Навіны сюжэта
"Праект "Беларусы ў кадры" на YouTube-канале БЕЛТА"
Анатоль Новікаў - член Саюза майстроў народнай творчасці Рэспублікі Беларусь. Яго арыгінальныя прадметы інтэр'ера з дрэва паспяхова дэманструюцца на сталічных, рэспубліканскіх і міжнародных пляцоўках. Ды і дом майстра ў аграгарадку Прылукі можна смела назваць выставачнай залай. Тут з любімага прыроднага матэрыялу майстар зрабіў усё, што толькі можна. Карэспандэнты "7 дней" зазірнулі да яго ў госці.
Тайга і лёс
У прасторнай гасцінай, сумешчанай з кухняй, столь вышынёй 8 метраў. Зону гатавання аддзяляюць масіўныя драўляныя поручні з незвычайнымі выгнутымі апорамі. Падымаеш галаву - і міжвольна пачынаеш разглядаць мудрагелістай формы люстру з 36 лямпамі. Люстэрка - у драўлянай раме. Гадзіннік, кандэлябры, ваза ў форме чарапахі - таксама з драўніны. Нават, уявіце сабе, знешняе аздабленне каміна!
Зыходны матэрыял, з якога Анатоль Іванавіч стварае свае вырабы, на 95 працэнтаў з сібірскай тайгі. Але і беларускую драўніну таксама выкарыстоўвае: арэшнік, асіну, елку, бярозу. А ў ліку любімых парод - ангарская сасна.
- Зімой у тайзе мінус 60, а летам плюс 35. З-за вялікіх перападаў тэмператур і іншых кліматычных асаблівасцей гэта дрэва мае асаблівую фактуру, - тлумачыць свой выбар майстар. - А яшчэ яго галінкі вельмі звілістыя. Такіх у Беларусі не знайсці. Для творчага ўяўлення гэта проста знаходка. Да таго ж лес там стары - яму больш за сто гадоў. Нярэдка можна сустрэць экзэмпляры, якім больш за трыста. У такіх малюнак спілаў атрымліваецца складаны і цікавы. У нас жа дубы такога ўзросту маюць статус помнікаў прыроды.
Ёсць і яшчэ адна прычына сувязі з Сібірскім рэгіёнам. Там прайшла частка жыцця Анатоля Іванавіча.
- Нарадзіўся і вырас я на беларускай зямлі, - тлумачыць субяседнік. - У савецкі час скончыў БДУ па спецыяльнасці "інжынер-матэматык", застаўся там выкладаць. Восем разоў ездзіў у будатрады ў Сібір, і ў выніку мяне запрасілі туды працаваць намеснікам начальніка будаўнічага ўпраўлення. Давялося завочна атрымаць другую вышэйшую адукацыю. Пабачыў і Іркуцкую вобласць, і Краснаярскі край, і Далёкі Усход.
Зімой Анатоль Новікаў хадзіў на лыжах па тайзе, нават стаў майстрам спорту СССР па турызме. У час падарожжаў бачыў галінкі ўнікальнай формы, і адразу ўзнікала думка: а што б такое можна з іх стварыць? Забіраў з сабой, а потым дзеля задавальнення рабіў што-небудзь для дома. Сябры ахалі - якая прыгажосць! Даводзілася і іх забяспечваць арыгінальнымі падарункамі.
Звярнуў увагу, што на некаторых дрэвах ёсць капы. Гэта характэрныя нарасты на ствале з дэфармаванымі ці хаатычнымі напрамкамі росту валокнаў. Стаў іх спрабаваць у якасці матэрыялу. Каб яго здабыць, даводзілася рэгулярна наведвацца на лесанарыхтоўкі. Нават часова ўладкаваўся поварам у лесанарыхтоўчую брыгаду, каб работнікі дапамагалі з распілоўкай і дастаўкай частак дрэва. Для вытворчасці гэта былі адходы, а для захопленага чалавека - каштоўная сыравіна.
У 50 гадоў Анатоль Новікаў выйшаў на пенсію і вярнуўся на радзіму. Будаваў дом, а ў свабодны час займаўся мастацкай апрацоўкай дрэва. Прычым сувязь з Сібір'ю захаваў цесную - час ад часу наведваецца да сяброў. І амаль ніколі не вяртаецца з пустымі рукамі. Некалькі кубоў нарыхтовак, пераадолеўшы больш за 6 тыс. км, у Мінскім раёне потым ператворацца ў творы мастацтва.
Адказваючы на пытанне, як прыйшло захапленне і сфарміраваліся навыкі, Анатоль Новікаў успамінае дзяцінства:
- Тата быў вельмі добрым сталяром. Асновам работы з драўнінай навучыў менавіта ён. Калі хлопцы беглі гуляць у футбол, ён мяне пакідаў у хляве, дзе была абсталявана майстэрня, і даручаў шліфаваць, напрыклад, стальніцу. Прычым, калі якасць маёй працы яго не задавольвала, часта прымушаў рабіць нанава. Толькі калі вынік яго цалкам задавольваў, адпускаў гуляць да равеснікаў. А вось мастацкім тэхнікам ніхто не вучыў. Працаваў, як кажуць, інстынктыўна.
Фантазія і да шэдэўра давядзе
У творчасці Анатоля Новікава ёсць некалькі асаблівасцей. Па-першае, сібірская сыравіна. Па-другое, усе вырабы максімальна захоўваюць прыродную форму і фактуру матэрыялаў. Па-трэцяе, пры вырабе не выкарыстоўваецца ні аднаго цвіка, шрубы ці іншых металічных мацаванняў, усё трымаецца толькі на клеі і гелі. І, па-чацвёртае, майстар шырока выкарыстоўвае капы.
- На іх вельмі прыгожы, непаўторны малюнак за кошт таго, што валокны драўніны там накіраваны ў розныя бакі, - расказвае ён. - На адным спіле я нават убачыў сюжэт з "Салярыса" Станіслава Лема - атрымалася эксклюзіўная карціна.
Праўда, і апрацоўваць капы з-за вельмі высокай цвёрдасці складана. Не ўсякі спецыяліст за гэта возьмецца. Калі ўзброіцца проста стамескай, то на стварэнне аднаго падноса пойдзе паўтара месяца. Анатоль Новікаў часта звяртаецца да фрэзера. Ну і, вядома ж, кожны выраб майстра - адзінкавы.
Калі гаварыць аб асартыменце, то Анатоль Іванавіч выдзяляе два напрамкі, у якіх працуе: прадметы інтэр'ера - гадзіннікі, рамы для люстэркаў, сталы, крэслы, лаўкі, кандэлябры, вазы і шкатулкі і вырабы для кухні і сервіроўкі - сталы і стальніцы, дошкі, падносы, менажніцы. Усё гэта ствараецца ці пад індывідуальны заказ, ці як жадае душа аўтара.
Ён успамінае, як нарадзіўся адзін з першых значных яго твораў - метровая драўляная скульптура мужчыны.
- Знайшоў галінку-загатоўку і адразу ж разгледзеў у ёй хітрага дзядзьку-лесавічка, - з вясёлым прыжмурам расказвае аўтар. - Так і бачылася, што ён мне падморгвае. Калі завяршыў работу і вынес на суд сябрам, яны нават не дазволілі паказаць іншым, забралі сабе.
Апошнія гады майстар стаў ствараць сюжэтныя серыі вырабаў. Нараджаюцца яны спантанна, пад уплывам рэакцыі навакольных. Трапіўся неяк у рукі майстру цікавай формы кап беларускай драўніны - сувель бярозы. Быццам бы тулава, галава, канечнасці... Толькі адна рука ў "чалавечка" ўніз накіравана, а другая - характэрна ўверх. Выліты супрацоўнік ДАІ! Пачаў шукаць загатоўкі для стварэння атрыбутаў - жазла і фуражкі.
- Знайсці і гарманічна ўбудаваць дадатковыя элементы - гэта, мабыць, самае складанае ў маёй рабоце, - тлумачыць майстар. - Бо на адным участку лесу, на жаль, загатоўкі пад мае ідэі не растуць. Трэба пахадзіць як трэба, і не раз. Па гэтай прычыне элементы для аднаго вырабу знаходзяцца на працягу тыдня, а іншаму спатрэбіцца некалькі гадоў.
Фігурку дарожнага праваахоўніка атрымалася сабраць хутка. Устанавіў цыферблат на капе, гадзіннікавы механізм, намаляваў фуражку з дапамогай камп'ютарнай графікі - і атрымаўся арыгінальны гадзіннік. Майстар быў задаволены, куды яго прывяло натхненне. Праўда, эксклюзіў спачатку доўга заставаўся незапатрабаваным на выставе. Пакуль аднойчы не падышла цэлая сям'я - муж, жонка і дзіця.
- Пацікавіліся цаной і пайшлі, - успамінае Анатоль Новікаў. - Ну, думаю, проста спыталі. А праз дзве гадзіны яны вярнуліся і папрасілі ўпакаваць фігурку. Галава сям'і аказаўся чалавекам у пагонах на сур'ёзнай пасадзе. Ён пакінуў сваю візітку і папрасіў паведамляць, як толькі з'явіцца навінка па яго прафесійнай тэме…
Экалагічна і эстэтычна
Па сваім вопыце выставачнай работы і продажаў Анатоль Новікаў канстатуе: драўляныя вырабы аўтарскай работы ў насельніцтва карыстаюцца стабільным попытам. Уласцівыя экалагічнаму і эстэтычнаму матэрыялу непаўторная фактура і прыродная энергетыка робяць любую рэч з яе гарманічнай часткай дамашняй атмасферы ці арыгінальным упрыгажэннем офіса. А ў гаспадынь апошнім часам вялікі попыт на драўляныя падносы, а таксама менажніцы з вялікай колькасцю аддзяленняў. У Анатоля Новікава яны асаблівыя - характэрнай мяккай абцякальнай формы і незабыўным малюнкам. Дзякуючы апрацоўцы спецыяльным харчовым алеем, туды можна не толькі класці закускі, агародніну, фрукты, але і наліваць соусы.
- Нават звычайная драўляная дошка сёння становіцца прадметам сервіроўкі, - адзначае майстар. - На выставе я неяк дэманстраваў вялізную дошку, вырабленую з суцэльнага кавалка капу, - больш за метр. Купіла тоненькая маладая дзяўчына, растлумачыўшы, што на ёй будзе падаваць стравы. Я здзіўляюся: яна ж вялізная і важыць значна, а вы на яе яшчэ і прадуктаў нагрузіце! А яна смяецца: "А гэта ўжо мае праблемы".
Сакрэты творчасці
Спускаемся ў падвал дома Анатоля Новікава. Тут размясціліся майстэрня і склад. Гаспадар паказвае інструмент, якім апрацоўвае загатоўкі, дэманструе іх варыянты ў сырым і гатовым выглядзе.
- Перш за ўсё нажом здымаю кару з дрэва, - расказвае ён. - Пакуль яна свежая, яе аддзяляць вельмі лёгка. Потым высушваю. Працэс гэты можа доўжыцца ад месяца да некалькіх гадоў. Важна падтрымліваць стабільную тэмпературу, градусаў каля 16, і сачыць, каб драўніна не растрэскалася. Калі такое здараецца з капам - яго распілоўваюць і вырабляюць дошкі.
Калі з'яўляецца ідэя ці паступае заказ, майстар пачынае стварэнне вырабу. Для надання гладкасці высушанай загатоўцы апрацоўвае яе наждачкай. Для разразання вялікіх загатовак, бывае, выкарыстоўвае станок. Але ў асноўным праца цалкам ручная. Анатоль Іванавіч працягвае вялікую галінку з нарастам у форме літары Т, якая хутка стане столікам. Трэба толькі знайсці сукі для дадатковых ножак.
Ёсць у Анатоля Новікава адзін маштабны і цікавы выраб, які паступова абрастаў дэталямі і ў выніку стаў такім дарагім майстру, што ён вырашыў пакінуць яго сабе. Размова ідзе пра асаблівае крэсла з высокай прамой спінкай, якое нагадвае трон. Яму ўжо 30 гадоў, але ўсім, хто хоча яго набыць, аўтар адмаўляе. Гаворыць, што яно проста служыць дэманстрацыяй яго магчымасцей.
- Сядзенне выраблена з галінак, прычым падабрана пад маю ўласную геаметрыю цела. Таму сядзець на ім з мэтай рэлаксацыі не атрымаецца. А вось кіраўнік, які ведае, што такое груз адказнасці і якому трэба ўзмоцнена думаць, такі прадмет мэблі напэўна ацэніць па заслугах, - жартуе майстар і прапануе кампраміс. - Магу вырабіць нешта падобнае пад заказ.
Рамяство патрабуе затрат
Анатоль Новікаў сцвярджае, што мастацкая апрацоўка дрэва прыносіць яму нядрэнны прыбытак.
- Хапае не толькі на хлеб, але і на масла, а часам на чырвоную ікру, - вобразна апісвае субяседнік фінансавыя вынікі сваіх намаганняў.
А яшчэ майстар атрымлівае ад мастацкай апрацоўкі дрэва вялізную душэўную радасць.
- Ствару нешта прыгожае, людзі купяць - а ў мяне сэрца зашчыміць ад таго, што з гэтым вырабам мне давядзецца расстацца, - прызнаецца ён. - Гэта як часцінкай самога сябе падзяліцца. У кожнай рабоце - мае веды, цеплыня маіх рук і добрыя думкі. Буду тварыць, пакуль ёсць сілы.
Майстру, дарэчы, 73 гады, але выглядае ён куды маладзей. І творчых планаў у яго шмат. І жаніцца ён, удавец, надумаў. Сын і дзве дачкі параз'ехаліся, а аднаму ў вялікім і прыгожым доме не па сабе.
А яшчэ Новікаў гатовы навучыць свайму рамяству іншых. Такія жадаючыя, як ён канстатуе, перыядычна прыходзяць. Аднак даведаўшыся, што спатрэбіцца купіць інструмент ці нейкім чынам інакш укласціся ў справу, знікаюць.
- Хобі і тым больш прафесія абавязкова патрабуюць інвестыцый - як энергіі, так і сродкаў, - гаворыць майстар. - Але людзі думаюць, што гэта проста задавальненне. А як такое можна сабе ўявіць, калі паездка ў Сібір за матэрыялам абыходзіцца ў сур'ёзную капеечку? Адзін кап можа важыць некалькі тон. У руках такое не прывязеш. Гэта трэба распілаваць на "бліны", заказаць грузавы вагон, аплаціць далёкую транспарціроўку.
Яшчэ адно расчараванне майстар адчувае ад таго, што сярод сучасных рамеснікаў з'явілася шмат халтуршчыкаў.
- Удзельнічаю ў выставе народных майстроў, праходжу, гляджу, што дэманструюць іншыя, і бачу... дошкі, упакаваныя ў пластык, заказаныя ў інтэрнэце! - абураецца Анатоль Іванавіч. - Гэта плявок усім нашым умельцам! Калі мне заказчык паказвае малюнак з маркетплэйса і пытае, ці змагу я так, смяюся ў вусы і адмаўляю. А перапрадаваць грашовыя тавары і лічыць сябе рамеснікам - гэта ўжо занадта. Сапраўдныя майстры павінны трымаць марку.
Алена КАЗЛОЎСКАЯ,
фота Сяргея ШЭЛЕГА,
газета "7 дней".-0-
Тайга і лёс
У прасторнай гасцінай, сумешчанай з кухняй, столь вышынёй 8 метраў. Зону гатавання аддзяляюць масіўныя драўляныя поручні з незвычайнымі выгнутымі апорамі. Падымаеш галаву - і міжвольна пачынаеш разглядаць мудрагелістай формы люстру з 36 лямпамі. Люстэрка - у драўлянай раме. Гадзіннік, кандэлябры, ваза ў форме чарапахі - таксама з драўніны. Нават, уявіце сабе, знешняе аздабленне каміна!
Зыходны матэрыял, з якога Анатоль Іванавіч стварае свае вырабы, на 95 працэнтаў з сібірскай тайгі. Але і беларускую драўніну таксама выкарыстоўвае: арэшнік, асіну, елку, бярозу. А ў ліку любімых парод - ангарская сасна.
- Зімой у тайзе мінус 60, а летам плюс 35. З-за вялікіх перападаў тэмператур і іншых кліматычных асаблівасцей гэта дрэва мае асаблівую фактуру, - тлумачыць свой выбар майстар. - А яшчэ яго галінкі вельмі звілістыя. Такіх у Беларусі не знайсці. Для творчага ўяўлення гэта проста знаходка. Да таго ж лес там стары - яму больш за сто гадоў. Нярэдка можна сустрэць экзэмпляры, якім больш за трыста. У такіх малюнак спілаў атрымліваецца складаны і цікавы. У нас жа дубы такога ўзросту маюць статус помнікаў прыроды.
Ёсць і яшчэ адна прычына сувязі з Сібірскім рэгіёнам. Там прайшла частка жыцця Анатоля Іванавіча.
- Нарадзіўся і вырас я на беларускай зямлі, - тлумачыць субяседнік. - У савецкі час скончыў БДУ па спецыяльнасці "інжынер-матэматык", застаўся там выкладаць. Восем разоў ездзіў у будатрады ў Сібір, і ў выніку мяне запрасілі туды працаваць намеснікам начальніка будаўнічага ўпраўлення. Давялося завочна атрымаць другую вышэйшую адукацыю. Пабачыў і Іркуцкую вобласць, і Краснаярскі край, і Далёкі Усход.
Зімой Анатоль Новікаў хадзіў на лыжах па тайзе, нават стаў майстрам спорту СССР па турызме. У час падарожжаў бачыў галінкі ўнікальнай формы, і адразу ўзнікала думка: а што б такое можна з іх стварыць? Забіраў з сабой, а потым дзеля задавальнення рабіў што-небудзь для дома. Сябры ахалі - якая прыгажосць! Даводзілася і іх забяспечваць арыгінальнымі падарункамі.
Звярнуў увагу, што на некаторых дрэвах ёсць капы. Гэта характэрныя нарасты на ствале з дэфармаванымі ці хаатычнымі напрамкамі росту валокнаў. Стаў іх спрабаваць у якасці матэрыялу. Каб яго здабыць, даводзілася рэгулярна наведвацца на лесанарыхтоўкі. Нават часова ўладкаваўся поварам у лесанарыхтоўчую брыгаду, каб работнікі дапамагалі з распілоўкай і дастаўкай частак дрэва. Для вытворчасці гэта былі адходы, а для захопленага чалавека - каштоўная сыравіна.
У 50 гадоў Анатоль Новікаў выйшаў на пенсію і вярнуўся на радзіму. Будаваў дом, а ў свабодны час займаўся мастацкай апрацоўкай дрэва. Прычым сувязь з Сібір'ю захаваў цесную - час ад часу наведваецца да сяброў. І амаль ніколі не вяртаецца з пустымі рукамі. Некалькі кубоў нарыхтовак, пераадолеўшы больш за 6 тыс. км, у Мінскім раёне потым ператворацца ў творы мастацтва.
Адказваючы на пытанне, як прыйшло захапленне і сфарміраваліся навыкі, Анатоль Новікаў успамінае дзяцінства:
- Тата быў вельмі добрым сталяром. Асновам работы з драўнінай навучыў менавіта ён. Калі хлопцы беглі гуляць у футбол, ён мяне пакідаў у хляве, дзе была абсталявана майстэрня, і даручаў шліфаваць, напрыклад, стальніцу. Прычым, калі якасць маёй працы яго не задавольвала, часта прымушаў рабіць нанава. Толькі калі вынік яго цалкам задавольваў, адпускаў гуляць да равеснікаў. А вось мастацкім тэхнікам ніхто не вучыў. Працаваў, як кажуць, інстынктыўна.
Фантазія і да шэдэўра давядзе
У творчасці Анатоля Новікава ёсць некалькі асаблівасцей. Па-першае, сібірская сыравіна. Па-другое, усе вырабы максімальна захоўваюць прыродную форму і фактуру матэрыялаў. Па-трэцяе, пры вырабе не выкарыстоўваецца ні аднаго цвіка, шрубы ці іншых металічных мацаванняў, усё трымаецца толькі на клеі і гелі. І, па-чацвёртае, майстар шырока выкарыстоўвае капы.
- На іх вельмі прыгожы, непаўторны малюнак за кошт таго, што валокны драўніны там накіраваны ў розныя бакі, - расказвае ён. - На адным спіле я нават убачыў сюжэт з "Салярыса" Станіслава Лема - атрымалася эксклюзіўная карціна.
Праўда, і апрацоўваць капы з-за вельмі высокай цвёрдасці складана. Не ўсякі спецыяліст за гэта возьмецца. Калі ўзброіцца проста стамескай, то на стварэнне аднаго падноса пойдзе паўтара месяца. Анатоль Новікаў часта звяртаецца да фрэзера. Ну і, вядома ж, кожны выраб майстра - адзінкавы.
Калі гаварыць аб асартыменце, то Анатоль Іванавіч выдзяляе два напрамкі, у якіх працуе: прадметы інтэр'ера - гадзіннікі, рамы для люстэркаў, сталы, крэслы, лаўкі, кандэлябры, вазы і шкатулкі і вырабы для кухні і сервіроўкі - сталы і стальніцы, дошкі, падносы, менажніцы. Усё гэта ствараецца ці пад індывідуальны заказ, ці як жадае душа аўтара.
Ён успамінае, як нарадзіўся адзін з першых значных яго твораў - метровая драўляная скульптура мужчыны.
- Знайшоў галінку-загатоўку і адразу ж разгледзеў у ёй хітрага дзядзьку-лесавічка, - з вясёлым прыжмурам расказвае аўтар. - Так і бачылася, што ён мне падморгвае. Калі завяршыў работу і вынес на суд сябрам, яны нават не дазволілі паказаць іншым, забралі сабе.
Апошнія гады майстар стаў ствараць сюжэтныя серыі вырабаў. Нараджаюцца яны спантанна, пад уплывам рэакцыі навакольных. Трапіўся неяк у рукі майстру цікавай формы кап беларускай драўніны - сувель бярозы. Быццам бы тулава, галава, канечнасці... Толькі адна рука ў "чалавечка" ўніз накіравана, а другая - характэрна ўверх. Выліты супрацоўнік ДАІ! Пачаў шукаць загатоўкі для стварэння атрыбутаў - жазла і фуражкі.
- Знайсці і гарманічна ўбудаваць дадатковыя элементы - гэта, мабыць, самае складанае ў маёй рабоце, - тлумачыць майстар. - Бо на адным участку лесу, на жаль, загатоўкі пад мае ідэі не растуць. Трэба пахадзіць як трэба, і не раз. Па гэтай прычыне элементы для аднаго вырабу знаходзяцца на працягу тыдня, а іншаму спатрэбіцца некалькі гадоў.
Фігурку дарожнага праваахоўніка атрымалася сабраць хутка. Устанавіў цыферблат на капе, гадзіннікавы механізм, намаляваў фуражку з дапамогай камп'ютарнай графікі - і атрымаўся арыгінальны гадзіннік. Майстар быў задаволены, куды яго прывяло натхненне. Праўда, эксклюзіў спачатку доўга заставаўся незапатрабаваным на выставе. Пакуль аднойчы не падышла цэлая сям'я - муж, жонка і дзіця.
- Пацікавіліся цаной і пайшлі, - успамінае Анатоль Новікаў. - Ну, думаю, проста спыталі. А праз дзве гадзіны яны вярнуліся і папрасілі ўпакаваць фігурку. Галава сям'і аказаўся чалавекам у пагонах на сур'ёзнай пасадзе. Ён пакінуў сваю візітку і папрасіў паведамляць, як толькі з'явіцца навінка па яго прафесійнай тэме…
Экалагічна і эстэтычна
Па сваім вопыце выставачнай работы і продажаў Анатоль Новікаў канстатуе: драўляныя вырабы аўтарскай работы ў насельніцтва карыстаюцца стабільным попытам. Уласцівыя экалагічнаму і эстэтычнаму матэрыялу непаўторная фактура і прыродная энергетыка робяць любую рэч з яе гарманічнай часткай дамашняй атмасферы ці арыгінальным упрыгажэннем офіса. А ў гаспадынь апошнім часам вялікі попыт на драўляныя падносы, а таксама менажніцы з вялікай колькасцю аддзяленняў. У Анатоля Новікава яны асаблівыя - характэрнай мяккай абцякальнай формы і незабыўным малюнкам. Дзякуючы апрацоўцы спецыяльным харчовым алеем, туды можна не толькі класці закускі, агародніну, фрукты, але і наліваць соусы.
- Нават звычайная драўляная дошка сёння становіцца прадметам сервіроўкі, - адзначае майстар. - На выставе я неяк дэманстраваў вялізную дошку, вырабленую з суцэльнага кавалка капу, - больш за метр. Купіла тоненькая маладая дзяўчына, растлумачыўшы, што на ёй будзе падаваць стравы. Я здзіўляюся: яна ж вялізная і важыць значна, а вы на яе яшчэ і прадуктаў нагрузіце! А яна смяецца: "А гэта ўжо мае праблемы".
Сакрэты творчасці
Спускаемся ў падвал дома Анатоля Новікава. Тут размясціліся майстэрня і склад. Гаспадар паказвае інструмент, якім апрацоўвае загатоўкі, дэманструе іх варыянты ў сырым і гатовым выглядзе.
- Перш за ўсё нажом здымаю кару з дрэва, - расказвае ён. - Пакуль яна свежая, яе аддзяляць вельмі лёгка. Потым высушваю. Працэс гэты можа доўжыцца ад месяца да некалькіх гадоў. Важна падтрымліваць стабільную тэмпературу, градусаў каля 16, і сачыць, каб драўніна не растрэскалася. Калі такое здараецца з капам - яго распілоўваюць і вырабляюць дошкі.
Калі з'яўляецца ідэя ці паступае заказ, майстар пачынае стварэнне вырабу. Для надання гладкасці высушанай загатоўцы апрацоўвае яе наждачкай. Для разразання вялікіх загатовак, бывае, выкарыстоўвае станок. Але ў асноўным праца цалкам ручная. Анатоль Іванавіч працягвае вялікую галінку з нарастам у форме літары Т, якая хутка стане столікам. Трэба толькі знайсці сукі для дадатковых ножак.
Ёсць у Анатоля Новікава адзін маштабны і цікавы выраб, які паступова абрастаў дэталямі і ў выніку стаў такім дарагім майстру, што ён вырашыў пакінуць яго сабе. Размова ідзе пра асаблівае крэсла з высокай прамой спінкай, якое нагадвае трон. Яму ўжо 30 гадоў, але ўсім, хто хоча яго набыць, аўтар адмаўляе. Гаворыць, што яно проста служыць дэманстрацыяй яго магчымасцей.
- Сядзенне выраблена з галінак, прычым падабрана пад маю ўласную геаметрыю цела. Таму сядзець на ім з мэтай рэлаксацыі не атрымаецца. А вось кіраўнік, які ведае, што такое груз адказнасці і якому трэба ўзмоцнена думаць, такі прадмет мэблі напэўна ацэніць па заслугах, - жартуе майстар і прапануе кампраміс. - Магу вырабіць нешта падобнае пад заказ.
Рамяство патрабуе затрат
Анатоль Новікаў сцвярджае, што мастацкая апрацоўка дрэва прыносіць яму нядрэнны прыбытак.
- Хапае не толькі на хлеб, але і на масла, а часам на чырвоную ікру, - вобразна апісвае субяседнік фінансавыя вынікі сваіх намаганняў.
А яшчэ майстар атрымлівае ад мастацкай апрацоўкі дрэва вялізную душэўную радасць.
- Ствару нешта прыгожае, людзі купяць - а ў мяне сэрца зашчыміць ад таго, што з гэтым вырабам мне давядзецца расстацца, - прызнаецца ён. - Гэта як часцінкай самога сябе падзяліцца. У кожнай рабоце - мае веды, цеплыня маіх рук і добрыя думкі. Буду тварыць, пакуль ёсць сілы.
Майстру, дарэчы, 73 гады, але выглядае ён куды маладзей. І творчых планаў у яго шмат. І жаніцца ён, удавец, надумаў. Сын і дзве дачкі параз'ехаліся, а аднаму ў вялікім і прыгожым доме не па сабе.
А яшчэ Новікаў гатовы навучыць свайму рамяству іншых. Такія жадаючыя, як ён канстатуе, перыядычна прыходзяць. Аднак даведаўшыся, што спатрэбіцца купіць інструмент ці нейкім чынам інакш укласціся ў справу, знікаюць.
- Хобі і тым больш прафесія абавязкова патрабуюць інвестыцый - як энергіі, так і сродкаў, - гаворыць майстар. - Але людзі думаюць, што гэта проста задавальненне. А як такое можна сабе ўявіць, калі паездка ў Сібір за матэрыялам абыходзіцца ў сур'ёзную капеечку? Адзін кап можа важыць некалькі тон. У руках такое не прывязеш. Гэта трэба распілаваць на "бліны", заказаць грузавы вагон, аплаціць далёкую транспарціроўку.
Яшчэ адно расчараванне майстар адчувае ад таго, што сярод сучасных рамеснікаў з'явілася шмат халтуршчыкаў.
- Удзельнічаю ў выставе народных майстроў, праходжу, гляджу, што дэманструюць іншыя, і бачу... дошкі, упакаваныя ў пластык, заказаныя ў інтэрнэце! - абураецца Анатоль Іванавіч. - Гэта плявок усім нашым умельцам! Калі мне заказчык паказвае малюнак з маркетплэйса і пытае, ці змагу я так, смяюся ў вусы і адмаўляю. А перапрадаваць грашовыя тавары і лічыць сябе рамеснікам - гэта ўжо занадта. Сапраўдныя майстры павінны трымаць марку.
Алена КАЗЛОЎСКАЯ,
фота Сяргея ШЭЛЕГА,
газета "7 дней".-0-
Падпісвайцеся на нас у
