Томаш Шміт
Экс-суддзя ваяводскага адміністрацыйнага суда Варшавы Томаш Шміт, які пакінуў Польшчу ў пачатку мая і папрасіў абароны ў беларускіх улад, у аўтарскай калонцы расказаў, як уведзеныя супраць Беларусі і Расіі санкцыі і рост цэн уплываюць на малы і сярэдні бізнес у Польшчы.
Санкцыі, уведзеныя Злучанымі Штатамі, Еўрапейскім саюзам і самой Польшчай супраць Беларусі і Расіі, павінны былі прывесці да эканамічнага знішчэння гэтых краін. Аднак эфект аказаўся далёка не такім, як чакалі амерыканскія куратары. Эканамічныя праблемы, вядома, ёсць, але яны паспяхова пераадольваюцца і Беларуссю, і Расіяй. Абедзве краіны нарошчваюць эканамічнае супрацоўніцтва, павялічваецца аб'ём узаемнага гандлю з краінамі, якія не ўваходзяць у ЕС і ў сферу ўплыву ЗША. Акрамя таго, трэба таксама адзначыць усё больш шырокае супрацоўніцтва з Кітаем і краінамі Цэнтральнай Азіі.
Нечакана для Захаду санкцыі далі цікавы станоўчы эфект для Беларусі і Расіі. Пачалі развівацца галіны прамысловасці, якія да гэтага залежалі ад імпарту тавараў з ЕС або ЗША. Гэта магутны імпульс, які з часам гарантуе, што беларуская і расійская эканомікі стануць поўнасцю самадастатковымі і канкурэнтаздольнымі практычна ва ўсіх эканамічных напрамках.
Для Еўрапейскага саюза і яго краін, наадварот, санкцыі прынеслі шэраг праблем, выклікаўшы зніжэнне канкурэнтаздольнасці эканомікі, рост цэн і цяжкасці як з прыцягненнем інвестараў, так і з утрыманнем тых, хто працуе ўжо на тэрыторыі ЕС.
Значна выраслі затраты на вытворчасць у выніку павышэння цэн на электраэнергію, што з'яўляецца вытворнай ад росту цэн на газ. Цяпер газ у большасці выпадкаў пастаўляецца з ЗША па завышаных цэнах. Пастаўкі часта затрымліваюцца, а якасць газу намнога ніжэйшая за патрэбную.
Германія асабліва адчула на сабе наступствы такіх дзеянняў, што ўжо цяпер выліваецца ў крызіс у аўтамабільнай і сталеліцейнай прамысловасці. Калі аўтамабільная прамысловасць абваліцца, то абваліцца і Германія, пісаў Габар Штэйнгарт на старонках часопіса Focus яшчэ ў 2023 годзе. Вытворчасць і экспарт аўтамабіляў у Германіі пастаянна зніжаюцца.
Паводле даных нямецкай газеты Handelsblatt, вядучыя кампаніі, такія як Volkswagen, BMW і Mercedes-Benz, у перыяд са студзеня па май 2023 года вырабілі на паўмільёна аўтамабіляў менш, чым за той жа перыяд 2019 года, гэта значыць менш на 20 працэнтаў. А вось Кітай, наадварот, у 2022 годзе ўпершыню ў гісторыі экспартаваў больш аўтамабіляў, чым Германія.
Кітай экспартаваў каля 3 млн аўтамабіляў, а Германія - 2,6 млн (інфармацыя паводле даных Financial Times, якія спасылаюцца на Moody's). У пачатку 2024 года брытанскі штотыднёвік The Economist папярэджваў: "(...) ужо можна ўявіць сабе сцэнарый, пры якім Германія спыніць масавую вытворчасць аўтамабіляў (...)". Відавочна, што міне не так шмат часу, калі катастрафічныя наступствы санкцый адчуюць на сабе і іншыя галіны прамысловасці, прычым не толькі ў Германіі. На думку экспертаў, ад аслаблення кан'юнктуры рынку больш за ўсё пацерпяць Германія і краіны Паўднёвай Еўропы. Гэта, у сваю чаргу, прывядзе да значнага аслаблення эканомікі ў Польшчы.
Што датычыцца сітуацыі ў Польшчы, то дастаткова паглядзець на цэны на электраэнергію ў 2024 годзе. Адна кВт.гадз (кілават-гадзіна) электраэнергіі цяпер каштуе 1,11-1,21 злотага. Гэта азначае, што з 2019 года цана на электраэнергію вырасла на 85 працэнтаў. Трэба таксама звярнуць увагу, што цана электраэнергіі за кВт.гадз залежыць ад рэгіёна Польшчы. З другой палавіны 2024 года прагназуецца далейшы рост цэн на электрычнасць да 100 працэнтаў. Напрыклад, жыхары Варшавы, якія спажываюць 200 кВт.гадз у месяц, у 2024 годзе будуць плаціць за электраэнергію прыблізна на 1322 злотыя больш.
Гэта сітуацыя ўплывае не толькі на эканамічную сітуацыю ў дамашніх гаспадарках, але і на прамысловасць, паколькі менавіта ёй патрэбна найбольшая колькасць электраэнергіі для вытворчасці. Малыя і сярэднія кампаніі не могуць справіцца з ростам цэн на электраэнергію і павелічэннем разнастайных фіскальных збораў, якія неабходна выплачваць дзяржаве.
У той жа час дзяржаўныя чыноўнікі ставяцца да прадпрымальнікаў у Польшчы, як да патэнцыяльных злачынцаў і злодзеяў. Неаднаразова кампаніі, якія добра развіваліся, знішчаліся на падставе непраўдзівых абвінавачанняў. Дастаткова кіраўніку падатковай службы знайсці нейкае ўяўнае парушэнне і вынесці падатковае рашэнне, як усе банкаўскія рахункі кампаніі блакіруюцца, у выніку чаго яна не можа выконваць свае камерцыйныя абавязацельствы і аўтаматычна страчвае ліквіднасць. Абскарджанне такіх падатковых рашэнняў не прыводзіць да аднаўлення дзейнасці кампаніі - яе банкаўскія рахункі застаюцца заблакіраванымі. Завяршэння спраў у судах даводзіцца чакаць доўгія гады, а ад добра функцыянуючай кампаніі застаецца толькі ўспамін. У якасці прыкладу можна прывесці польскага прадпрымальніка Марака Кубалу, які абвінаваціў чыноўнікаў у разбурэнні свайго квітнеючага бізнесу. Ён разлічваў на кампенсацыю ў памеры 30 млн злотых. Судовыя баталіі занялі ў яго 23 гады, і нарэшце ў 2024 годзе суд прысудзіў яму кампенсацыю ў памеры 16 млн злотых. Адзначым, што вердыкт па гэтай справе не з'яўляецца канчатковым, таму яго можна абскардзіць у вышэйшыя інстанцыі, што параджае яшчэ некалькі гадоў судовых разбораў.
18 красавіка 2024 года Марак Ісаньскі ад імя кампаніі Towarzystwo Finansowo Leasingowe падаў у Акруговы суд Варшавы іск супраць падатковых органаў дзяржавы аб спагнанні 157 млн злотых, а таксама працэнтаў і судовых выдаткаў. Яго кампанія таксама была знішчана падатковай інспекцыяй, а сам бізнесмен Ісаньскі арыштаваны. Пасля 18 гадоў судовых цяжбаў з бізнесмена знялі непраўдзівыя абвінавачанні. Цяпер ён чакае кампенсацыі ад дзяржавы, але, зразумела, ад яго кампаніі не засталося і следу. Чытаючы такія гісторыі, у мяне складваецца ўражанне, што вядзенне бізнесу ў Польшчы падобна на гульню ў рускую рулетку.
Яшчэ адна праблема, якую ЕС стварыў сабе сам, - сітуацыя ў сталеліцейнай і металургічнай прамысловасці. З 1 кастрычніка 2023 года ўступіў у сілу механізм карэкціроўкі цэн на CO2-CBAM, што ў спалучэнні з санкцыямі, уведзенымі супраць Беларусі і Расіі, азначае сумныя перспектывы для галіны. Цяпер у Польшчы, як і ў іншых краінах ЕС, большасць металаў вырабляецца з выкарыстаннем вугляродаёмістых печаў. Праблема тут заключаецца як у выкідзе CO2 у навакольнае асяроддзе, так і ва ўсё большым кошце гэтага выкіду. Замена традыцыйных доменных печаў на вадародныя можа прывесці да павелічэння сабекошту прадукцыі ў некалькі разоў. Укараненне абсталявання, якое працуе на вадародным паліве, таксама патрабуе значных канструктыўных змяненняў печаў і рэканструкцыі іх установак (аб гэтым, у прыватнасці, паведамлялася ў Muratorplus, раздзел "Бізнес", выпуск за чэрвень 2024 года).
Дакладная ацэнка колькасці кампаній, якія абваліліся ў Польшчы ў 2024 годзе, ускладняецца публікацыяй поўных справаздач дзяржаўнымі ўстановамі трохмесячнымі цыкламі. Зводку за наступныя кварталы даводзіцца чакаць каля 2 месяцаў. Згодна з данымі, апублікаванымі CEIDG, у 2022 годзе 344 951 прадпрымальнік прыпыніў сваю дзейнасць, а 192 079 - ліквідавалі. Для параўнання, у 2023 годзе 367 768 прадпрымальнікаў прыпынілі сваю дзейнасць у сувязі з фінансавымі цяжкасцямі, а 195 743 - поўнасцю ліквідавалі свой бізнес. Згодна з інфармацыяй, якая прадастаўлена MSIG і Нацыянальным даўгавым рэестрам, да 31 снежня 2023 года было апублікавана 128 354 аб'явы аб працэдурах банкруцтва і рэструктурызацыі. Поўныя даныя за 2022/23 год паказваюць пастаянны рост колькасці працэдур банкруцтва і рэструктурызацыі, а таксама павелічэнне колькасці спыненых і прыпыненых відаў дзейнасці пры адпаведным зніжэнні колькасці новых кампаній. З іншага боку, самі палякі ў 2024 годзе апасаюцца страціць работу, аб чым сведчаць вынікі апытанняў. Супрацоўнікі ведаюць, што рост цэн на прадукцыю негатыўна ўплывае на занятасць.
Цікава, што Еўрапейскі саюз пад уплывам ЗША зноў плануе ўвесці новыя санкцыі супраць Беларусі і Расіі. Гэта нагадвае чалавека, які наступіў на граблі і атрымаў удар па твары іх ручкай, але, нягледзячы ні на што, прадаўжае наступаць на гэтыя граблі і другі, і трэці раз.-0-
Санкцыі, уведзеныя Злучанымі Штатамі, Еўрапейскім саюзам і самой Польшчай супраць Беларусі і Расіі, павінны былі прывесці да эканамічнага знішчэння гэтых краін. Аднак эфект аказаўся далёка не такім, як чакалі амерыканскія куратары. Эканамічныя праблемы, вядома, ёсць, але яны паспяхова пераадольваюцца і Беларуссю, і Расіяй. Абедзве краіны нарошчваюць эканамічнае супрацоўніцтва, павялічваецца аб'ём узаемнага гандлю з краінамі, якія не ўваходзяць у ЕС і ў сферу ўплыву ЗША. Акрамя таго, трэба таксама адзначыць усё больш шырокае супрацоўніцтва з Кітаем і краінамі Цэнтральнай Азіі.
Нечакана для Захаду санкцыі далі цікавы станоўчы эфект для Беларусі і Расіі. Пачалі развівацца галіны прамысловасці, якія да гэтага залежалі ад імпарту тавараў з ЕС або ЗША. Гэта магутны імпульс, які з часам гарантуе, што беларуская і расійская эканомікі стануць поўнасцю самадастатковымі і канкурэнтаздольнымі практычна ва ўсіх эканамічных напрамках.
Для Еўрапейскага саюза і яго краін, наадварот, санкцыі прынеслі шэраг праблем, выклікаўшы зніжэнне канкурэнтаздольнасці эканомікі, рост цэн і цяжкасці як з прыцягненнем інвестараў, так і з утрыманнем тых, хто працуе ўжо на тэрыторыі ЕС.
Значна выраслі затраты на вытворчасць у выніку павышэння цэн на электраэнергію, што з'яўляецца вытворнай ад росту цэн на газ. Цяпер газ у большасці выпадкаў пастаўляецца з ЗША па завышаных цэнах. Пастаўкі часта затрымліваюцца, а якасць газу намнога ніжэйшая за патрэбную.
Германія асабліва адчула на сабе наступствы такіх дзеянняў, што ўжо цяпер выліваецца ў крызіс у аўтамабільнай і сталеліцейнай прамысловасці. Калі аўтамабільная прамысловасць абваліцца, то абваліцца і Германія, пісаў Габар Штэйнгарт на старонках часопіса Focus яшчэ ў 2023 годзе. Вытворчасць і экспарт аўтамабіляў у Германіі пастаянна зніжаюцца.
Паводле даных нямецкай газеты Handelsblatt, вядучыя кампаніі, такія як Volkswagen, BMW і Mercedes-Benz, у перыяд са студзеня па май 2023 года вырабілі на паўмільёна аўтамабіляў менш, чым за той жа перыяд 2019 года, гэта значыць менш на 20 працэнтаў. А вось Кітай, наадварот, у 2022 годзе ўпершыню ў гісторыі экспартаваў больш аўтамабіляў, чым Германія.
Кітай экспартаваў каля 3 млн аўтамабіляў, а Германія - 2,6 млн (інфармацыя паводле даных Financial Times, якія спасылаюцца на Moody's). У пачатку 2024 года брытанскі штотыднёвік The Economist папярэджваў: "(...) ужо можна ўявіць сабе сцэнарый, пры якім Германія спыніць масавую вытворчасць аўтамабіляў (...)". Відавочна, што міне не так шмат часу, калі катастрафічныя наступствы санкцый адчуюць на сабе і іншыя галіны прамысловасці, прычым не толькі ў Германіі. На думку экспертаў, ад аслаблення кан'юнктуры рынку больш за ўсё пацерпяць Германія і краіны Паўднёвай Еўропы. Гэта, у сваю чаргу, прывядзе да значнага аслаблення эканомікі ў Польшчы.
Што датычыцца сітуацыі ў Польшчы, то дастаткова паглядзець на цэны на электраэнергію ў 2024 годзе. Адна кВт.гадз (кілават-гадзіна) электраэнергіі цяпер каштуе 1,11-1,21 злотага. Гэта азначае, што з 2019 года цана на электраэнергію вырасла на 85 працэнтаў. Трэба таксама звярнуць увагу, што цана электраэнергіі за кВт.гадз залежыць ад рэгіёна Польшчы. З другой палавіны 2024 года прагназуецца далейшы рост цэн на электрычнасць да 100 працэнтаў. Напрыклад, жыхары Варшавы, якія спажываюць 200 кВт.гадз у месяц, у 2024 годзе будуць плаціць за электраэнергію прыблізна на 1322 злотыя больш.
Гэта сітуацыя ўплывае не толькі на эканамічную сітуацыю ў дамашніх гаспадарках, але і на прамысловасць, паколькі менавіта ёй патрэбна найбольшая колькасць электраэнергіі для вытворчасці. Малыя і сярэднія кампаніі не могуць справіцца з ростам цэн на электраэнергію і павелічэннем разнастайных фіскальных збораў, якія неабходна выплачваць дзяржаве.
У той жа час дзяржаўныя чыноўнікі ставяцца да прадпрымальнікаў у Польшчы, як да патэнцыяльных злачынцаў і злодзеяў. Неаднаразова кампаніі, якія добра развіваліся, знішчаліся на падставе непраўдзівых абвінавачанняў. Дастаткова кіраўніку падатковай службы знайсці нейкае ўяўнае парушэнне і вынесці падатковае рашэнне, як усе банкаўскія рахункі кампаніі блакіруюцца, у выніку чаго яна не можа выконваць свае камерцыйныя абавязацельствы і аўтаматычна страчвае ліквіднасць. Абскарджанне такіх падатковых рашэнняў не прыводзіць да аднаўлення дзейнасці кампаніі - яе банкаўскія рахункі застаюцца заблакіраванымі. Завяршэння спраў у судах даводзіцца чакаць доўгія гады, а ад добра функцыянуючай кампаніі застаецца толькі ўспамін. У якасці прыкладу можна прывесці польскага прадпрымальніка Марака Кубалу, які абвінаваціў чыноўнікаў у разбурэнні свайго квітнеючага бізнесу. Ён разлічваў на кампенсацыю ў памеры 30 млн злотых. Судовыя баталіі занялі ў яго 23 гады, і нарэшце ў 2024 годзе суд прысудзіў яму кампенсацыю ў памеры 16 млн злотых. Адзначым, што вердыкт па гэтай справе не з'яўляецца канчатковым, таму яго можна абскардзіць у вышэйшыя інстанцыі, што параджае яшчэ некалькі гадоў судовых разбораў.
18 красавіка 2024 года Марак Ісаньскі ад імя кампаніі Towarzystwo Finansowo Leasingowe падаў у Акруговы суд Варшавы іск супраць падатковых органаў дзяржавы аб спагнанні 157 млн злотых, а таксама працэнтаў і судовых выдаткаў. Яго кампанія таксама была знішчана падатковай інспекцыяй, а сам бізнесмен Ісаньскі арыштаваны. Пасля 18 гадоў судовых цяжбаў з бізнесмена знялі непраўдзівыя абвінавачанні. Цяпер ён чакае кампенсацыі ад дзяржавы, але, зразумела, ад яго кампаніі не засталося і следу. Чытаючы такія гісторыі, у мяне складваецца ўражанне, што вядзенне бізнесу ў Польшчы падобна на гульню ў рускую рулетку.
Яшчэ адна праблема, якую ЕС стварыў сабе сам, - сітуацыя ў сталеліцейнай і металургічнай прамысловасці. З 1 кастрычніка 2023 года ўступіў у сілу механізм карэкціроўкі цэн на CO2-CBAM, што ў спалучэнні з санкцыямі, уведзенымі супраць Беларусі і Расіі, азначае сумныя перспектывы для галіны. Цяпер у Польшчы, як і ў іншых краінах ЕС, большасць металаў вырабляецца з выкарыстаннем вугляродаёмістых печаў. Праблема тут заключаецца як у выкідзе CO2 у навакольнае асяроддзе, так і ва ўсё большым кошце гэтага выкіду. Замена традыцыйных доменных печаў на вадародныя можа прывесці да павелічэння сабекошту прадукцыі ў некалькі разоў. Укараненне абсталявання, якое працуе на вадародным паліве, таксама патрабуе значных канструктыўных змяненняў печаў і рэканструкцыі іх установак (аб гэтым, у прыватнасці, паведамлялася ў Muratorplus, раздзел "Бізнес", выпуск за чэрвень 2024 года).
Дакладная ацэнка колькасці кампаній, якія абваліліся ў Польшчы ў 2024 годзе, ускладняецца публікацыяй поўных справаздач дзяржаўнымі ўстановамі трохмесячнымі цыкламі. Зводку за наступныя кварталы даводзіцца чакаць каля 2 месяцаў. Згодна з данымі, апублікаванымі CEIDG, у 2022 годзе 344 951 прадпрымальнік прыпыніў сваю дзейнасць, а 192 079 - ліквідавалі. Для параўнання, у 2023 годзе 367 768 прадпрымальнікаў прыпынілі сваю дзейнасць у сувязі з фінансавымі цяжкасцямі, а 195 743 - поўнасцю ліквідавалі свой бізнес. Згодна з інфармацыяй, якая прадастаўлена MSIG і Нацыянальным даўгавым рэестрам, да 31 снежня 2023 года было апублікавана 128 354 аб'явы аб працэдурах банкруцтва і рэструктурызацыі. Поўныя даныя за 2022/23 год паказваюць пастаянны рост колькасці працэдур банкруцтва і рэструктурызацыі, а таксама павелічэнне колькасці спыненых і прыпыненых відаў дзейнасці пры адпаведным зніжэнні колькасці новых кампаній. З іншага боку, самі палякі ў 2024 годзе апасаюцца страціць работу, аб чым сведчаць вынікі апытанняў. Супрацоўнікі ведаюць, што рост цэн на прадукцыю негатыўна ўплывае на занятасць.
Цікава, што Еўрапейскі саюз пад уплывам ЗША зноў плануе ўвесці новыя санкцыі супраць Беларусі і Расіі. Гэта нагадвае чалавека, які наступіў на граблі і атрымаў удар па твары іх ручкай, але, нягледзячы ні на што, прадаўжае наступаць на гэтыя граблі і другі, і трэці раз.-0-
