"Праз мае рукі прайшло 350 сартоў". Беларус вырошчвае вінаград, не горшы на смак за турэцкі
 

Аб тым, што ў садзе Мікалая Ярмоліча ў вёсцы Тычыны пад Салігорскам спеюць сонечныя гронкі вінаграду, можна здагадацца па вялізнай цяпліцы, што ўзвышаецца над агароджай, у якой віднеюцца вінаградныя парасткі, і па аб'яве аб продажы саджанцаў гэтай паўднёвай культуры. Але ці толькі паўднёвай? І ці лёгка прыручыць у нашай краіне пераборлівую лазу? За адказамі мы адправіліся ў госці да садавода, які сабраў на 15 сотках каля 230 сартоў гэтай "іншаземкі".

"Вінаград сам пераканаў яго вырошчваць"

Мікалай Мікалаевіч прызнаецца, што дакладнага ўліку колькасці сартоў не вядзе - проста няма калі. Паўднёвая ягада патрабуе пастаяннага догляду. І не толькі яна. Першае ўражанне - кожны сантыметр участка старанна дагледжаны, а бездакорны газон нават нагадвае поле для гольфа. Непадалёку ад брамкі цешаць вока кусты буякоў і вечназялёнай брызгліны.

- Буякі вырошчваем толькі для сябе, - тлумачыць жонка гаспадара Святлана. - Мы іх таксама вельмі любім і дзецям замарожваем.

Цікавімся ў гаспадыні дома, як яна ставіцца да захаплення мужа.

- Усё пачалося звычайна, - усміхаецца Святлана. - Ён адразу купіў сем кустоў за вялікія грошы. Прынёс вінаград у 50-літровых выварках. Думаю, захацеў чалавек вырошчваць яго - няхай займаецца. На ўчастку мы да гэтага, як усе, высаджвалі зяленіва, капусту, чаму б не паспрабаваць нешта новае? Але далей - больш. Адваяваў у мяне ўвесь агарод, застаўся толькі невялікі кавалачак для маладой бульбы. Усё астатняе на зіму купляем.

Жанчына прызнаецца, што паступова ўцягнулася ў захапленне мужа, цяпер яно ў мужа і жонкі агульнае.

- Гадоў дваццаць таму ў знаёмага на ўчастку ўбачыў рад з кустоў сталовага вінаграду з паспелымі гронкамі, - тлумачыць Мікалай Ярмоліч. - Гэта быў вельмі моцны пазітыўны шок. Цяпер часта бачу такую ​​ж рэакцыю ў людзей, якія ўпершыню прыходзяць на мой участак. Вырашыў пасадзіць культуру ў сябе. Купіў першыя кусты, і на наступны год мы атрымалі вельмі добры ўраджай, пасля гэтага мяне ўжо было не спыніць. Можна сказаць, што вінаград сам пераканаў яго вырошчваць.

Цікаўлюся, як муж і жонка выбіралі першыя сарты.

- Раней куплялі тыя, што былі ў наяўнасці: "Агат Донской", "Восторг", "Красотка", "Алешенькин", "Русский ранний", - пералічвае Мікалай Мікалаевіч. - Правяралі, як яны растуць у нашых умовах. А сёння ў Беларусі вельмі шмат разнавіднасцей. У першую чаргу выбіраемы па знешнім выглядзе і смакавых якасцях. Акрамя таго, вельмі актуальны ранні тэрмін паспявання. Інакш уся работа можа пайсці ўпустую. Асабліва калі ўмовы, як у гэтым сезоне. Раней зімы з маразамі не было, цяпер ужо і лета не стала.

"Праз мае рукі прайшло 350 сартоў"

Побач з домам - уражальных памераў цяпліца з полікарбанату вышынёй 4,2 м і плошчай дзве соткі. Субяседнік сцвярджае: чым яна вышэйшая, тым лепш прадухіляе перапады тэмпературы. У халодныя перыяды яе дзверы закрываюць, хоць у гэтым выпадку больш падыходзіць слова "вароты". Унутры - плоскасці з дзясяткамі сартоў вінаграду. Іх ствалы цягнуцца з адтулін у матэрыяле, які пакрывае зямлю. Тканіна, па-першае, не дае расці траве, па-другое, вада з кранаў для паліву, трапляючы на ​​такую ​​паверхню, раўнамерна ўвільгатняе глебу. У Мікалая Мікалаевіча ўсё прадумана да дробязей.

За цяпліцай - сад з сапраўдным лабірынтам з плоскасцей, на якіх пад адкрытым ужо небам цягнуцца да сонца кусты сталовага і тэхнічнага сартоў вінаграду. Пра кожны гаспадар можа расказваць доўга і падрабязна.

- З таго часу, як высадзіў першыя сем кустоў-трохгодак, праз мае рукі прайшло каля 350 сартоў і гібрыдных форм, - расказвае субяседнік. - Дакладны ўлік не вяду. Ведаю, што многія ганарацца колькасцю, але мне не да гэтага. Мая задача ў іншым - праверыць, ці падыходзяць яны да ўмоў Беларусі. Калі з імі нешта не так - дрэнна апыляюцца, растрэскваюцца, хварэюць або не паспяваюць выспяваць, - выкарчоўваем і расстаёмся. З іншага боку, паказчыкі вінаграду залежаць ад глебы, асветленасці, месца, дзе ён расце. Магчыма, той сорт, які я выкарчаваў, выдатна пакажа сябе ў суседа.


- Я вас, магчыма, здзіўлю, але ў нашай краіне вялізная колькасць вінаградараў: у Оршы, Віцебску, Полацку і ​​Наваполацку - а гэта нашы паўночныя рэгіёны, дзе дастаткова жорсткія для сонцалюбівай культуры ўмовы надвор'я. Тым не менш там людзі яе вырошчваюць не толькі ў цяпліцах, але нават на вуліцы. Калі ўжо ў нас пад Салігорскам здараюцца моцныя вясеннія замаразкі, то ўявіце, што адбываецца на поўначы. Пра паўднёвыя рэгіёны я не кажу, у іх значна камфортней. Адно правільна - ад умоў надвор'я мы залежым моцна.

Беларуска "Изабелла"

Мікалай Ярмоліч сцвярджае, што 2025 год для вінаградараў стаў сапраўдным выпрабаваннем. Цяпла амаль не было. Звычайна ў канцы жніўня ўраджай выспявае і яго зразаюць, а тут ён усё яшчэ стараецца даспець.

- Глядзіце, якое надвор'е пераменлівае: то холадна, то сонца выскаквае, то гарачыня, - паказвае ён на неба, што хмурыцца.

Дык, можа, для нашых шырот патрэбны нейкія марозаўстойлівыя разнавіднасці? Мікалай Ярмоліч расказвае, што раней у Беларусі вырошчвалі адзін сорт - "Изабелла". У яго невялікія ягады цёмна-сіняга колеру.

- На самай справе гэты сорт называецца "Альфа", - тлумачыць Мікалай Мікалаевіч. - Ён марозаўстойлівы, не хварэе. Аднак у яго позні тэрмін паспявання, ды і смакавыя якасці вымушаюць жадаць лепшага. Сёння "Альфу" шырока выкарыстоўваюць у селекцыі, каб перадаць сталовым сартам устойлівасць да марозу і хвароб. Скрыжоўваюць метадам пераапылення, а гэта вельмі працаёмкі працэс. З двухсот сеянцаў атрымліваецца некалькі больш-менш нармальных, астатняе ідзе ва ўтыль. Работа проста каласальная і займае не адзін год. Для селекцыі патрабуецца мноства сартоў і вялікія плошчы, каб усе іх высаджваць, правяраць і адбракоўваць. Аднак і ў гэтым выпадку шанцы атрымаць вінаград з добрымі смакавымі якасцямі не такія ўжо вялікія.

Пры гэтым Мікалай Ярмоліч падкрэслівае, што існуе мноства гібрыдных форм, створаных не селекцыянерамі, а звычайнымі людзьмі:

- Калі б у мяне атрымалася вывесці дастойны сорт, пусціў бы яго ў народ. Але пакуль мне няма аб чым гаварыць. Людзі прысвячаюць гэтаму ўсё жыццё. Гібрыдная форма ствараецца крыху хутчэй, але ў любым выпадку працэс вельмі доўгі.

"Працую тут кожны дзень амаль 20 гадоў"

Складана ўявіць, колькі ўвагі патрабуюць сотні кустоў, таму цікавімся: дзе Мікалай Мікалаевіч бярэ час, каб іх даглядаць?

- У вінаградніку праводжу кожную свабодную мінуту штодзённа. Так каля 20 гадоў, амаль усё сваё свядомае жыццё. Я вадзіцель аўтобуса, Святлана працуе на абагачальнай фабрыцы "Беларуськалія". Абедзве прафесіі ніяк не звязаны з нашым захапленнем. Часу пастаянна не хапае, але гэта расліна ўсё кампенсуе з лішкам, - субяседнік беражліва бярэ ў руку гронку кішмішу "Хэллоуин". Набіраючыя сілу пад сонцам ягады па форме нагадваюць зменшаныя копіі вострых перчыкаў. - Паглядзіце, якая прыгажосць. У магазінах такое не прадаюць.

Работы ў вінаградніку стартуюць у красавіку, калі часта здараюцца зваротныя вясеннія замаразкі. У гэты час пачынаецца рух сокаў у раслінах, ажываюць парасткі - а ноччу тэмпература апускаецца да мінус двух.

- Мы ўкрываем вінаград на зіму, пакідаем яго такім і на вясну. Там ён і разганяецца, яму больш камфортна, - тлумачыць Мікалай Ярмоліч. - Пасля раскрыцця вінаграду парасткі звычайна немалой даўжыні. Калі яна перавышае 20 см, ажыццяўляем першую апрацоўку. Самае важнае - не прапусціць яе. Увесь перыяд вегетацыі праводзім пасынкаванне. Вінаград - ліяна, і, калі не выдаляць пабегі, пачнецца загушчэнне. Потым падвязваем кожную лазу. Раней - вяровачкамі, цяпер з'явіліся падвязачнікі для раслін, якія на парадак паскорылі працэсы, - Мікалай Мікалаевіч паказвае на тры аднолькавыя інструменты, якія вісяць у цяпліцы.

Пасля надыходзіць чарга нарміроўкі гронак. Сакрэт у тым, што вінаград вельмі ўраджайная культура і можа выкінуць 3-4 гронкі на парастку. У гэтым выпадку нават самы ранні сорт у нашых умовах не паспее набраць сілу і саладосць.

- Часам людзі купляюць саджанцы сталовага вінаграду, а потым гавораць, што ён у Беларусі не выспявае. А чаму? - жмурыцца субяседнік. - Таму што культуру трэба пастаянна даглядаць. Але чалавек пасадзіў кусты і забыў пра іх. Ды потым яшчэ разы тры за сезон скасіў іх разам з травой, з якой яны цягнуцца...

Па меры паспявання гронкі асвятляюць, абрываючы лісце вакол, каб ягада праветрывалася і даходзіла да кандыцыі. Але тут зноў жа шмат залежыць ад надвор'я. Калі здараюцца рэзкія перапады тэмператур, як у гэтым годзе, ягады пачынаюць гарэць. Акрамя таго, паводле слоў Мікалая Ярмоліча, літаральна ўсё жывое ў прыродзе любіць вінаград. У тым ліку птушкі, якія ў гэтым сезоне не насыціліся за лета. Таму лісце лепш даўжэй не абрываць, каб ураджай не заўважалі птушыныя.

"Я раблю людзей больш шчаслівымі"

- Вырасцілі, з'елі, пачаставалі родных і знаёмых, частку рэалізавалі на рынку, - расказвае Мікалай Ярмоліч. - Мы ніколі не лічым, колькі ў нас "цэнтнераў з гектара". Святлану на рынку ўжо ведаюць, ідуць да яе мэтанакіравана. Чэргі выстройваюцца.

Муж і жонка прызнаюцца: пачаўшы займацца вінаградарствам, часта сутыкаліся з нявер'ем пакупнікоў, што ўраджай беларускі. Але Салігорск - горад невялікі, вытворцаў паўднёвай ягады хутка запомнілі.

- Вінаград чалавек купляе ў першую чаргу вачамі, а потым, паспрабаваўшы, арыентуецца на смак. Калі людзі рассмакавалі наш прадукт, пачало працаваць сарафаннае радыё. Цяпер нас ведаюць і купляюць беларускія ягады з большай ахвотай, чым прывазныя, - тлумачыць субяседнік.


- З нашымі аб'ёмамі размова пра канкурэнцыю не ідзе, - усміхаецца Мікалай Ярмоліч. - Такія ўраджаі наш рынак праглынае не заўважаючы. З іншымі вытворцамі мы выдатна ўзаемадзейнічаем. Абмяркоўваем новыя сарты, прэпараты для апрацоўкі, матэрыялы для ўкрывання, спосабы падвязкі.

Віно наш субяседнік прынцыпова не вырабляе. Гаворыць, што гэта асобная прафесія, якая патрабуе поўнай самааддачы, таленту і сур'ёзных тэхналогій. А ці ёсць нейкая асаблівая філасофія ў чалавека, які займаецца вінаградам?

- Я раблю людзей больш шчаслівымі, - прызнаецца вінаградар. - Дару ім прыгажосць і смак. Калі сам прыходжу з работы, у вінаградніку станаўлюся больш шчаслівым. За змену стамляюся, бываюць стрэсы, а тут прайшоўся ўздоўж радоў - і супакоіўся. Калі надышоў тэрмін паспявання, спрабую ягады. Гэта рэлакс. Паглядзіце, колькі сартоў, і ўсе яны розныя - па форме, колеры, памеры, смакавай гаме. Мне не цікава засеяць усю цяпліцу адным і тым жа сортам, які дасць больш ягады, а я яе прадам і зараблю грошы. Мне важны знешні выгляд, падабаецца спрабаваць нешта новае.

- Вінаград сапраўды энергетычна афарбаваная культура, - тлумачыць Святлана. - Можна вырошчваць памідоры і рабіць прыблізна тыя ж рухі ў цяпліцы, але энергетыка ўсё роўна крыху іншая. З таматамі гэта проста работа, а тут з табой заўсёды натхненне і творчасць. Ды і смак памідораў і вінаграду не параўнаць.

Які вінаград смачнейшы: беларускі ці паўднёвы?

- Смачнейшы той, які паспеў, дайшоў да неабходнай кандыцыі, - тлумачыць Мікалай Ярмоліч. - Ёсць паняцце "таварнае паспяванне". Таму што гронкі едуць у магазіны недаспелымі, каб маглі добра перанесці транспарціроўку, паляжаць на прылаўках.

Субяседнік упэўнены: у Беларусі дастаткова паставіць маленькую цяпліцу, каб вырошчваць для сябе вельмі смачны вінаград. Можна пасадзіць ранні сорт, каб атрымаць асалоду ад яго у ліпені, а можна - позні, каб ягада ляжала да мая наступнага года, нічым не апрацаваная. Напрыклад, сорт "Шарлотта Сидлис". Яе ўраджай лепш зразаць пазней, а потым захоўваць у халодным месцы: падвале, адрыне, на верандзе, якая не абаграваецца.

- У мяне ў цяпліцы каля паўсотні сартоў. Звычайнаму чалавеку гэтага не трэба, дастаткова пасадзіць тры-пяць кусцікаў з рознымі тэрмінамі паспявання. Для сям'і - ідэальна, - рэкамендуе субяседнік.

Ці ёсць у сям'і беларускіх вінаградараў падзел працы?

- Адназначна ёсць, - усміхаецца Святлана. - Мікалай займаецца менавіта вінаграднікам, а я на дапаможных работах. Але канал YouTube на мне. Ролікі здымаць і манціраваць вучылася сама з дапамогай інтэрнэту. Самы першы быў прысвечаны пасадцы куста вінаграду. Чамусьці многія былі упэўнены, што гэта нейкі неверагодна складаны працэс. Я тады зняла вертыкальнае відэа і выклала ў YouTube - з гэтага ўсё і закруцілася. Калі мы пачыналі займацца вінаградам, інтэрнэт нам вельмі дапамог. Вывучалі ролікі іншых вінаградараў, многае пераймалі. Потым сталі дзяліцца сваімі навыкамі і ведамі. Па Беларусі такой інфармацыі вельмі мала, і з цягам часу мы зразумелі, што фактычна пракладаем дарогу ў гэтым напрамку. Асабліва што датычыцца вырошчвання вінаграду ў цяпліцах. Таму сёння перадаём свой вопыт.

Муж і жонка прызнаюцца: іх галоўная задача - паказаць, што вінаград у Беларусі вырошчваць можна і трэба.