістай формы галінку або корань, у тым ліку тыя, якія праляжалі ў вадзе не адзін дзясятак гадоў, ён робіць ні да чаго не падобныя рэчы! Пры гэтым наш герой не лічыць сябе нейкім унікальным чалавекам.
- У нашай вёсцы спакон веку кожны быў нечым заняты і нешта ўмеў. Адны ткалі хусткі, другія - пакрывалы, трэція шылі кажухі, у тым ліку і мой бацька. У яго атрымліваліся добрыя, цёплыя рэчы, па якія ў Моталь прыязджалі з Польшчы і плацілі па тых мерках вялікія грошы, - успамінае субяседнік.
Дзеці бачылі, як стараюцца іх бацькі, таму дапамагалі дарослым як маглі. Бывае, устане хлапчук раніцай, выйдзе на двор, а на ганку - піла-двухручка. Значыць, трэба напілаваць ні многа ні мала, а кубаметр дроў.
- Хутка клікаў сяброў, і мы прымаліся за справу, - усміхаецца субяседнік, удакладняючы пры гэтым, што ніхто нікога не прымушаў, але хлапчукі на талаку сыходзіліся хутка. Таму што ведалі: сёння ты дапаможаш сябру, а заўтра - ён табе.
Сёння ў вясковых дзяцей, ды і дарослых няма такіх задач. У Моталь, як і ў іншыя паселішчы, прыйшлі многія даброты цывілізацыі. У тым ліку газ. А калі і спатрэбіцца нарыхтаваць дроў для печкі на зіму, на тое ёсць бензапіла.
Няхай людзі ўбачаць прыгожы край
Трэба сказаць, што лодкі, печы, узвядзенне дамоў і нават вырабы з дрэва для Паўла Райкевіча - гэта работа ўсё больш для душы. Асноўная прафесія нашага героя - вадзіцель, ён працуе ў філіяле Іванаўскага райпо "Кааппрам". Раз'язджае па ўсёй Беларусі і развозіць па гандлёвых кропках прадукты. Дарэчы, сярод іх ёсць каўбасныя і кандытарскія вырабы мясцовай - мотальскай - вытворчасці. Невыпадкова там праходзіць мiжнародны фальклорны фестываль "Мотальскiя прысмакi", якi збiрае гасцей з усяго свету.
Паводле слоў субяседніка, Моталь - аграгарадок для лепшага жыцця, таму і людзі тут - шчаслівыя, умелыя, працавітыя. У мясцовых сем'ях сакрэты майстэрства часта перадаюцца ў спадчыну. Вядома, асвоіць іх не кожнаму пад сілу - "паднімаюць тэму" на належны ўзровень толькі самыя таленавітыя. Так, вытворчасць лодак падняў Павел Райкевіч. Цікава, а каму ён перадасць сваю справу?
- Думаю, старэйшаму сыну Сяргею, - сказаў, падумаўшы, Пал Палыч. - Ён ужо і цяпер з дрэва можа зрабіць такую штучку, што проста заглядзенне... Ведае, як трымаць сякеру, потым і лодку зможа майстраваць. Дарэчы, і печкі кладзе першакласна, - з гонарам гаворыць бацька.
Цяпер Пал Палычу 60. Хутка на заслужаны адпачынак. Што будзе рабіць, калі кіне круціць абаранак?
- Адназначна, сядзець на печцы не буду, - запэўнівае наш герой і дзеліцца сваёй марай: - Хацелася б катаць турыстаў на лодках па Ясельдзе, азёрах, вазіць іх на Спораўскія балоты, дзе ёсць знакамітая экасцежка. Мару яе зрабіць цікавейшай і даўжэйшай. Няхай людзі ўбачаць, у якім прыгожым краі мы жывём!
Тамара МАРКІНА,
фота Кірылы ПАСМУРЦАВА,
"7 дней".-0-
*Праект створаны за кошт сродкаў мэтавага збору на вытворчасць нацыянальнага кантэнту
Падпісвайцеся на нас у
