Уладзімір Пратасеня
Навіны сюжэта
"Праект "Беларусы ў кадры" на YouTube-канале БЕЛТА"
У 13 гадоў ён адрамантаваў свой першы матацыкл, а ў 17 атрымаў правы вадзіцеля і захапіўся рэстаўрацыяй старых машын. Цяпер Уладзімір Пратасеня вяртае да жыцця аўтахлам, які ўжо адроджаным можна ўбачыць у кіно і на фестывалях. Мы пабывалі ў яго майстэрні, пагаварылі пра хобі для сапраўдных мужчын і ўбачылі рэдкія ўзоры старой тэхнікі.
Першаму ў "канюшні" - ужо каля 90
"Неяк сусед паклікаў нас, сельскіх хлапчукоў, паглядзець стары матацыкл і сказаў: "Зможаце аднавіць - ён ваш". Як мы тады ўзрадаваліся, асабліва я! Доўга над тым матацыклам варажыў - і, нарэшце, ён завёўся! Па сутнасці, гэта была першая машына, якую я аднавіў сам", - расказвае Уладзімір Пратасеня.
Так ён ужо ў 13 гадоў стаў ганяць па вёсцы на тым самым матацыкле. Часцей за аколіцай, каб не трапіць на вочы міліцыі. Адам Аляксандравіч - бацька Валодзі - трохі сварыўся на сына, часам было пакаранне, каб не ліхачыў, але тайком усё ж ганарыўся: галава ў хлопца на месцы, ды і рукі растуць адкуль трэба!
Неўзабаве Валодзя скончыў тэхнічнае вучылішча, індустрыяльна-педагагічны тэхнікум, а потым і ВНУ - не тэхнічную, але жыццё звязаў з тэхнікай, якая была даспадобы. Правы на кіраванне аўто атрымаў у 17 гадоў.
"Бацька працаваў шафёрам, і мне машыны падабаліся, прычым нават больш, чым матацыклы. Вось і звязаў свой лёс з аўтатэхнікай, шмат гадоў прапрацаваў на станцыі тэхабслугоўвання", - прызнаецца наш герой.
Калі Уладзімір Пратасеня дэмабілізаваўся з арміі, яго захопленасць машынамі перарасла ў нешта большае. Ён пачаў шукаць рэтрааўтамабілі, каб рэстаўрыраваць яго, і знайшоў. Гэта быў "Мерседэс-170 В" 1936 года выпуску. Шмат гадоў прастаяў ва ўладальніка ў двары, але гаспадар без жалю растаўся з машынай, убачыўшы ў вачах Уладзіміра непадробную цікавасць да тэхнікі. Гэты аўтамабіль і сёння знаходзіцца ў "канюшні" майстра.
"З той пары для мяне рэстаўрацыя аўтамабіляў стала хобі, якое я лічу сапраўды мужчынскім", - гаворыць субяседнік і праводзіць нас у майстэрню, якую пабудаваў у двары бацькоўскага дома ў аграгарадку Казловічы.
Сам Уладзімір Пратасеня жыве ў Слуцку, а ў Казловічах адводзіць душу, рэстаўрыруючы старыя аўто.
"Калі пачынаў цікавіцца старымі аўто, іх рэстаўрацыяй яшчэ ніхто не займаўся. Лічылася, што гэта "бросавыя" машыны, мінулае стагоддзе, а мне яны вельмі падабаліся! Сёння ў краіне ёсць шэраг рэстаўратараў старадаўніх аўтамабіляў. Прашу не блытаць іх з калекцыянерамі, якія проста скупляюць рэтрааўтамабілі, фактычна інвесціруюць у іх. Ёсць і тыя, хто набывае рэдкую машыну, каб пазней прадаць у тры-пяць разоў даражэй. Ёсць людзі, якія займаюцца рамонтам такіх аўто, і тыя, для каго рэстаўрацыя рэтратэхнікі - вышэйшы пілатаж", - расказвае Уладзімір Пратасеня.
У фаварытах - "чорны варанок"
Якія аўто акрамя "Мерседэса" 1936 года ўдалося выратаваць майстру-рэстаўратару? Заходзім у святая святых - майстэрню.
"Гэта знакаміты "чорны варанок" 1934 года выпуску - другая серыйная машына Савецкага Саюза. Яе проста так не прадавалі. Даставалася толькі высокаму начальству і заслужаным людзям. Некаторым з іх у 1937-м скручвалі рукі дротам і везлі на такім жа "варанку" ў НКУС", - прадстаўляе аўтамабіль ГАЗ М-1 наш герой, а мы адзначаем, што яго "чорны варанок" зусім не чорны - ён блакітны.
Яшчэ дзве тутэйшыя аўтапрыгажуні - знакамітая "Перамога", яна ж мара ўсіх мужчын СССР, і міліцэйскі ВАЗ-2111.
"На гэтым адноўленым савецкім аўто 1980-х вучу правілам дарожнага руху хлопцаў Казловіцкай сярэдняй школы, - тлумачыць Уладзімір Адамавіч. - На гэтай жа машыне ўдзельнічаў у святах, прысвечаных юбілеям ДАІ". Яшчэ адна "парадная" машына захоўваецца на двары - ГАЗ-69.
"На ёй выязджаем на парады ў Слуцку, наведваем выставы, фестывалі, у тым ліку "Дажынкi", - расказвае гаспадар. - А на гэтай мадэлі ГАЗ-69, што без верху і пакуль яшчэ не рэстаўрыравалася, катаемся з дзецьмі па грунтавых дарогах, балотах, пералесках і палігонах".
Крыху наводдаль яшчэ адзін "варанок" - ГАЗ М-1. "Ён 1942 года выпуску. Купіў у мінулым годзе ў Лідзе, - прызнаецца субяседнік. - Калі б не выкупіў, то перапрацавалі б машыну на металалом, адышла б у нябыт яшчэ адна выдатная гісторыя. Ёсць яшчэ некалькі дзясяткаў аўтамабіляў на іншых пляцоўках - на двары бацькоўскага дома ўсе не размясціліся. За ўсё жыццё - каля 40 машын. Цяпер аўто ўжо не езджу глядзець, калі мне тэлефануюць знаёмыя прыёмшчыкі металалому, таму што захачу купіць…
Пад страхой заўважаем аўтамабіль-амфібію, які здольны ехаць па дарозе і плыць па рацэ.
"Машын шмат. Я не спрабую ахапіць неабсяжнае. На гэты год задача - аднавіць абодва экзэмпляры ГАЗ М-1, у хуткім часе займуся вывучэннем яго тэхналагічных і канструктарскіх асаблівасцей. Адзін з аўтамабіляў адрэстаўрырую ў музейным, больш дарагім варыянце. Другі проста адрамантую, каб быў на хаду і ўдзельнічаў у выставах, рэканструкцыях і кіно", - падзяліўся планамі субяседнік.
На танку - у кіно
Недасведчанаму чалавеку цяжка ў танку без апазнавальных знакаў прызнаць нямецкую машыну часоў Вялікай Айчыннай вайны. Але менавіта з крыжамі на корпусе наш субяседнік не аднойчы выязджаў на ўмоўныя палі рэканструкцый баёў. Сярод апошніх - каля мемарыяльнага комплексу "Прарыў" ва Ушацкім раёне. "Ваяваў" ён і на натуральных пляцоўках кінастудыі "Беларусьфільм", дзе праходзілі здымкі фільмаў пра вайну: "Кацюша", "Узбечка", "Мірас" і іншых.
"Танк на месца рэканструкцый баёў і здымак дастаўляем на лафеце. На месцы ўжо наклейваем фашысцкія крыжы. Калі мы са станцыі тэхнічнай творчасці пры зборы металалому знайшлі прыдатнае шасі, тады і падумалі зрабіць макет савецкага танка. Але аказалася, што шасі не падыходзіць пад такую мадэль. Тады вырашылі стварыць такі макет танка, які змог бы паказаць усю подласць фашысцкай арміі. Так і сабралі гэту машыну, у якой, дарэчы, няма ніводнай арыгінальнай дэталі, - прызнаецца Уладзімір Пратасеня і ўдакладняе асаблівасці ўласнага ўдзелу ў рэканструкцыях, дзе яго танк увесь час падбіваюць. - Перш чым надзець нямецкую форму і сесці ў танк, якім кірую толькі я, заўсёды прашу прабачэння ў абодвух сваіх дзядоў. Бо яны ваявалі за Радзіму на франтах Вялікай Айчыннай, а адзін з іх - Нічыпар Фадзеевіч - не вярнуўся з фронту".
Хобі для сапраўдных мужчын
Многія аўтааматары хацелі б мець у сваім гаражы машыну з гісторыяй. Некаторыя гатовы "падняць з руін" нават струхнелы хлам. Да чаго рыхтавацца такому энтузіясту, спыталі мы ва Уладзіміра Адамавіча.
"Правесці рэстаўрацыйныя работы па ўсіх правілах не кожны зможа. Па-першае, патрэбны веды, навыкі. Па-другое, вялікае цярпенне, вытрымка, каб давесці пачатую справу да канца. На добрую рэстаўрацыю трэба патраціць ад трох да пяці гадоў. Пры гэтым неабходна шмат самых розных матэрыялаў, грошай і часу, - гаворыць субяседнік. - Я пачынаў займацца рэстаўрацыяй маладым, актыўным, таму ўсюды паспяваў: на рабоце, у хобі, дома. Жонка Вера Аляксееўна заўсёды мяне падтрымлівала ў захапленні. А многія рэстаўратары кідаюць яго менавіта з-за адсутнасці ўзаемаразумення ў сям'і. Я ж большую частку вольнага часу праводжу ў майстэрні, дзе адпачываю душой".
"Рэстаўрацыя - гэта хобі, - удакладняе майстар. - Бываючы за мяжой па справах, я заўважыў, што там практычна ўсе мужчыны чымсьці захапляюцца. Адзін - пажарнай справай, другі - дайвінгам, трэці - конным спортам, чацвёрты - аўтамабілямі, матацыкламі, самалётамі, верталётамі... А многія нашы мужчыны чамусьці не маюць ніякіх інтарэсаў. А дарэмна!"
За 30 гадоў Уладзіміру Пратасеню ўдалося аднавіць каля 10 аўтамабіляў. Наперадзе яшчэ нямала спраў: толькі на бацькоўскім двары дзясяткі два каштоўных экзэмпляраў тэхнікі, якую майстру трэба прывесці ў парадак.
Мужык сказаў - мужык зрабіў
Калісьці ў нашага героя была ўласная станцыя тэхабслугоўвання, але ён сутыкнуўся з кадравай праблемай. Каб зацікавіць хлопцаў аўтамабілямі, апошнія 20 гадоў Уладзімір Пратасеня працуе педагогам дадатковай адукацыі слуцкага Цэнтра тэхнічнай і прыкладной творчасці навучэнскай моладзі.
"Хачу больш юнакоў прыцягнуць да тэхнічнай творчасці. На заняткі прыходзяць дзеці самых розных узростаў, мая задача - захапіць, раскрыць здольнасці кожнага і падтрымаць. Яны ўцягваюцца ў сапраўдную мужчынскую работу, мяняюцца ўнутрана ў лепшы бок. Большасць хлопцаў, з якімі я працаваў, з тэхнікай ужо на "ты"! Сёння большасць дзяцей сядзіць у гаджэтах, а захапленне аўто здольна адцягнуць іх увагу ад гэтага. Калі дзіця ў захапленні ад машын або матацыклаў, яму трэба дапамагчы сесці за руль, навучыць кіраваць тэхнікай. Так яно пачынае разумець, чаго хоча і як гэтага дабіцца, - лічыць педагог і ўспамінае выслоўе "Мужык сказаў - мужык зрабіў!", што сёння загучала інакш: - Цяпер гэта, як правіла, два розныя мужыкі: адзін сказаў, другі зрабіў... Я імкнуся, каб мае вучні менш гаварылі, а больш рабілі. Мужык павінен быць усё ж адзін, разумееце?"
Мара Уладзіміра Пратасені - тэхнічны музей. Калі б такі з'явіўся ў нашай краіне, майстар змог бы са спакойным сэрцам перадаць бясплатна ўсю сваю рэтратэхніку на вечнае захоўванне.-0-
Тамара МАРКІНА,
фота - Раміль НАСІБУЛІН,
газета "7 дней".-0-
*Праект створаны за кошт сродкаў мэтавага збору на вытворчасць нацыянальнага кантэнту
Першаму ў "канюшні" - ужо каля 90
"Неяк сусед паклікаў нас, сельскіх хлапчукоў, паглядзець стары матацыкл і сказаў: "Зможаце аднавіць - ён ваш". Як мы тады ўзрадаваліся, асабліва я! Доўга над тым матацыклам варажыў - і, нарэшце, ён завёўся! Па сутнасці, гэта была першая машына, якую я аднавіў сам", - расказвае Уладзімір Пратасеня.
Так ён ужо ў 13 гадоў стаў ганяць па вёсцы на тым самым матацыкле. Часцей за аколіцай, каб не трапіць на вочы міліцыі. Адам Аляксандравіч - бацька Валодзі - трохі сварыўся на сына, часам было пакаранне, каб не ліхачыў, але тайком усё ж ганарыўся: галава ў хлопца на месцы, ды і рукі растуць адкуль трэба!
Неўзабаве Валодзя скончыў тэхнічнае вучылішча, індустрыяльна-педагагічны тэхнікум, а потым і ВНУ - не тэхнічную, але жыццё звязаў з тэхнікай, якая была даспадобы. Правы на кіраванне аўто атрымаў у 17 гадоў.
"Бацька працаваў шафёрам, і мне машыны падабаліся, прычым нават больш, чым матацыклы. Вось і звязаў свой лёс з аўтатэхнікай, шмат гадоў прапрацаваў на станцыі тэхабслугоўвання", - прызнаецца наш герой.
Калі Уладзімір Пратасеня дэмабілізаваўся з арміі, яго захопленасць машынамі перарасла ў нешта большае. Ён пачаў шукаць рэтрааўтамабілі, каб рэстаўрыраваць яго, і знайшоў. Гэта быў "Мерседэс-170 В" 1936 года выпуску. Шмат гадоў прастаяў ва ўладальніка ў двары, але гаспадар без жалю растаўся з машынай, убачыўшы ў вачах Уладзіміра непадробную цікавасць да тэхнікі. Гэты аўтамабіль і сёння знаходзіцца ў "канюшні" майстра.
"З той пары для мяне рэстаўрацыя аўтамабіляў стала хобі, якое я лічу сапраўды мужчынскім", - гаворыць субяседнік і праводзіць нас у майстэрню, якую пабудаваў у двары бацькоўскага дома ў аграгарадку Казловічы.
Сам Уладзімір Пратасеня жыве ў Слуцку, а ў Казловічах адводзіць душу, рэстаўрыруючы старыя аўто.
"Калі пачынаў цікавіцца старымі аўто, іх рэстаўрацыяй яшчэ ніхто не займаўся. Лічылася, што гэта "бросавыя" машыны, мінулае стагоддзе, а мне яны вельмі падабаліся! Сёння ў краіне ёсць шэраг рэстаўратараў старадаўніх аўтамабіляў. Прашу не блытаць іх з калекцыянерамі, якія проста скупляюць рэтрааўтамабілі, фактычна інвесціруюць у іх. Ёсць і тыя, хто набывае рэдкую машыну, каб пазней прадаць у тры-пяць разоў даражэй. Ёсць людзі, якія займаюцца рамонтам такіх аўто, і тыя, для каго рэстаўрацыя рэтратэхнікі - вышэйшы пілатаж", - расказвае Уладзімір Пратасеня.
У фаварытах - "чорны варанок"
Якія аўто акрамя "Мерседэса" 1936 года ўдалося выратаваць майстру-рэстаўратару? Заходзім у святая святых - майстэрню.
"Гэта знакаміты "чорны варанок" 1934 года выпуску - другая серыйная машына Савецкага Саюза. Яе проста так не прадавалі. Даставалася толькі высокаму начальству і заслужаным людзям. Некаторым з іх у 1937-м скручвалі рукі дротам і везлі на такім жа "варанку" ў НКУС", - прадстаўляе аўтамабіль ГАЗ М-1 наш герой, а мы адзначаем, што яго "чорны варанок" зусім не чорны - ён блакітны.
Яшчэ дзве тутэйшыя аўтапрыгажуні - знакамітая "Перамога", яна ж мара ўсіх мужчын СССР, і міліцэйскі ВАЗ-2111.
"На гэтым адноўленым савецкім аўто 1980-х вучу правілам дарожнага руху хлопцаў Казловіцкай сярэдняй школы, - тлумачыць Уладзімір Адамавіч. - На гэтай жа машыне ўдзельнічаў у святах, прысвечаных юбілеям ДАІ". Яшчэ адна "парадная" машына захоўваецца на двары - ГАЗ-69.
"На ёй выязджаем на парады ў Слуцку, наведваем выставы, фестывалі, у тым ліку "Дажынкi", - расказвае гаспадар. - А на гэтай мадэлі ГАЗ-69, што без верху і пакуль яшчэ не рэстаўрыравалася, катаемся з дзецьмі па грунтавых дарогах, балотах, пералесках і палігонах".
Крыху наводдаль яшчэ адзін "варанок" - ГАЗ М-1. "Ён 1942 года выпуску. Купіў у мінулым годзе ў Лідзе, - прызнаецца субяседнік. - Калі б не выкупіў, то перапрацавалі б машыну на металалом, адышла б у нябыт яшчэ адна выдатная гісторыя. Ёсць яшчэ некалькі дзясяткаў аўтамабіляў на іншых пляцоўках - на двары бацькоўскага дома ўсе не размясціліся. За ўсё жыццё - каля 40 машын. Цяпер аўто ўжо не езджу глядзець, калі мне тэлефануюць знаёмыя прыёмшчыкі металалому, таму што захачу купіць…
Пад страхой заўважаем аўтамабіль-амфібію, які здольны ехаць па дарозе і плыць па рацэ.
"Машын шмат. Я не спрабую ахапіць неабсяжнае. На гэты год задача - аднавіць абодва экзэмпляры ГАЗ М-1, у хуткім часе займуся вывучэннем яго тэхналагічных і канструктарскіх асаблівасцей. Адзін з аўтамабіляў адрэстаўрырую ў музейным, больш дарагім варыянце. Другі проста адрамантую, каб быў на хаду і ўдзельнічаў у выставах, рэканструкцыях і кіно", - падзяліўся планамі субяседнік.
На танку - у кіно
Недасведчанаму чалавеку цяжка ў танку без апазнавальных знакаў прызнаць нямецкую машыну часоў Вялікай Айчыннай вайны. Але менавіта з крыжамі на корпусе наш субяседнік не аднойчы выязджаў на ўмоўныя палі рэканструкцый баёў. Сярод апошніх - каля мемарыяльнага комплексу "Прарыў" ва Ушацкім раёне. "Ваяваў" ён і на натуральных пляцоўках кінастудыі "Беларусьфільм", дзе праходзілі здымкі фільмаў пра вайну: "Кацюша", "Узбечка", "Мірас" і іншых.
"Танк на месца рэканструкцый баёў і здымак дастаўляем на лафеце. На месцы ўжо наклейваем фашысцкія крыжы. Калі мы са станцыі тэхнічнай творчасці пры зборы металалому знайшлі прыдатнае шасі, тады і падумалі зрабіць макет савецкага танка. Але аказалася, што шасі не падыходзіць пад такую мадэль. Тады вырашылі стварыць такі макет танка, які змог бы паказаць усю подласць фашысцкай арміі. Так і сабралі гэту машыну, у якой, дарэчы, няма ніводнай арыгінальнай дэталі, - прызнаецца Уладзімір Пратасеня і ўдакладняе асаблівасці ўласнага ўдзелу ў рэканструкцыях, дзе яго танк увесь час падбіваюць. - Перш чым надзець нямецкую форму і сесці ў танк, якім кірую толькі я, заўсёды прашу прабачэння ў абодвух сваіх дзядоў. Бо яны ваявалі за Радзіму на франтах Вялікай Айчыннай, а адзін з іх - Нічыпар Фадзеевіч - не вярнуўся з фронту".
Хобі для сапраўдных мужчын
Многія аўтааматары хацелі б мець у сваім гаражы машыну з гісторыяй. Некаторыя гатовы "падняць з руін" нават струхнелы хлам. Да чаго рыхтавацца такому энтузіясту, спыталі мы ва Уладзіміра Адамавіча.
"Правесці рэстаўрацыйныя работы па ўсіх правілах не кожны зможа. Па-першае, патрэбны веды, навыкі. Па-другое, вялікае цярпенне, вытрымка, каб давесці пачатую справу да канца. На добрую рэстаўрацыю трэба патраціць ад трох да пяці гадоў. Пры гэтым неабходна шмат самых розных матэрыялаў, грошай і часу, - гаворыць субяседнік. - Я пачынаў займацца рэстаўрацыяй маладым, актыўным, таму ўсюды паспяваў: на рабоце, у хобі, дома. Жонка Вера Аляксееўна заўсёды мяне падтрымлівала ў захапленні. А многія рэстаўратары кідаюць яго менавіта з-за адсутнасці ўзаемаразумення ў сям'і. Я ж большую частку вольнага часу праводжу ў майстэрні, дзе адпачываю душой".
"Рэстаўрацыя - гэта хобі, - удакладняе майстар. - Бываючы за мяжой па справах, я заўважыў, што там практычна ўсе мужчыны чымсьці захапляюцца. Адзін - пажарнай справай, другі - дайвінгам, трэці - конным спортам, чацвёрты - аўтамабілямі, матацыкламі, самалётамі, верталётамі... А многія нашы мужчыны чамусьці не маюць ніякіх інтарэсаў. А дарэмна!"
За 30 гадоў Уладзіміру Пратасеню ўдалося аднавіць каля 10 аўтамабіляў. Наперадзе яшчэ нямала спраў: толькі на бацькоўскім двары дзясяткі два каштоўных экзэмпляраў тэхнікі, якую майстру трэба прывесці ў парадак.
Мужык сказаў - мужык зрабіў
Калісьці ў нашага героя была ўласная станцыя тэхабслугоўвання, але ён сутыкнуўся з кадравай праблемай. Каб зацікавіць хлопцаў аўтамабілямі, апошнія 20 гадоў Уладзімір Пратасеня працуе педагогам дадатковай адукацыі слуцкага Цэнтра тэхнічнай і прыкладной творчасці навучэнскай моладзі.
"Хачу больш юнакоў прыцягнуць да тэхнічнай творчасці. На заняткі прыходзяць дзеці самых розных узростаў, мая задача - захапіць, раскрыць здольнасці кожнага і падтрымаць. Яны ўцягваюцца ў сапраўдную мужчынскую работу, мяняюцца ўнутрана ў лепшы бок. Большасць хлопцаў, з якімі я працаваў, з тэхнікай ужо на "ты"! Сёння большасць дзяцей сядзіць у гаджэтах, а захапленне аўто здольна адцягнуць іх увагу ад гэтага. Калі дзіця ў захапленні ад машын або матацыклаў, яму трэба дапамагчы сесці за руль, навучыць кіраваць тэхнікай. Так яно пачынае разумець, чаго хоча і як гэтага дабіцца, - лічыць педагог і ўспамінае выслоўе "Мужык сказаў - мужык зрабіў!", што сёння загучала інакш: - Цяпер гэта, як правіла, два розныя мужыкі: адзін сказаў, другі зрабіў... Я імкнуся, каб мае вучні менш гаварылі, а больш рабілі. Мужык павінен быць усё ж адзін, разумееце?"
Мара Уладзіміра Пратасені - тэхнічны музей. Калі б такі з'явіўся ў нашай краіне, майстар змог бы са спакойным сэрцам перадаць бясплатна ўсю сваю рэтратэхніку на вечнае захоўванне.-0-
Тамара МАРКІНА,
фота - Раміль НАСІБУЛІН,
газета "7 дней".-0-
*Праект створаны за кошт сродкаў мэтавага збору на вытворчасць нацыянальнага кантэнту
Падпісвайцеся на нас у
