"Мясцовая дзетвара - мае галоўныя кансультанты". Беларус стварыў у сталічным мікрараёне казачную краіну

Сяргей Астапенка ў дзяцінстве хацеў стаць касманаўтам. Марыў хоць адным вокам паглядзець на іншыя сусветы. Але жыццё павярнулася так, што ён выбраў вельмі прыземленую прафесію - цясляр. Аднак менавіта яна дала Сяргею Генадзьевічу магчымасць не толькі бачыць іншыя сусветы, але і ствараць іх. Дзякуючы яму дзеці ў адным са сталічных мікрараёнаў, выйшаўшы на пляцоўку каля дома, трапляюць у сапраўдную казачную краіну. А насяляюць яе персанажы, якіх выбіраюць самі дзеці. Яны для мясцовага майстра галоўныя кансультанты і самыя адданыя паклоннікі яго творчасці.

"І чай для Дусі з Васем кіпяціць..."

Нам пашанцавала. Мы прыбылі ў дворык з караблём пад пунсовымі ветразямі, што ўзвышаюцца над хвалямі з валуноў, у гістарычны момант. У сталічным мікрараёне Усход выстраіліся ў шэраг драўляныя млын, два калодзежы, лаўка "не для ўсіх" і цуда-шпакоўня. Праз паўгадзіны фургон павінен быў адвезці ўсё гэта ў Навінкі - у дзіцячы дом-інтэрнат для дзяцей-інвалідаў з асаблівасцямі псіхафізічнага развіцця.

- Да ад'езду гатовы! - бадзёра рапартуе цясляр ЖЭУ нумар 2 Першамайскага раёна Сяргей Астапенка, ён жа аўтар казачных работ.

Пакуль мы чакаем фургон, майстар прапануе нам адпачыць на адной з лавак - з надпісам "Для хлопчыкаў і дзяўчынак". Зручна! Не прамінулі мы зазірнуць у калодзеж з залатым вядром. У другім наогул запусцілі кола па пад'ёме вады. Некалі яно круцілася ў трафейнай швейнай машынцы "Зінгер". Выпрабоўваючы ў справе драўляныя канструкцыі, чытаючы мудрыя афарызмы, выгравіраваныя на апрацаваным марылкай дрэве, мы і самі радуемся як дзеці.

- Думаю, фаварытам стане гэты млын, - лічыць майстар і паказвае на яго, больш падобны да касмічнага карабля, чым традыцыйнага ветрака.

Сапраўдны самавара-паравоза-верталёт з песенькі на вершы Юны Морыц, што "ляціць, свішча, пыхкае і чай дае"! Толькі замест самавара на "носе" млына, гатовага да палёту, чайнік - стальны і з крутымі бакамі.

- Для большай надзейнасці прымацаваў яго самарэзамі! - удакладняе Сяргей Астапенка.

Любуемся і шпакоўняй. Аналагічную на дрэве непадалёку ўжо абжылі шпакі. Заліваюцца трэлямі, радуючыся вясне... Праз пару дзён ужо іншы шпак будзе напяваць песенькі дзецям з дома-інтэрната: цёмна-сіні фургончык пад'ехаў за работамі майстра.

- Мы даўно хацелі стварыць на тэрыторыі школы-інтэрната Алею казак, - удакладняе псіхолаг школы-інтэрната Настасся Шулепава. - Доўгі час гэта было толькі марай. Але аднойчы калега паказала фота дзіцячай пляцоўкі ў іх мікрараёне, дзе Сяргей Генадзьевіч стварыў казачную краіну - з карэтамі, гномамі, хаткай на курыных ножках. Мы папрасілі зрабіць падобнае і для нашых дзяцей. Гэтыя канструкцыі пакладуць пачатак той самай доўгачаканай Алеі казак. Дзякуй майстру!

- Прыеду і ўстанаўлю ўсе канструкцыі на бетон, - паабяцаў Настассі цясляр.

У госці да Бабы-ягі

Сяргей Генадзьевіч прапануе паглядзець на тую самую казачную краіну, фота якой прывяло прадстаўнікоў школы-інтэрната да майстра. Знаходзіцца яна побач з ГЦ "Усход". У казачнай краіне ў хатцы на курыных ножках - банкет на ўвесь свет. Акрамя Бабы-Ягі за сталом, застаўленым кубкамі, талеркамі і іншым посудам, сядзяць героі народных казак. Хочаш зазірнуць да іх - пазвані ў званочак!

Яшчэ больш арт-аб'ектаў знаходзіцца на іншай дзіцячай пляцоўцы. Пакуль мы імі любуемся, хтосьці з дзяцей паспявае пракаціцца ў казачнай карэце па ўладаннях Карабаса-Барабаса, злятаць у казачную Дзіканьку і назад на цуда-ступе, абсталяванай не толькі мятлой, але і рулявым кіраваннем. Усе гэтыя казачныя дэкарацыі Сяргей Астапенка стварае ў свабодны ад асноўных цяслярскіх абавязкаў час, заседжваючыся дацямна ў майстэрні.

- Некаторыя просяць: "Сяргей, зрабі такую пляцоўку, як у нашым дзяцінстве!". Яны, мне здаецца, тады былі асаблівыя: і каруселі, і альтанкі, і маманты ў дварах стаялі, а пясок у пясочніцах быў жоўты-жоўты... - расказвае субяседнік.

Многія бацькі тэлефануюць майстру, нумар якога можна знайсці побач з падсобкай з надпісам "Цесляры". Выказваюць пэўныя пажаданні па будучай дзіцячай пляцоўцы. Але Сяргей Генадзьевіч адгукаецца часцей на запыты саміх дзяцей, якія добра ведаюць гэтага мясцовага чарадзея.

"Надзявай на галаву вядро"

Сяргей Астапенка прызнаецца: быць цесляром-бетоншчыкам 4 разраду не было яго марай. Калі тата ў дзяцінстве спытаў у яго, кім хоча стаць, адказаў: "Касманаўтам!".

- Тады бацька загадаў: "Надзявай вядро на галаву". Я так і зрабіў. А ён як дасць ручкай рыдлёўкі па дне! - прыгадвае наш герой.

Так сталяр-цясляр Генадзь Астапенка апусціў сына на зямлю і стаў вучыць свайму рамяству. Калі хлопец падрос, пачаў браць яго з сабой на аб'екты. Пазней разам будавалі пад заказ дамы, альтанкі і інш. А ў хуткім часе Сяргей засвоіў прафесію цесляра-бетоншчыка. Давялося папрацаваць у розных будаўнічых арганізацыях па Беларусі і Расіі. Сяргею Генадзьевічу нават пашанцавала ўдзельнічаць ва ўзвядзенні Храма Усіх Святых, што побач з ЖЭУ-2, дзе сёння майстар працуе.

- Праца цесляра-бетоншчыка не з простых. Калі здароўе стала не тое, вырашыў пайсці цесляром у домаўпраўленне: усё ж такі не бетон рыдлёўкамі падымаць, - расказвае наш герой.

Так Сяргей Астапенка заняўся добраўпарадкаваннем двароў і жылфонду. Як чалавек творчы і энергічны, ён не абмежаваўся колам профільных абавязкаў. Неяк знайшоўшы на задворках мармуровую статую, вырашыў зрабіць прыгожую клумбу. Мясцовыя жыхары былі ў захапленні. Але стваральны талент мастака Сяргея Генадзьевіча раскрыўся крыху пазней.

Дабрыня - у генах

Каб рабіць дабро, трэба быць чалавекам вялікай душы. Гэта ў Сяргея Астапенкі ў генах: бабуля па мацярынскай лініі Марыя Паўлаўна ў 1942 годзе дала прытулак бежанцы з дзіцем у сваім доміку ў пасёлку Будзілава, дзе сёння трактарны завод. Жылі бедна, сціпла. Чатырохгадовых дзяцей - сына Лёньку, яго аднагодку-пляменніцу Лерку - з дзіцем бежанкі клалі спаць на адзін ложак. На жаль, малыш быў хворы. У выніку ўсіх траіх дзяцей пахавалі на Кальварыйскіх могілках.

- Перажыўшы вайну і асабістую трагедыю, бабуля і іншыя людзі не палі духам. Яны з вялізным аптымізмам працавалі на аднаўленні Мінска. Мая мама не раз расказвала аб тым, як бацькі бралі дзяцей на разбор завалаў, дзе яны гулялі стрэлянымі гільзамі... Тым, хто аднаўляў наш горад, я прысвяціў адзін з домікаў на дзіцячай пляцоўцы. Там пад аргшклом - рубанак, сякера, рыдлёўка і іншыя інструменты, якія бралі з сабой людзі, каб аднавіць Мінск з руін, - расказвае Сяргей Генадзьевіч.

Каб ствараць шэдэўры для дзіцячых пляцовак, патрэбны не толькі залатыя рукі, але і ўменне бачыць прыгожае там, дзе, здаецца, яго знайсці немагчыма. Талент да цяслярскай справы і веды, як павядзе сябе той ці іншы від драўніны, у майстра ад бацькі. А любоў да прыгожага - ад маці Нэлі Нічыпараўны. З ёю хлопчык правёў шмат гадзін у музеях Ленінграда.

- Усю прыгажосць дзіця ўбірае ў маленстве, як губка, - упэўнены Сяргей Астапенка. - Мама часта мяне вазіла ў Зімовы палац і Пецяргоф з яго дзіўнымі фантанамі. У памяці захавалася раскоша эксклюзіўных шкатулак і царскага посуду ў Эрмітажы, воінскіх даспехаў і зброі.

Вялікую ролю ў жыцці і творчасці Сяргея Генадзьевіча адыграла і яго жонка Наталля Іванаўна. Ён называе яе музай.

- Выкладае англійскую мову ва ўніверсітэце. Ведае, што я часта затрымліваюся ў майстэрні і там працую практычна без выхадных да вечара, - гаворыць наш субяседнік. - Бывае, так захаплюся, што не магу спыніцца, і прыходжу дадому вельмі позна. Удзячны ёй, што ставіцца з разуменнем. Бо для любога творчага чалавека самарэалізацыя асабліва важна. Без яе жыццё страчвае сэнс.

"Творчыя людзі ўсіх краін, аб'ядноўвайцеся!"

Гэты лозунг на майстэрні цесляроў ЖЭУ натхняе на добрыя справы многіх жыхароў мікрараёна Усход. Добрыя людзі дапамагаюць Сяргею Астапенку ствараць казачныя шэдэўры. Першым з іх стаў паруснік, пад якім мы і сустрэліся.

- Карабель у 2018 годзе зрабіў са сваіх лыж, якія адслужылі сваё. Атрымаўся амаль такі ж, як у фільме "Пунсовыя ветразі", які вельмі падабаецца маёй маме, - расказаў майстар. - За 6 гадоў крыху пабляднела фарба - трэба абнавіць…

Фарбу для парусніка купіў мясцовы жыхар. Сказаў майстру: "Пафарбуй, дзецям спадабаецца!". І сапраўды спадабалася. Сяргей Генадзьевіч адзначае, што дапамога часта прыходзіць нечакана.

- Вось аднойчы дзяўчынка папрасіла зрабіць з дрэва русалку. Пагаварыў з ёй, іду і думаю: паабяцаў, а як выканаю? Ні матэрыялу, ні інструменту! І раптам бачу - работнікі "Зялёнбуда" зразаюць старую ліпу. Я да іх: "Дайце кавалак дрэва, хачу зрабіць з яго русалачку для дзяцей". Далі. А пакуль дайшоў да майстэрні, патэлефанаваў сантэхнік: "Сяргей, тут у падвале аднаго дома знайшлі цэлую скрыню інструменту для работы па дрэве!". Ну як тут не думаць аб дапамозе звыш і людской падтрымцы? - задаецца пытаннем майстар.

Так было і калі Сяргей Астапенка збіраўся выканаць заказ для дзяцей-інвалідаў. Паколькі ён свята верыць у людскую падтрымку, то адразу напісаў аб'яву на майстэрні: маўляў, хто чым можа, дапамажыце стварыць казку для школы-інтэрната. Адгукнуліся. Адзін прынёс самарэзы, другі - непрацуючы тэлефон, трэці - амаль новенькі заварачны стальны чайнік. А чацвёрты аказаўся прадпрымальнікам, які займаецца вытворчасцю паддонаў, і падагнаў цэлую машыну дошак. Сяргею Генадзьевічу ўдалося прыцягнуць нямала мясцовых жыхароў да стварэння шэдэўраў. Так агульнымі намаганнямі і з'явіўся гарадок для Алеі казак.

Каб рабіць дабро, трэба быць чалавекам вялікай душы. Гэта ў Сяргея Астапенкі ў генах: бабуля па мацярынскай лініі Марыя Паўлаўна ў 1942 годзе дала прытулак бежанцы з дзіцем. Жылі бедна, сціпла. Чатырохгадовых дзяцей - сына Лёньку, яго аднагодку-пляменніцу Лерку - з дзіцем бежанкі клалі спаць на адзін ложак. На жаль, малыш быў хворы. У выніку ўсіх траіх дзяцей пахавалі на Кальварыйскіх могілках.

Усе казачныя дэкарацыі Сяргей Астапенка стварае ў свабодны ад асноўнай работы час, заседжваючыся дацямна ў майстэрні.

*Праект створаны за кошт сродкаў мэтавага збору на вытворчасць нацыянальнага кантэнту.

Тамара МАРКІНА, Фота - Максім ГУЧАК