Што не так у навуковай сферы Беларусі і як гэта прапануюць выправіць. Герасімаў расказаў падрабязнасці

3 снежня, Мінск /Кар. БЕЛТА/. Старшыня Камітэта дзяржаўнага кантролю Васіль Герасімаў звярнуў увагу на адсутнасць адзінай стратэгіі фарміравання навуковых праграм. Аб гэтым ён заявіў на сустрэчы кіраўніка дзяржавы з рабочай групай па аналізе дзейнасці Нацыянальнай акадэміі навук, перадае карэспандэнт БЕЛТА.

Рабочай групай, якую якраз і ўзначальвае Васіль Герасімаў, праведзены аналіз дзейнасці НАН па пытаннях практыкаарыентаванасці і рэзультатыўнасці навуковых даследаванняў і распрацовак.

Якія недахопы выяўлены рабочай групай?

"Адсутнічае адзіная стратэгія фарміравання навуковых праграм. Акадэмія ў адной асобе выступае і заказчыкам, і выканаўцай навуковых праграм. Пры гэтым сама іх і ацэньвае, прычым па розных падыходах. Адсюль такая колькасць распрацовак, якія проста пыляцца на паліцах. З пяцігодкі ў пяцігодку ў праграмы даследаванняў уключаюцца падобныя заданні, - звярнуў увагу Васіль Герасімаў на адну з праблем. - У выніку выконваюцца даследаванні, адарваныя ад патрэб рэальнага дзяржсектара, а галіновыя дзяржорганы часта не праінфармаваны аб распрацоўках акадэміі, якія могуць быць ім карысныя. Як вынік - важныя напрамкі застаюцца без належнай увагі".

У размове з журналістамі па выніках мерапрыемства Васіль Герасімаў падкрэсліў: "Зразумела, мы не можам сказаць, што наша навука нічога не робіць або мы нічога не дасягнулі. Вядома, дасягнулі. Але мы за гэты час маглі зрабіць больш. А кіраўніком дзяржавы пастаўлена задача, каб мы, умоўна, з сённяшняга дня ішлі сямімільнымі крокамі".

Напрыклад, распрацоўкі Акадэміі навук не аказваюць істотнага ўплыву на імпартазамяшчэнне. Значная частка работ выконваецца для ўласных патрэб інстытутаў НАН або ўкараняецца толькі на сваіх магутнасцях, гэта значыць не маштабуецца. ДКНТ у сваю чаргу пакуль не змог выбудаваць эфектыўнае кіраванне інавацыйнай сферай. Ды і Савет па стратэгічных праектах пакуль не выконвае сваіх функцый, канстатаваў Васіль Герасімаў.

Ёсць пытанні і да размеркавання бюджэтнага фінансавання ўнутры НАН. Члены рабочай групы ўпэўнены, што значна большы працэнт трэба накіроўваць менавіта на практыкаарыентаваныя праграмы.

Часткова такая сітуацыя можа быць звязана і з неабходнасцю ўтрымання грувасткай структуры акадэміі, якая сама па сабе неэфектыўная. У яе ўваходзіць больш за сотню юрыдычных асоб, але створаныя ў сістэме НАН дзяржаўныя вытворчыя аб'яднанні часам не выконваюць ускладзеныя на іх кіраўніцкія функцыі.

"Акадэмія, выступаючы замест міністэрстваў заказчыкам галіновых праграм, сутыкаецца з праблемамі ўкаранення распрацаванай прадукцыі і нізкай акупнасці бюджэтных сродкаў", - канстатаваў кіраўнік групы.

Ёсць праблемы і ў сферы кадравай палітыкі. Тут у тым ліку пытанні наконт долі даследчыкаў, якія маюць вучоную ступень, і ў плане амаладжэння кадраў, забеспячэння зачыну на будучыню. Часткова прычына таго ў шэрагу выпадкаў і адсутнасць матэрыяльнай зацікаўленасці.

Як прапануецца выпраўляць сітуацыю?

Васіль Герасімаў агучыў шэраг прапаноў, якія былі выпрацаваны рабочай групай. У далейшым іх давядзецца разгледзець на агульным сходзе з вучонымі, які анансаваў і даручыў падрыхтаваць Прэзідэнт Беларусі, каб сумесна прыйсці да фінальнага выніку.

Па-першае, прапануецца на ўзроўні кіраўніка дзяржавы зацвярджаць прыярытэтныя напрамкі навуковай, навукова-тэхнічнай і інавацыйнай дзейнасці, на падставе якіх на наступную пяцігодку будуць фарміравацца дзяржаўныя праграмы навуковых даследаванняў і навукова-тэхнічныя праграмы.

"Гэты ўказ, стаўшы асновай навуковай і інавацыйнай дзейнасці, дасць магчымасць забяспечыць улік навуковых прыярытэтаў пры фарміраванні галіновых стратэгій, праграм і інавацыйных праектаў", - растлумачыў Васіль Герасімаў.

Другое - прапануецца даручыць Савету Міністраў арганізаваць кантроль за наяўнасцю ў галіновых стратэгіях міністэрстваў навукова-тэхнічнага блока для адпаведнага напаўнення праграм, навуковых даследаванняў і навукова-тэхнічных праграм. Унесці змяненні ў дзеючы парадак фарміравання фундаментальных праграм навуковых даследаванняў. Вызначыць умовы па накіраванні акадэміяй не менш як паловы бюджэтнага фінансавання на выкананне работ у інтарэсах галін.

У гэтым жа блоку - прапановы па змяненні падыходаў да фінансавання навукова-тэхнічных праграм, вызначыўшы іх заказчыкамі галіновыя міністэрствы. "Акадэмія застанецца заказчыкам толькі ў сваіх сферах па статуце. Напрыклад, нана- і біятэхналогіі, космас і іншыя. Або можа ініцыяваць тэмы перад міністэрствамі. У такіх умовах акадэмікам давядзецца зацікавіць канкрэтнага галіновага міністра ў сваёй распрацоўцы, які спачатку добра падумае і падлічыць, як ён будзе ўкараняць яе ў вытворчасць і які эфект у выніку атрымаецца. Гэта ўзмоцніць адказнасць міністэрстваў за якаснае напаўненне праграм, арыентаваных на вынік", - заявіў Васіль Герасімаў.

У рабочай групе таксама бачаць неабходнасць вызначыць незалежны дзяржаўны орган, які будзе ацэньваць прапанаваныя акадэміяй і міністэрствамі праграмы на адпаведнасць стратэгічным мэтам развіцця галін і дзяржавы. "Рэгулятарам можа быць і ДКНТ. Пры гэтым неабходна трансфармаваць работу гэтага ведамства, узмацніць яго ролю і адказнасць за прынятыя рашэнні", - сказаў кіраўнік групы.

Трэцяе - на ўзроўні міністэрстваў прапанавана прапрацаваць не менш як адну значную навукова-тэхнічную праграму для фарміравання новай эканомікі краіны і не менш як адзін значны праект для ўключэння ў дзяржпраграму інавацыйнага развіцця на наступную пяцігодку.-0-