Навіны сюжэта
"Праект "Беларусы ў кадры" на YouTube-канале БЕЛТА"
У сям'і Чарняўскіх зусім нармальна ехаць за некалькі соцень кіламетраў і купляць паміраючую старую жывёлу, суткамі кожныя дзве гадзіны з піпеткі выкормліваць нованароджанае парася, ставіць на крыло птушанят, выкінутых з гнязда, а яшчэ рабіць людзей шчаслівымі і здаровымі. Каб пазнаёміцца з гэтымі цудоўнымі людзьмі і такімі ж неверагоднымі іх гадаванцамі - птушкамі і жывёламі - мы адправіліся ў в.Цівідаўка Маладзечанскага раёна.
"Першым набылі жарабя, якое спісалі на мяса"
Каля аграсядзібы "Мара дзяцінства", першым нас сустракае, віляючы хвосцікам, светлы вялікі сабака.
- А як інакш, ён жа дырэктар, - з усмешкай прадстаўляе нам сабачку Умку гаспадыня фермы Настасся Чарняўская і тлумачыць: - Калі прыціснецца да вашых ног, значыць, пасябраваў, вы - чалавек добры.
Гэта адбываецца ўсяго праз некалькі хвілін, і мы робім выснову: нам тут рады. Ніякай агрэсіі, толькі цікаўнасць: хто да нас сёння прыехаў?
А гасцей у Чарняўскіх заўсёды нямала, асабліва ў цёплы час года. Кожны прыходзіць са сваім інтарэсам: пабыць з жывёламі, пакатацца на коніках і поні, зрабіць шмат фота з цудоўнымі жыхарамі фермы або аддаць у добрыя рукі няшчаснае гусяня, качаня, труса, казулю...
Сваю фермерскую гаспадарку муж і жонка Чарняўскія зарэгістравалі шэсць гадоў таму. Планавалі займацца развядзеннем коней і аказаннем спадарожных паслуг: навучаннем верхавой яздзе, іпатэрапіяй і гэтай далей. Але чалавек плануе, а жыццё ўносіць свае карэктывы. Вельмі хутка сядзіба стала яшчэ месцам рэабілітацыі і выратавання як свойскіх, так і дзікіх жывёл.
Мець свайго коніка - дзіцячая мара Настассі. Пасля заканчэння школы яна паступіла ў Барысаўскі педагагічны каледж, як дыпламаваны педагог дашкольнай адукацыі па размеркаванні трапіла ў Аляхновічы, дзе і пазнаёмілася са сваім будучым мужам Юрыем. З ім і змагла ажыццявіць сваю мару, а яшчэ стаць мамай трох дачок.
Як шматдзетная сям'я пад дзяржкрэдыт набылі ў в.Цівідаўка Маладзечанскага раёна дом, пачалі займацца яго добраўпарадкаваннем, а разам з гэтым і разводзіць жывёл.
- На пародзістага скакуна ў нас грошай не было, таму мы першым набылі жарабя Ласку, якое спісалі на мяса, - успамінае Настасся. - З ім мы і вучыліся даглядаць коней. І ўжо тады зразумелі: выратаваныя жывёлы ўдзячныя, лепш разумеюць нас.
"Бацькі ў захапленні, урачы канстатуюць станоўчую дынаміку"
Усе коні ў гаспадарцы Чарняўскіх звычайныя, невядомай пароды, такія "метысы-дваране", але пры гэтым надзейныя працаўнікі.
- З імі лепш за ўсё іпатэрапію праводзіць, - падкрэслівае Настасся. - Для лячэння патрэбны невысокія жывёлы з бранябойнай псіхікай, якія нічога не баяцца.
- Дзеці паўтара года займаюцца. Бацькі ў захапленні, урачы канстатуюць станоўчую дынаміку, іншым раяць, але мы не можам узяць больш на гэты момант, - шкадуе Настасся і адзначае: - Дзеткі з задавальненнем едуць да нас. Дзеля гэтага нават гатовы цярпець у паліклініках балючыя працэдуры. Сядаючы ж на коніка, пра ўсё дрэннае забываюць, абдымаюць іх, радуюцца.
Раз на тыдзень на ферму наведваюцца і падапечныя Маладзечанскага цэнтра сацабслугоўвання насельніцтва - да 50 чалавек.
- Мы даём ім расчоскі, шчоткі, яны вычэсваюць нашых конікаў, потым катаемся на брычках або верхам, арганізуем пікнік. Ад'язджаюць ад нас усе шчаслівыя. Душэўныя людзі. Яны дораць эмоцыі нам, а мы - ім, так адзін ад аднаго падзараджаемся, - усміхаецца Настасся.
Добрае супрацоўніцтва ў Чарняўскіх таксама наладжана з Вілейскім домам-інтэрнатам, таварыствам "Чырвоны Крыж".
- Нікому не адмаўляем, хто да нас звяртаецца, - падкрэслівае гаспадыня сядзібы. - Разам праводзім дабрачынныя мерапрыемствы.
Таму і памочнікаў-валанцёраў у добрай справе нямала. Яны гатовы нават з работы адпрасіцца, калі цэлы аўтобус асаблівых дзетак чакаюць на ферме.
Настасся падзялілася планамі - пабудаваць крыты манеж. Тады і перспектывы іншыя адкрыюцца.
- На гэты момант мы залежым ад надвор'я. Калі дождж, моцны вецер, снег, экскурсіі адмяняюцца. З манежам мы будзем забяспечаны работай круглы год.
Сродкаў на гэта пакуль няма. У сям'і і без таго галоўны артыкул расходу - жывёлы.
"Роды прымаем, першую экстранную дапамогу аказваем"
Гледзячы на чыстых, энергічных жывёл і птушак, уяўляеш, што іх даглядае вялікі калектыў работнікаў. На самай справе з усім спраўляюцца самі Чарняўскія: Настасся, муж Юрый, тры дачкі - Паліна, Марыя, Юлія - і зяць Аляксандр.
- У нас дружная сям'я, - з гордасцю гаворыць гаспадыня сядзібы. - Абавязкі размеркаваны так. На дзяўчатах - клопат аб дробных грызунах і птушках: трусах, курачках... На бацьках - буйныя жывёлы: кароўкі, свінкі, конікі…
Пад'ём штодзённы ў дарослых у шэсць раніцы. Акрамя таго, што ўсіх трэба накарміць, напаіць ды прыбраць за імі, кожная жывая істота мае патрэбу яшчэ і ў ласцы: каб яе за вушкам пачасалі або па мордачцы пагладзілі. Нават гусі ў Чарняўскіх любяць паабдымацца.
У сезон ажарэбу, акоту, ацёлаў, вылуплення птушанят Настасся з мужам наогул могуць не спаць суткамі.
- Каб патомства было здаровым, важна пастарацца. Роды прымаем, першую экстранную дапамогу аказваем, уколы і кропельніцы ставім. Потым адпачнём да нарыхтоўкі сена, - расказвае гаспадыня, разумеючы, што гэта ўмоўны перапынак, паколькі ў фермераў няма выхадных, водпускаў, бальнічных.
Але гледзячы на ўсмешлівую прыгожую жанчыну, тройчы маму і ўжо бабулю, разумееш: Настасся хоць і стамляецца фізічна, але ніколі душэўна.
- Я вясковая. Мама трымала немаленькую гаспадарку. Вядома, я ўяўляла, што такое клопат аб вялікай колькасці жывёл. Але калі б мне сказалі, што ў мяне іх будзе так шмат, не паверыла б. Бывае, вечарам дадому ледзь ногі прыцягнеш. А раніцай прачытаеш аб'яву, што прадаюць козачку на мяса, і падумаеш: нехта з'есць такую прыгажуню? І едзеш яе выкупляць, - прызнаецца гаспадыня.
"Паказваю ўсё як ёсць, нічога не прыдумваю"
Многія жыхары Беларусі і іншых краін свету ведаюць пра сядзібу "Мара дзяцінства" з-пад Маладзечна з TikTok і Instagram, якія вядзе Настасся.
- Карміла жывёл - зняла, як яны ядуць. Расказала пра іх прывычкі і асаблівасці. З'явіўся новы гадаванец - выклала відэа пра яго, - дзеліцца сакрэтам стварэння кантэнту блогер-фермер і адзначае, што паказвае ўсё як ёсць, нічога не прыдумваючы.
Замалёўкі пра будні сядзібы і яе жыхароў атрымліваюцца ў гаспадыні душэўныя, вясёлыя. Людзі запамінаюць мянушкі жывёл, іх гісторыі, пачынаюць больш імі цікавіцца. А потым прыязджаюць на ферму: "Мы на вас падпісаны".
Легенда - кабылка Каця. Памерла яна ў студзені, пражыўшы ў Чарняўскіх два гады, хоць ветэрынары ёй прарочылі ўсяго два дні.
- Звычайная вясковая кабылка, усё жыццё служыла людзям - арала зямлю. Калі састарылася, гаспадарам стала непатрэбнай. Добрыя людзі ў іх яе выкупілі і прывезлі да нас, - Настасся каротка пераказвае гісторыю жыцця чатырохногай працаўніцы. - Стан Каці быў засмучальны: з гною на поўсці ўтварыўся панцыр, капыты перараслі, з-за чаго яна ледзь перамяшчалася, яшчэ праблемы са спінай, суставамі - хворая 30-гадовая бабулька. Да нас яна прыехала са слязамі на вачах, думала, напэўна, што з ёй нешта нядобрае зробяць. Яна не піла, не ела. Я ўсю ноч сядзела ў яе стойле, супакойвала. У сацсетках паказвала, як мы яе адмываем, ачышчаем, як яе сэрца адтайвае. Калі яна стала гуляць у табуне, завяла сяброўку, кабылку Марусю. Каця асаблівая была - залатой масці, з кучаравінкамі і вялікімі вачамі. Пайшла з жыцця ў любові і без нянавісці да чалавека - гэта самае галоўнае. Каця паслужыла надзеяй усім: дабро ёсць у гэтым свеце, і яно вяртаецца бумерангам.
Яшчэ адна гісторыя са шчаслівым канцом 30-гадовай асліцы Міры. Служыла ў Пскоўскім цырку, потым з-за запалення капытоў яе прадалі разводчыкам аслоў, дзе яна нараджала патомства, пакуль не ператварылася ў ляжачага інваліда.
- Мы прачыталі аб'яву аб тым, што прадаецца асліца на мяса. Мой муж паехаў і купіў яе. Шчыра, калі яе прывезлі, мы ўсе плакалі, - успамінае тую мінуту сустрэчы Настасся. - Палавіна яе бока проста адгніла з-за пролежняў, скура была з'едзена вошамі, лішаямі. Мы даглядалі яе, лячылі, вучылі нанава хадзіць. Цяпер яна паважаная бабулька на пенсіі. І цяпер у яе з'явілася сяброўка - кабылка Маруся. Яна пасля смерці Каці тры дні не магла знайсці сабе месца, пакуль не ўбачыла Міру і не стала яе анёлам-ахоўнікам.
Зорка TikTok і знайдыш Умка. У халодны студзеньскі мароз яго, амаль замёрзлага, Настасся знайшла каля свайго дома. Цяпер гэты сабака - галоўны памочнік на ферме. Нясе гаспадыня сена - ён побач цягне цюк. Заўважыць Настассю з вядром вады ў руках - хапае зубамі за ручку, гатовы сам панесці. Яшчэ ён выдатны пастух. Паспрабуй чалавеку абегчы 30 га угоддзяў за статкам, а Умка спраўляецца лёгка. І гэтаму яго ніхто не вучыў.
Разумееш тых падпісчыкаў, якія не могуць адарвацца ад сваіх экранаў, калі з'яўляецца новы сюжэт пра некага з падкідышаў або знайдышаў на ферме Чарняўскіх. Напрыклад, пра свінку Клеапатру. Пацешнае відовішча, калі яна неслася ў наш бок навыперадкі з сабакамі, парохкваючы-пагаўкваючы. Настасся лічыць, што Клепа, як ласкава яе яшчэ называюць, лічыць сябе сабакам, яе ж амаль нованароджанай аддалі ў гомельскі сабачы гадавальнік як корм, там яна жыла тыдзень, пакуль яе не прывезлі ў Цівідаўку. І тут за яе выхаванне ўзяўся сабака Умка.
Дзікія жывёлы сталі з'яўляцца на ферме "Мара дзяцінства" гэтак жа, як і свойскія. Казулька была першай. Яна трапіла пад трактар у час скошвання травы ў калгасе, і яе прывезлі Чарняўскім са словамі: "Забірайце, не то проста пакінем у скрынцы і паедзем". Вядома, забралі спалоханую жывёліну, адвезлі ў ветэрынарную клініку, дзе ёй наклалі гіпс. Кульгавасць, вядома, засталася на ўсё жыццё, але гэта не страшна. Галоўнае, не загінула. Пакуль казуля аднаўляла сілы, жыла ў доме, і кожныя дзве гадзіны яе кармілі малаком з сосачкі. Так яна і стала ручной, ходзіць за людзьмі па пятах.
- Як інвалід яна ўжо не можа на волі пра сябе паклапаціцца, - са шкадаваннем заўважае Настасся. - Калі дзікія жывёлы здаровыя, могуць жыць у прыродзе, мы іх адпускаем. Але яны да нас, як птушкі, самі нярэдка вяртаюцца. Буслы пастаянна ў нас жывуць, да 20 асобін бывае. Параненых лечым, малышоў, выкінутых з гнязда, дагадоўваем. Прыязджайце ў сезон, каля дома шмат ручных буслоў заўважыце. Можна будзе іх пакарміць. Памятайце: гэтыя птушкі ядуць мяса і рыбку. Хлеб ім не прапаноўваць, - вучыць абаронца жывёл.
"Жывёлы таксама могуць пакутаваць, любіць, сумаваць"
- Жывёлы таксама могуць пакутаваць, любіць, перажываць, сумаваць. А многія людзі гэтага не заўважаюць, - з горыччу гаворыць гаспадыня фермы і падкрэслівае. - Вельмі рада, што ў Беларусі прыняты закон "Аб адказным абыходжанні з жывёламі", які, спадзяюся, прымусіць людзей задумвацца. На жаль, некаторыя беларусы не баяцца безадказна і жорстка ставіцца да жывёл. Нагуляліся - выкінулі, пакалечылі. Дзеці паздзекаваліся, а бацькі на гэта нават ніяк не адрэагавалі, не расказалі, што нельга так рабіць, што жывёлам таксама вельмі баліць. Важна памятаць: мы ў адказе за тых, каго прыручылі.
Святлана КІРСАНАВА,
фота - Надзея КАСЦЕЦКАЯ,
газета "7 дней".-0-
"Першым набылі жарабя, якое спісалі на мяса"
Каля аграсядзібы "Мара дзяцінства", першым нас сустракае, віляючы хвосцікам, светлы вялікі сабака.
- А як інакш, ён жа дырэктар, - з усмешкай прадстаўляе нам сабачку Умку гаспадыня фермы Настасся Чарняўская і тлумачыць: - Калі прыціснецца да вашых ног, значыць, пасябраваў, вы - чалавек добры.
Гэта адбываецца ўсяго праз некалькі хвілін, і мы робім выснову: нам тут рады. Ніякай агрэсіі, толькі цікаўнасць: хто да нас сёння прыехаў?
А гасцей у Чарняўскіх заўсёды нямала, асабліва ў цёплы час года. Кожны прыходзіць са сваім інтарэсам: пабыць з жывёламі, пакатацца на коніках і поні, зрабіць шмат фота з цудоўнымі жыхарамі фермы або аддаць у добрыя рукі няшчаснае гусяня, качаня, труса, казулю...
Сваю фермерскую гаспадарку муж і жонка Чарняўскія зарэгістравалі шэсць гадоў таму. Планавалі займацца развядзеннем коней і аказаннем спадарожных паслуг: навучаннем верхавой яздзе, іпатэрапіяй і гэтай далей. Але чалавек плануе, а жыццё ўносіць свае карэктывы. Вельмі хутка сядзіба стала яшчэ месцам рэабілітацыі і выратавання як свойскіх, так і дзікіх жывёл.
Мець свайго коніка - дзіцячая мара Настассі. Пасля заканчэння школы яна паступіла ў Барысаўскі педагагічны каледж, як дыпламаваны педагог дашкольнай адукацыі па размеркаванні трапіла ў Аляхновічы, дзе і пазнаёмілася са сваім будучым мужам Юрыем. З ім і змагла ажыццявіць сваю мару, а яшчэ стаць мамай трох дачок.
Як шматдзетная сям'я пад дзяржкрэдыт набылі ў в.Цівідаўка Маладзечанскага раёна дом, пачалі займацца яго добраўпарадкаваннем, а разам з гэтым і разводзіць жывёл.
- На пародзістага скакуна ў нас грошай не было, таму мы першым набылі жарабя Ласку, якое спісалі на мяса, - успамінае Настасся. - З ім мы і вучыліся даглядаць коней. І ўжо тады зразумелі: выратаваныя жывёлы ўдзячныя, лепш разумеюць нас.
Цяпер у Чарняўскіх 30 га зямлі, спадзяюцца хутка атрымаць яшчэ ўчастак ад мясцовых улад. Для вялікай гаспадаркі патрэбны значныя плошчы: пад цёплыя і прасторныя канюшні, лугі для прагулак, палі для вырошчвання кармоў. Сёння ў іх табуне амаль 50 коней, а яшчэ поні, каровы, вярблюды, лама, свінкі, авечкі, козы, страусы, гусі, куры, качкі, чапля, буслы... Немаленькі такі міні-звярынец у кампаніі са свойскімі і дзікімі жывёламі ды птушкамі.
"Бацькі ў захапленні, урачы канстатуюць станоўчую дынаміку"
Усе коні ў гаспадарцы Чарняўскіх звычайныя, невядомай пароды, такія "метысы-дваране", але пры гэтым надзейныя працаўнікі.
- З імі лепш за ўсё іпатэрапію праводзіць, - падкрэслівае Настасся. - Для лячэння патрэбны невысокія жывёлы з бранябойнай псіхікай, якія нічога не баяцца.
Лечацца тут прагулкамі ў сядле і ўзаемадзеяннем з коньмі пяцёра дзяцей, у большасці дыягназ ДЦП. З імі працуе спецыяліст-іпатэрапеўт, які прыязджае ў вёску з Мінска.
- Дзеці паўтара года займаюцца. Бацькі ў захапленні, урачы канстатуюць станоўчую дынаміку, іншым раяць, але мы не можам узяць больш на гэты момант, - шкадуе Настасся і адзначае: - Дзеткі з задавальненнем едуць да нас. Дзеля гэтага нават гатовы цярпець у паліклініках балючыя працэдуры. Сядаючы ж на коніка, пра ўсё дрэннае забываюць, абдымаюць іх, радуюцца.
Раз на тыдзень на ферму наведваюцца і падапечныя Маладзечанскага цэнтра сацабслугоўвання насельніцтва - да 50 чалавек.
- Мы даём ім расчоскі, шчоткі, яны вычэсваюць нашых конікаў, потым катаемся на брычках або верхам, арганізуем пікнік. Ад'язджаюць ад нас усе шчаслівыя. Душэўныя людзі. Яны дораць эмоцыі нам, а мы - ім, так адзін ад аднаго падзараджаемся, - усміхаецца Настасся.
Добрае супрацоўніцтва ў Чарняўскіх таксама наладжана з Вілейскім домам-інтэрнатам, таварыствам "Чырвоны Крыж".
- Нікому не адмаўляем, хто да нас звяртаецца, - падкрэслівае гаспадыня сядзібы. - Разам праводзім дабрачынныя мерапрыемствы.
Таму і памочнікаў-валанцёраў у добрай справе нямала. Яны гатовы нават з работы адпрасіцца, калі цэлы аўтобус асаблівых дзетак чакаюць на ферме.
Настасся падзялілася планамі - пабудаваць крыты манеж. Тады і перспектывы іншыя адкрыюцца.
- На гэты момант мы залежым ад надвор'я. Калі дождж, моцны вецер, снег, экскурсіі адмяняюцца. З манежам мы будзем забяспечаны работай круглы год.
Сродкаў на гэта пакуль няма. У сям'і і без таго галоўны артыкул расходу - жывёлы.
"Роды прымаем, першую экстранную дапамогу аказваем"
Гледзячы на чыстых, энергічных жывёл і птушак, уяўляеш, што іх даглядае вялікі калектыў работнікаў. На самай справе з усім спраўляюцца самі Чарняўскія: Настасся, муж Юрый, тры дачкі - Паліна, Марыя, Юлія - і зяць Аляксандр.
- У нас дружная сям'я, - з гордасцю гаворыць гаспадыня сядзібы. - Абавязкі размеркаваны так. На дзяўчатах - клопат аб дробных грызунах і птушках: трусах, курачках... На бацьках - буйныя жывёлы: кароўкі, свінкі, конікі…
Пад'ём штодзённы ў дарослых у шэсць раніцы. Акрамя таго, што ўсіх трэба накарміць, напаіць ды прыбраць за імі, кожная жывая істота мае патрэбу яшчэ і ў ласцы: каб яе за вушкам пачасалі або па мордачцы пагладзілі. Нават гусі ў Чарняўскіх любяць паабдымацца.
У сезон ажарэбу, акоту, ацёлаў, вылуплення птушанят Настасся з мужам наогул могуць не спаць суткамі.
- Каб патомства было здаровым, важна пастарацца. Роды прымаем, першую экстранную дапамогу аказваем, уколы і кропельніцы ставім. Потым адпачнём да нарыхтоўкі сена, - расказвае гаспадыня, разумеючы, што гэта ўмоўны перапынак, паколькі ў фермераў няма выхадных, водпускаў, бальнічных.
Але гледзячы на ўсмешлівую прыгожую жанчыну, тройчы маму і ўжо бабулю, разумееш: Настасся хоць і стамляецца фізічна, але ніколі душэўна.
- Я вясковая. Мама трымала немаленькую гаспадарку. Вядома, я ўяўляла, што такое клопат аб вялікай колькасці жывёл. Але калі б мне сказалі, што ў мяне іх будзе так шмат, не паверыла б. Бывае, вечарам дадому ледзь ногі прыцягнеш. А раніцай прачытаеш аб'яву, што прадаюць козачку на мяса, і падумаеш: нехта з'есць такую прыгажуню? І едзеш яе выкупляць, - прызнаецца гаспадыня.
"Паказваю ўсё як ёсць, нічога не прыдумваю"
Многія жыхары Беларусі і іншых краін свету ведаюць пра сядзібу "Мара дзяцінства" з-пад Маладзечна з TikTok і Instagram, якія вядзе Настасся.
- Карміла жывёл - зняла, як яны ядуць. Расказала пра іх прывычкі і асаблівасці. З'явіўся новы гадаванец - выклала відэа пра яго, - дзеліцца сакрэтам стварэння кантэнту блогер-фермер і адзначае, што паказвае ўсё як ёсць, нічога не прыдумваючы.
Замалёўкі пра будні сядзібы і яе жыхароў атрымліваюцца ў гаспадыні душэўныя, вясёлыя. Людзі запамінаюць мянушкі жывёл, іх гісторыі, пачынаюць больш імі цікавіцца. А потым прыязджаюць на ферму: "Мы на вас падпісаны".
Да 10 млн праглядаў збіраюць ролікі - расказы пра кінутых жывёл, якія пацярпелі ад жорсткасці людзей.
Легенда - кабылка Каця. Памерла яна ў студзені, пражыўшы ў Чарняўскіх два гады, хоць ветэрынары ёй прарочылі ўсяго два дні.
- Звычайная вясковая кабылка, усё жыццё служыла людзям - арала зямлю. Калі састарылася, гаспадарам стала непатрэбнай. Добрыя людзі ў іх яе выкупілі і прывезлі да нас, - Настасся каротка пераказвае гісторыю жыцця чатырохногай працаўніцы. - Стан Каці быў засмучальны: з гною на поўсці ўтварыўся панцыр, капыты перараслі, з-за чаго яна ледзь перамяшчалася, яшчэ праблемы са спінай, суставамі - хворая 30-гадовая бабулька. Да нас яна прыехала са слязамі на вачах, думала, напэўна, што з ёй нешта нядобрае зробяць. Яна не піла, не ела. Я ўсю ноч сядзела ў яе стойле, супакойвала. У сацсетках паказвала, як мы яе адмываем, ачышчаем, як яе сэрца адтайвае. Калі яна стала гуляць у табуне, завяла сяброўку, кабылку Марусю. Каця асаблівая была - залатой масці, з кучаравінкамі і вялікімі вачамі. Пайшла з жыцця ў любові і без нянавісці да чалавека - гэта самае галоўнае. Каця паслужыла надзеяй усім: дабро ёсць у гэтым свеце, і яно вяртаецца бумерангам.
Яшчэ адна гісторыя са шчаслівым канцом 30-гадовай асліцы Міры. Служыла ў Пскоўскім цырку, потым з-за запалення капытоў яе прадалі разводчыкам аслоў, дзе яна нараджала патомства, пакуль не ператварылася ў ляжачага інваліда.
- Мы прачыталі аб'яву аб тым, што прадаецца асліца на мяса. Мой муж паехаў і купіў яе. Шчыра, калі яе прывезлі, мы ўсе плакалі, - успамінае тую мінуту сустрэчы Настасся. - Палавіна яе бока проста адгніла з-за пролежняў, скура была з'едзена вошамі, лішаямі. Мы даглядалі яе, лячылі, вучылі нанава хадзіць. Цяпер яна паважаная бабулька на пенсіі. І цяпер у яе з'явілася сяброўка - кабылка Маруся. Яна пасля смерці Каці тры дні не магла знайсці сабе месца, пакуль не ўбачыла Міру і не стала яе анёлам-ахоўнікам.
Зорка TikTok і знайдыш Умка. У халодны студзеньскі мароз яго, амаль замёрзлага, Настасся знайшла каля свайго дома. Цяпер гэты сабака - галоўны памочнік на ферме. Нясе гаспадыня сена - ён побач цягне цюк. Заўважыць Настассю з вядром вады ў руках - хапае зубамі за ручку, гатовы сам панесці. Яшчэ ён выдатны пастух. Паспрабуй чалавеку абегчы 30 га угоддзяў за статкам, а Умка спраўляецца лёгка. І гэтаму яго ніхто не вучыў.
Разумееш тых падпісчыкаў, якія не могуць адарвацца ад сваіх экранаў, калі з'яўляецца новы сюжэт пра некага з падкідышаў або знайдышаў на ферме Чарняўскіх. Напрыклад, пра свінку Клеапатру. Пацешнае відовішча, калі яна неслася ў наш бок навыперадкі з сабакамі, парохкваючы-пагаўкваючы. Настасся лічыць, што Клепа, як ласкава яе яшчэ называюць, лічыць сябе сабакам, яе ж амаль нованароджанай аддалі ў гомельскі сабачы гадавальнік як корм, там яна жыла тыдзень, пакуль яе не прывезлі ў Цівідаўку. І тут за яе выхаванне ўзяўся сабака Умка.
Дзікія жывёлы сталі з'яўляцца на ферме "Мара дзяцінства" гэтак жа, як і свойскія. Казулька была першай. Яна трапіла пад трактар у час скошвання травы ў калгасе, і яе прывезлі Чарняўскім са словамі: "Забірайце, не то проста пакінем у скрынцы і паедзем". Вядома, забралі спалоханую жывёліну, адвезлі ў ветэрынарную клініку, дзе ёй наклалі гіпс. Кульгавасць, вядома, засталася на ўсё жыццё, але гэта не страшна. Галоўнае, не загінула. Пакуль казуля аднаўляла сілы, жыла ў доме, і кожныя дзве гадзіны яе кармілі малаком з сосачкі. Так яна і стала ручной, ходзіць за людзьмі па пятах.
- Як інвалід яна ўжо не можа на волі пра сябе паклапаціцца, - са шкадаваннем заўважае Настасся. - Калі дзікія жывёлы здаровыя, могуць жыць у прыродзе, мы іх адпускаем. Але яны да нас, як птушкі, самі нярэдка вяртаюцца. Буслы пастаянна ў нас жывуць, да 20 асобін бывае. Параненых лечым, малышоў, выкінутых з гнязда, дагадоўваем. Прыязджайце ў сезон, каля дома шмат ручных буслоў заўважыце. Можна будзе іх пакарміць. Памятайце: гэтыя птушкі ядуць мяса і рыбку. Хлеб ім не прапаноўваць, - вучыць абаронца жывёл.
"Жывёлы таксама могуць пакутаваць, любіць, сумаваць"
"Ці не возьмеце вы да сябе жыць?" Менавіта з гэтых слоў нярэдка пачынаецца прапанова забраць да сябе паважнага гусака, якога нельга пусціць на мяса, таму што ён вельмі ласкавы, а яшчэ дэкаратыўных трусоў, свінак, якіх у якасці жывога падарунка бацькі паднеслі сваім дзецям, а тыя хутка нагуляліся або алергія на шэрсць
адкрылася…
Расказваючы пра птушак, хвастатых, капытных, якія знайшлі ў сям'і Чарняўскіх свой рай на зямлі, ловіш сябе на думцы, што Настасся нібы разумее іх мову. Дакладна ўжо ўлоўлівае іх эмоцыі, боль, столькі трагічных лёсаў яна праз сябе прапусціла.
- Жывёлы таксама могуць пакутаваць, любіць, перажываць, сумаваць. А многія людзі гэтага не заўважаюць, - з горыччу гаворыць гаспадыня фермы і падкрэслівае. - Вельмі рада, што ў Беларусі прыняты закон "Аб адказным абыходжанні з жывёламі", які, спадзяюся, прымусіць людзей задумвацца. На жаль, некаторыя беларусы не баяцца безадказна і жорстка ставіцца да жывёл. Нагуляліся - выкінулі, пакалечылі. Дзеці паздзекаваліся, а бацькі на гэта нават ніяк не адрэагавалі, не расказалі, што нельга так рабіць, што жывёлам таксама вельмі баліць. Важна памятаць: мы ў адказе за тых, каго прыручылі.
Святлана КІРСАНАВА,
фота - Надзея КАСЦЕЦКАЯ,
газета "7 дней".-0-
Падпісвайцеся на нас у
