Цэхам зборкі стаў звычайны гараж. Гэты беларус з нуля збірае ўнікальныя машыны

Следам за стваральнікам унікальнага аўтамабіля - першага беларускага хот-рода - мы едзем па вуліцах Мінска. Прахожыя зачаравана праводзяць поглядамі незвычайную машыну, многія па-сяброўску махаюць рукамі і ўсміхаюцца. Паркуемся на абочыне каля набярэжнай Сляпянскай воднай сістэмы. Побач адразу спыняецца група моладзі, фатаграфуюць. "Падабаецца?" - пытаемся. "Вядома!" - усміхаецца адна з дзяўчат. "А што я гаварыў?" - з гонарам гаворыць архітэктар Уладзімір Мацельскі, стоячы побач з аўтамабілем MATV уласнай вытворчасці.

Першы - айчынны

- Марка аўтамабіля MATV ("матвэ") не выпадковая, гэта абрэвіятура з пачатковых літар маіх прозвішча і імя, - расказаў нам на некалькі гадзін раней аўтар распрацоўкі. - Сёння яна афіцыйна зарэгістравана. Першаму беларускаму хот-роду нават паспелі прыдумаць ласкавае імя "матвэшка".

Незвычайнае для нашага вуха слова "хот-род" з'явілася ў ЗША амаль стагоддзе таму. Так называюць аўто, мадыфікаваныя для гонак. У 30-я гады энтузіясты выкарыстоўвалі для іх зборкі машыны і дэталі з першых аўтазвалак. Сёння хот-род-рух ахоплівае многія краіны. Яго ўдзельнікі праводзяць выставы, спаборніцтвы на скорасць, маюць групы ў сацсетках з сотнямі тысяч падпісчыкаў.
- Ці многа хот-родаў у Беларусі? - цікавімся ва Уладзіміра Мацельскага.

- Я ведаю толькі пра свае і яшчэ адну "машыну", сабраную ў Гомельскай вобласці, - задуменна ўсміхаецца стваральнік MATV.

Па спецыяльнасці наш герой - архітэктар, але заўсёды цікавіўся тэхнікай. Так больш за 40 гадоў таму ў яго ўзнікла ідэя зрабіць веламабіль, або трохколавы веласіпед, педалі якога чалавек круціць у становішчы напаўлежачы. Уладзімір Мацельскі ўзяўся за справу. У 80-я ён сабраў два веламабілі: адзін з пярэднім прыводам, другі - з заднім. Працаваў у пярэднім пакоі аднапакаёвай кватэры, дзе жыў у тыя гады з жонкай і дзецьмі.

- Пярэдні пакой паўтара на паўтара метра, - успамінае вынаходнік. - Тады ў мяне не было ні гаража, ні станкоў, ні спецыяльных інструментаў. Як адносілася да гэтага жонка? Яна таксама творчы чалавек, архітэктар, таму ўсё цудоўна разумела. Часам нават дапамагала парадамі. Адна галава - добра, а дзве - калектыў распрацоўшчыкаў.

На веламабілях уласнай зборкі Уладзімір Вацлававіч ездзіў па горадзе, ужо тады выклікаючы вялікую цікавасць у мінчан. Скорасць удавалася развіваць дастатковую, каб не адставаць ад грамадскага транспарту. Акрамя таго, складныя веламабілі лёгка змяшчаліся ў багажнік "Жыгулёў".

Затым субяседнік загарэўся ідэяй сабраць квадрацыкл. Набыў матацыкл "Усход-3М", вывучыў яго і пачаў праектванне свайго чарговага сродку перамяшчэння. У выніку за некалькі гадоў сабраў квадрацыкл, які і сёння ў цудоўным стане. Праўда, з-за недахопу квадратных метраў у мінскіх гаражах ён стаіць на дачы.

А вось далей пачалося самае цікавае. Дачка Мацельскага выйшла замуж за новазеландца, і ў 2006 годзе Уладзімір Вацлававіч паляцеў пагасціць у Паўднёвае паўшар'е. Там маладыя, ведаючы пра захапленне бацькі незвычайнымі машынамі, павезлі яго на фестываль хот-родаў.

- Ніколі ў жыцці такога не бачыў, - прызнаецца Уладзімір Мацельскі. - Мерапрыемства праходзіла на тэрыторыі былога аэрапорта. Уся ўзлётна-пасадачная паласа, ідучая за гарызонт, была застаўлена хот-родамі розных мадыфікацый. Іх стваральнікі праводзілі прэзентацыі і шоу. Я хадзіў ад машыны да машыны, вывучаў іх, рабіў фатаграфіі, здымаў відэа. Менавіта там у мяне з'явілася ідэя зрабіць уласны хот-род.

Адразу пасля вяртання Уладзімір Вацлававіч сеў за чарцёжны станок (кульман). Працэс стварэння новага аўто расцягнуўся на 2,5 года. Паралельна распрацоўцы чарцяжоў ішоў выраб дэталей і вузлоў.

- Гэта карпатлівая і працаёмкая справа, - падкрэслівае субяседнік. - Кожны дзень я затрымліваўся ў гаражы за поўнач, не заўважаючы ні часу, ні стомленасці, а раніцай трэба было ісці на работу. Але задавальненне, якое я атрымліваў, нельга параўнаць ні з чым.

У 2009 годзе Навукова-тэхнічная і выпрабавальная лабараторыя транспартных сродкаў БНТУ па патрабаваннях бяспекі дарожнага руху выдала заключэнне, што MATV прыдатны для руху па дарогах агульнага карыстання. З гэтымі паперамі стваральнік першага беларускага хот-рода адправіўся ў ДАІ і зарэгістраваў яго.

- 16 гадоў таму я выехаў з гаража, дзе мы цяпер размаўляем, на гэтым чырвоным аўтамабілі, - Уладзімір Мацельскі кладзе руку на дзверы машыны. - Не верыцца, як быццам гэта было ўчора. Тыя адчуванні я помню выразна - небывалае шчасце і вялікі гонар за праведзеную работу. У той дзень вакол сабраліся хлопцы, якія дапамагалі з асобнымі вузламі, кансультавалі, проста сачылі за работамі. Пасля першых паездак з'явіліся чуткі , што ў сталіцы з'явіўся прыгожы аўтамабіль ручной зборкі. Многія сталі прыязджаць спецыяльна паглядзець на яго.

Уладзімір Вацлававіч яшчэ раз адзначае падтрымку і цярпенне жонкі, якая з разуменнем адносілася да незвычайнага захаплення мужа.

- Праўда, ездзіць са мной на MATV яна не вельмі любіць, - усміхаецца субяседнік. - Усё ж такі гэтыя паездкі прыцягваюць залішнюю ўвагу навакольных.

Корпус са шклапластыку

- На MATV я ўдзельнічаў у некалькіх мотар-шоў і аўтавыстаўках, не раз праязджаў на чале калоны з беларускім сцягам, - расказвае Уладзімір Мацельскі. - Машына заўсёды выклікае вельмі вялікую цікавасць. Заўважаючы мяне, падбягаюць з пытаннем: "Уладзімір, што ты яшчэ стварыў?" Прыемна, што абыякавых людзей няма. Калі пытаюцца, расказваю, што за аўтамабіль, як ён збіраўся, якія ў яго тэхнічныя характарыстыкі. На вуліцах хот-род таксама выклікае захапленне. Калі еду па горадзе - вітаюць, сігналяць, мігаюць фарамі. Стараюся ўсім адказваць, але, вядома, не на шкоду бяспецы руху. Заўсёды прыемна, што даставіў людзям радасць. Адразу прыбаўляецца сіл і энергіі, хочацца працаваць далей.


Але вернемся да аўтарскіх машын. Уладзімір Мацельскі іх сабраў тры - менш як за 15 гадоў. Першынец - чырвоны MATV. Яго корпус складаецца з васьмі дэталей, усе са шклапластыку.

- Па ўласных чарцяжах рабіў формы-балванкі, з іх вырабляў матрыцы, з дапамогай якіх і атрымаў гатовыя дэталі. Паглядзіце на якасць - недахопаў няма, колер перацякае плаўна, - звяртае ўвагу субяседнік.

У машыне ўстаноўлены 4-цыліндравы рухавік ЗМЗ-402 ад ГАЗ-24 з паверхневым цюнінгам. Ад "Волгі" "матвэшка" атрымала і радыятар. А вось падвеска - асабістая распрацоўка Уладзіміра Вацлававіча.

- Спачатку я зрабіў яе макет у маштабе 1:2 з падручных матэрыялаў - кардону і фанеры. Вывучаў, як у час руху будуць паводзіць сябе элементы. Сёння гэта можна зрабіць з дапамогай праграм 3D-мадэлявання. Але ў момант стварэння хот-рода я яшчэ не валодаў гэтай тэхналогіяй, - прызнаецца Уладзімір Мацельскі.

У машыне выкарыстаны амартызатары двайнога дзеяння ад УАЗа, кубкі і спружыны вырабляліся па індывідуальным заказе. Рэйка ад Ford Sierra, фары ад ААТ "Мотавела", а вось глушыцель - самаробны.

- Каркас, паваротнікі, знадворныя люстэркі - усё эксклюзіў, - удакладняе субяседнік. - Паваротнае шкло трыплекс, як і салон са штучнай скуры, зроблены пад заказ, і на яго ёсць сертыфікат. Руль мне спецыяльна прыслаў з ЗША зяць. Гукавы сігнал пераняты ў "Дайхацу", мост узяты ў "Волгі". Шчоткі механічныя, але ў дождж на хот-родзе асабліва і не наездзішся. Ёсць рамяні бяспекі. Ззаду - бак з нержавейкі на 46 літраў і сабвуфер. Я без музыкі не магу. Люблю слухаць рок і савецкія песні.


- Ёсць галава - рухавік, ножкі-колы, абсечаны хвост-багажнік ззаду. Усё гэта навеяла мне вобраз яшчаркі, якую я і выбраў у якасці эмблемы. Намаляваў, і метадам электраэразійнай рэзкі металу мне яе зрабілі.

Уладзімір Мацельскі прызнае, што сабраў усе тры машыны ў гаражы, як кажуць, на каленцы. Пры гэтым імкнуўся да максімальнай надзейнасці, якасці і прыгажосці.

- У MATV вы нідзе не знойдзеце слядоў зваркі. Усё старанна зашліфавана і адпаліравана, - падкрэслівае субяседнік. - Калі рабіць, то якасна, прыгожа, канструктыўна. Не атрымліваецца - лепш не пачынаць. Таму і падпусціць кагосьці да працэсаў зборкі я не мог. Хоць, вядома, даводзілася звяртацца да прафесіяналаў, заказваць у іх фрэзеровачныя і такарныя работы.

Калі быў сабраны чырвоны MATV, Уладзімір Вацлававіч зразумеў, што яму не хапае моцы і скорасці, таму задумаў другі аўтамабіль, які выехаў на дарогі ў 2015 годзе.

- Ён выкананы ў той жа манеры. Аднак у белым хот-родзе 5-літровы рухавік ад Ford Mustang на 300 конскіх сіл і іншы радыятар, каробка - аўтамат. За кошт таго, што матор больш масіўны, сама канструкцыя атрымалася даўжэйшая на 230 мм. Адметны і колер салона, у другой мадэлі ён чорны. У астатнім машына ідэнтычная першай, - тлумачыць майстар.

Пытанне, ці можна лічыць хот-род гоначным аўтамабілем, вымушае яго задумацца.

- На першым стаіць рухавік ад "Волгі". Які гоначны аўтамабіль мы атрымаем, выкарыстоўваючы малаабароцісты матор? Але калі паставіць на яго рухавічок тыпу Honda, тады так - выйдзе машына для гонак. Тым больш што пасадка і цэнтр цяжару ў ім ніжэй, яго база на 50 мм шырэйшая, чым у ГАЗ-24. Усё гэта сур'ёзна ўзмацняе ўстойлівасць. З іншага боку, чым меншая вага машыны, тым вышэйшая скорасць. Абедзве ў запраўленым стане важаць прыкладна 920-930 кг.


- Атрымалася машына "тры ў адным", - расказвае пра трэці аўтамабіль субяседнік. - Цяпер ён выглядае як васьмімесны джып. Калі зняць верхнія элементы, атрымаем пікап. Гэтак жа лёгка ён ператвараецца ў кабрыялет. На мадыфікацыю патрэбна ад 7 да 10 мінут, але часцей за ўсё я выкарыстоўваю яе ў якасці джыпа.

Праехаць хутка з ветрыкам

Кіношнікі і кліпмейкеры, паводле слоў Уладзіміра Вацлававіча, пакуль што не цікавіліся хот-родамі. Затое MATV удзельнічае ў розных аўтамабільных выстаўках, прэзентацыях, дзе выглядае вельмі эфектна. Акрамя таго, "матвэшкі" часам выкарыстоўваюцца ў час вяселляў. Але гэта не бізнес, запэўнівае Уладзімір Мацельскі. Часам катае знаёмых, якія хочуць зрабіць свята запамінальным. На чырвоным MATV звычайна вязуць нявесту, а на белым едзе жаніх. І паверце, перад такім картэжам нават спыняюцца тралейбусы і прапускаюць маладых.

У майстра і цяпер нямала ідэй па стварэнні новых рарытэтаў.

- Хачу сабраць трохколавы аўтамабіль на базе матацыклетнага рухавіка, але ўсё ўпіраецца ў грошы. Калі працаваў, былі сродкі, цяпер жа на пенсіі. Усе дэталі, нават не новыя, дарагія, - гаворыць ён і адзначае, што падумвае прадаць адно з аўто, але ў добрыя рукі. З іншага боку, як прадаць, калі абодва аўтамабілі, як родныя дзеці? У цане пакуль што ні з кім не сышліся.

У першым MATV ёсць падсветка дна, арак, рухавіка, салона.

- Ствараецца ўражанне, што машына не па асфальце едзе, а ляціць у паветры, як "лятучы галандзец". Адзін раз мяне з-за гэтага спыніў супрацоўнік ДАІ: "Ведаеце, што ў нас у краіне падсветка забаронена?" Адказваю: "Ведаю, але гэта прадугледжана заводам-вытворцам, а завод-вытворца - гэта я". Гаворыць: "Усё зразумела. Едзьце".

Паводле слоў субяседніка, супрацоўнікі Дзяржаўтаінспекцыі адносяцца да хот-родаў вельмі карэктна.

- Многія ўжо ведаюць, што ёсць MATV. Галоўнае, не парушаць правілы. Толькі адзін раз у Мінску мяне спынілі, каб пацікавіцца, што гэта за аўтамабіль. Але калі даведаліся, што на яго ёсць дакументы, адразу ж пытанні адпалі.

Сёння за руль хот-родаў Уладзімір Мацельскі садзіцца даволі часта, але на дачу за сабраным ураджаем адпраўляецца на трансформеры "ГАЗ-69" або на звычайнай "шасцёрцы".

Аляксей ГАРБУНОЎ,
фота Мікалая ПЯТРОВА,
газета "7 дней".-0-

Праект створаны за кошт сродкаў мэтавага збору на вытворчасць нацыянальнага кантэнту