Гэты настаўнік гісторыі заўсёды на адной хвалі з вучнямі: ён улічвае асаблівасці кліпавага мыслення, калі рыхтуецца да ўрока, ведае, што сказаць хулігану, і з цікавасцю прымае дамашнія заданні ад школьнікаў.
Настаўнік гісторыі з Гомеля Іван Кавалеўскі прызнаецца: у дзяцінстве гэту прафесію занадта рамантызаваў. Верыў, што педагог прыходзіць на ўрок у касцюме і акулярах, пасля заняткаў пераапранаецца дома і адпраўляецца на археалагічныя раскопкі. Шмат падарожнічае, вывучае іншыя культуры… У жыцці ўсё аказалася не так рамантычна, але куды больш цікавейшае. Аб тым, чаму працаваць са старшымі класамі прасцей, але з малодшымі - цікавей, што робіць гісторыю адным з самых складаных прадметаў для сучасных школьнікаў і навошта трэба было ствараць музей міліцыі, нам расказаў Іван Леанідавіч.
Іронія лёсу
Любоў да гісторыі Івану Кавалеўскаму перадалася ад бацькі: ён хоць і быў простым рабочым на прадпрыемстве "Гомельшпалеры", але любіў чытаць кнігі, якія расказвалі пра мінулае. Таму ў вялікай дамашняй бібліятэцы асноўнае месца займалі адпаведныя выданні. Маленькі Ваня, бачачы, як тата ў свабодны час з задавальненнем пераносіцца ў час Старажытнай Грэцыі і Рыма, Сярэднявечча і Рэнесансу, разумеў: гісторыя адкрывае чалавеку асаблівы, дзіўны свет.
Па іроніі лёсу менавіта гэтыя двое з усёй мужчынскай часткі групы цяпер выкладаюць гісторыю.
Дзеці - гэта маленькія дарослыя
У час вучобы ў ВНУ Іван Кавалеўскі падзарабляў - спачатку ў сферы рэкламы, потым педагогам-арганізатарам у 52-й школе.
- Я на адной хвалі з імі. Мне здаецца, што лепшая стратэгія настаўніка - быць сабой і весці ўрокі так, каб школьнікам было цікава. Гэта лепшы матыў для вучобы, чым страх перад строгім настаўнікам, - дзеліцца меркаваннем наш герой. - Хоць часам строгім на ўроку ўсё ж даводзіцца бываць - з хуліганамі. Я заўсёды спрабую зразумець, чаму той ці іншы вучань сябе так паводзіць. Калі справа ў падлеткавых комплексах або праблемах, і менавіта з-за гэтага вучань спрабуе сарваць урок або паводзіць сябе неналежным чынам, то абавязкова пагавару з ім. Пакіну пасля ўрока і спытаю, у чым справа, чым я магу дапамагчы. Я на самай справе перажываю за такіх дзяцей, таму што, як правіла, за агрэсіўнымі паводзінамі заўсёды стаіць асабістая праблема падлетка. Калі ён мне даверыцца, адкрыецца, то я магу паспрабаваць дапамагчы яе вырашыць. Але нават калі ў мяне не атрымаецца, мы з такім вучнем сапраўды станем бліжэй па-чалавечы, душэўна. І ён наўрад ці прадоўжыць сябе паводзіць на маім уроку так, як раней.
Іван Леанідавіч адзначае, што яму з хуліганамі прасцей, чым калегам-жанчынам. Па-першае, мужчын слухаюць больш. Па-другое, ён упэўнены: дзеці - гэта маленькія дарослыя, таму з імі таксама можна вырашыць канфлікт, пагаварыўшы шчыра.
- Так, часам даводзіцца быць псіхолагам, - рэзюмуе настаўнік.
За што любяць спрачальнікаў
Цяпер Іван Кавалеўскі вядзе ўрокі гісторыі ў СШ №32 у асноўным у старшых класах. З імі працаваць прасцей - людзі ўжо ўсвядомленыя, але з дзецьмі з малодшых класаў - крыху прыемней.
- Яны такія ўражлівыя! Расказваеш агульнавядомыя факты, а яны ім так дзівяцца, - тлумачыць наш герой.
Сустракаюцца сярод старэйшых вучняў і аматары паспрачацца на гістарычныя тэмы. Але такія Івану Кавалеўскаму нават падабаюцца, бо яго школьны прадмет з тых, дзе дыскусія павінна быць. Настаўнік тлумачыць: калі вучань прапануе сваю версію падзеі, значыць, ён адшукаў дадатковую інфармацыю, супаставіў з існуючай у падручніку і зрабіў свае высновы. Хіба гэта не прычына пахваліць дапытлівага школьніка? Таму і каверзныя пытанні ад вучняў настаўнік любіць:
- Гэта сведчыць аб тым, што вучань разбіраецца ў прадмеце. Да таго ж каверзныя пытанні развіваюць і мяне. Калі адразу не магу даць адказ, гэта азначае толькі адно: я атрымаў дамашняе заданне. Што ж, настаў час разабрацца з нейкай тэмай больш глыбока!
Паралелі паміж стагоддзямі
Іван Леанідавіч дзеліцца назіраннем: у век лічбавых тэхналогій і інтэрнэту зацікавіць дзіця школьным прадметам вельмі складана. Роля настаўніка цяпер мяняецца.
- Калі дзеці хочуць нешта даведацца пра тую ж гістарычную падзею, яны могуць гэта зрабіць самі. Настаўнік у наш час хутчэй неабходны, каб зацікавіць школьнікаў сваім прадметам, растлумачыць, як атрыманыя на ўроку веды спатрэбяцца ў жыцці, - тлумачыць Іван Кавалеўскі. - Хлопцы і дзяўчаты пытаюцца ў мяне: навошта вучыць гісторыю? Я адказваю: каб разумець, як усё з'явілася ў тым выглядзе, у якім яно ёсць у нашы дні. Я бяру прыклад са старажытнасці і праводжу лагічны ланцужок да нашых дзён. Часта гэта прыклады жыццёвыя, з якіх зразумела, напрыклад, чаму мы смажым курыцу менавіта на патэльні. Так, магчыма, вучань не запомніць усе даты, падзеі, асобы, але калі я правяду паралель з сучаснасцю, то ён зразумее крыху больш пра бягучыя вакол працэсы. Бо ўсе падзеі мінулага маюць наступствы ў сучасным.
Наш герой упэўнены: урокі гісторыі карысны школьнікам не толькі як крыніца ведаў пра мінулае. Гэты прадмет дапамагае развіваць вуснае маўленне, з якім у сучасных хлопчыкаў і дзяўчынак ёсць праблемы.
- Цяпер дзеці гавораць мала, яны ў асноўным у тэлефоне, кола стасункаў абмежавана. Таму ў некаторых бачу праблемы ва ўзаемадзеянні з равеснікамі, напрыклад, - расказвае настаўнік. - А ўрокі гісторыі амаль заўсёды праходзяць вусна, тут можна патрэніраваць маўленне. Гэта важна не толькі для выбудоўвання камунікацыі з іншымі людзьмі, але для таго, каб пасля 9-га класа здаць экзамен па маім прадмеце. Ён адзіны з усіх праходзіць вусна. І гэта для сучасных дзяцей, якія прывыклі да тэстаў і пісьмовых іспытаў, заўсёды стрэс. Нават дзеці, якія пісьмова здаюць гэты прадмет на "дзявяткі", моцна нервуюцца і хвалююцца, калі прыходзіць час вуснага адказу. Не прыгадаю ніводнага экзамену, каб хоць адзін чалавек ад напружання не заплакаў.
Стаўка на візуал
У экзаменацыйным білеце па гісторыі два пытанні - тэарэтычнае і практычнае. Так камісія можа праверыць не толькі веды па прадмеце, але і тое, як школьнік навучыўся працаваць, напрыклад, з картай або дакументамі. Усяму гэтаму Іван Леанідавіч вучыць на сваіх уроках.
- Гісторыя ў цэлым цесна звязана з геаграфіяй. Карты дапамагаюць зразумець не толькі ход бітваў, убачыць межы дзяржаў у розныя стагоддзі, але і, напрыклад, геній таго ці іншага палкаводца. Да таго ж я заўважыў, што для цяперашніх дзяцей вельмі важны менавіта візуальны складнік урока. Часам ім прасцей зразумець, калі ты паказваеш шмат карцінак па тэме, чым усе 45 мінут слухаць настаўніка. Такая асаблівасць кліпавага мыслення. З дапамогай візуалізацыі сучасным школьнікам прасцей выбудоўваць лагічныя ланцужкі, - тлумачыць настаўнік.
Іван Кавалеўскі не скрывае, што атрымаць у яго 10 вельмі складана. Для гэтага вучань павінен так адказаць каля дошкі, каб выклікаць захапленне нават у аднакласнікаў. Настаўнік упэўнены: гэта матывуе астатніх разабрацца ў тэме звыш таго, што патрэбна па школьнай праграме.
Музей з ваў-эфектам
Іван Кавалеўскі не толькі настаўнік, ён арганізаваў у школе музей міліцыі. Дакладней, зноў пачаў яго работу.
- У 1986 годзе, калі адкрылася СШ №32, тут стварылі музей савецкай міліцыі. Гэта зрабілі, відаць, настаўнікі і школьнікі - па ўсіх традыцыях таго часу: з цвёрдымі лістамі фанеры, з распісанымі ўручную на тэму міліцыі стэндамі. Праз некаторы час гэты праект запатрабаваў пераасэнсавання. Але займацца ім не было каму, таму яго паставілі на працяглую рэканструкцыю. Ідэя адрадзіць музей узнікла ў дырэктара школы Алы Яўгенаўны Нікіфаравай раней, чым я прыйшоў сюды працаваць. Напэўна, таму яна ледзь ці не з парога спытала ў мяне, ці разбіраюся ў музейнай справе, - расказвае Іван Леанідавіч.
І ён адказаў: вядома ж, так! Аднак, як прызнаецца цяпер, з яго боку тая заява была вельмі самаўпэўненай. І калі б не дапамога калегі-гісторыка, падпалкоўніка міліцыі Дзяніса Новікава, які шмат гадоў збіраў матэрыялы на тэму гомельскай міліцыі, яшчэ невядома, чым бы справа скончылася. Тым не менш усё склалася паспяхова: да 105-годдзя беларускай міліцыі ў красавіку 2024 года школьны музей адкрыўся пасля працяглай рээкспазіцыі.
- Ад ранейшага ў нас засталося не так шмат экспанатаў. Папаўнялі фонд з дапамогай ветэранаў МУС. Дзякуючы ім у нас ёсць музейныя рэчы, архіўныя фотаздымкі і дакументы, калекцыі ўзнагарод розных гадоў. Адзін з самых каштоўных экспанатаў - асабістая форма Сяргея Акімавіча Мазура, які быў начальнікам партызанскай 13-й Касцюковіцкай брыгады. Пасля Вялікай Айчыннай вайны ён заняў пасаду намесніка начальніка Гомельскага УУС. Сваякі перадалі нам яго кіцель і ўзнагародную планку. У дзяцей яны, вядома, выклікаюць ваў-эфект, - расказвае настаўнік.
Ён лёгка можа правесці экскурсію па музеі гомельскай міліцыі: усю яе гісторыю ведае выдатна. Напрыклад, як у 1920-я праваахоўнікам даводзілася спыняць мяцяжы і лавіць шматлікія банды ў наваколлі горада. А яшчэ - змагацца са спекулянтамі і сабатажнікамі, беспрытульнасцю, раскрываць злачынствы. Прычым некаторыя прыклады вартыя пяра Ільфа і Пятрова. Як, напрыклад, тое, што здарылася ў жніўні 1925 года. Тады ў Гомель прыбыў чалавек усходняй знешнасці і адразу з вакзала адправіўся ў мясцовы губвыканкам. Там прадставіўся старшынёй ЦВК Узбекістана Файзулой Хаджаевым. Ашуканцу паверылі на слова, бо ў той час у дакументы не ўклейвалі фота. А ўражанне мужчына зрабіў настолькі моцнае, што яго нават пасялілі ў лепшы нумар гасцініцы "Савой".
І толькі маладога начальніка міліцыі Мацвея Хаўкіна нешта ў госці насцярожыла. У часопісе "Красная нива" ён знайшоў партрэты ўсіх кіраўнікоў саюзных рэспублік, і ніводны з іх не аказаўся падобным на "высокага госця", які прыехаў у Гомель. Ужо пры вобыску ў гасцінічным нумары знайшлі даведку аб вызваленні з тыфліскай турмы на імя Тургуна Хасанава. Аферыста арыштавалі.
Калі не ленавацца працаваць
Іван Кавалеўскі не скрывае - работы ў школе ў яго вельмі шмат. Звязанай і з вучэбнай дзейнасцю, і з выхаваўчай, і, вядома ж, з музеем.
- Усё паспець, напэўна, немагчыма, але я стараюся. Як гаворыць Прэзідэнт, у Год якасці трэба працаваць крыху больш, - падкрэслівае настаўнік. - Тым больш гэта стэрэатып, што ў школе немагчыма зарабіць. Можна, калі не ленавацца.
Ва ўсім віры спраў ён, як і раней, вылучае самае галоўнае, тое, што лічыць сваёй місіяй:
- Хачу сфарміраваць Чалавека. Каб выпускнік быў найперш грамадзянінам сваёй краіны, змястоўным, цэласным. Часам, на жаль, адзначаю тэндэнцыю ў дарослых людзей да разбэшчанасці ў адносінах да некаторых рэчаў, у тым ліку да гістарычнай памяці. Мне не хацелася б, каб мае вучні сталі такімі. Я мару, што яны будуць перш за ўсё людзьмі, асобамі!
Іван Кавалеўскі збірае малюнкі дзяцей. У калекцыі і карыкатуры на яго ж, якія настаўнік забірае ў "мастакоў" якраз на ўроку, і падораныя партрэты, гістарычныя сцэны. Адзін з самых запамінальных прэзентаў ад школьнікаў - віншаванне, напісанае шыфрам Цэзара.
- Мне яго падарыла дзяўчынка, вельмі прыгожа аформіла. Але каб прачытаць гэта віншаванне, давялося над ім пасядзець, перакласці, - прыгадвае настаўнік.
Усе рэчы, якія вакол нас, звязаны з гісторыяй. Гэта ў тым ліку і розныя месцы ў родным населеным пункце. Я звяртаю ўвагу сваіх вучняў на тое, што мы, беларусы, перапісваннем гісторыі не займаемся. У нас у Гомелі ёсць сквер імя Тараса Шаўчэнкі, вуліца Багдана Хмяльніцкага. Ніхто не ваюе з помнікамі, культурнай спадчынай і наогул гістарычнай памяццю, звязанай з людзьмі, якія былі ў нашым горадзе або ў краіне.
Алена ІВАШКА,
фота Сяргея Халадзіліна,
газета "7 дней".-0-
*Праект створаны за кошт сродкаў мэтавага збору на вытворчасць нацыянальнага кантэнту
Настаўнік гісторыі з Гомеля Іван Кавалеўскі прызнаецца: у дзяцінстве гэту прафесію занадта рамантызаваў. Верыў, што педагог прыходзіць на ўрок у касцюме і акулярах, пасля заняткаў пераапранаецца дома і адпраўляецца на археалагічныя раскопкі. Шмат падарожнічае, вывучае іншыя культуры… У жыцці ўсё аказалася не так рамантычна, але куды больш цікавейшае. Аб тым, чаму працаваць са старшымі класамі прасцей, але з малодшымі - цікавей, што робіць гісторыю адным з самых складаных прадметаў для сучасных школьнікаў і навошта трэба было ствараць музей міліцыі, нам расказаў Іван Леанідавіч.
Іронія лёсу
Любоў да гісторыі Івану Кавалеўскаму перадалася ад бацькі: ён хоць і быў простым рабочым на прадпрыемстве "Гомельшпалеры", але любіў чытаць кнігі, якія расказвалі пра мінулае. Таму ў вялікай дамашняй бібліятэцы асноўнае месца займалі адпаведныя выданні. Маленькі Ваня, бачачы, як тата ў свабодны час з задавальненнем пераносіцца ў час Старажытнай Грэцыі і Рыма, Сярэднявечча і Рэнесансу, разумеў: гісторыя адкрывае чалавеку асаблівы, дзіўны свет.
- Я рос дапытлівым, хацеў усё ведаць. Але ў той час не было інтэрнэту, не было дзе загугліць. Затое на паліцы стаяла мая любімая энцыклапедыя "Почемучка" (на рускай мове) з прыгожымі, яшчэ савецкімі ілюстрацыямі, а галоўнае - з адказамі на пытанні на розныя тэмы, пачынаючы космасам, заканчваючы рознымі вынаходствамі, - успамінае настаўнік. - Але кнігай, якая асабліва моцна паўплывала на маю зацікаўленасць гісторыяй, была "Легенды і міфы Старажытнай Грэцыі" Куна. Ужо да 8-га класа я зразумеў, што хачу вывучаць гісторыю. Але стаць настаўнікам нават не думаў, схіляўся да археалогіі або музейнай справы.
Нават вучачыся на гістфаку ГДУ імя Ф.Скарыны, Іван Леанідавіч не верыў, што будзе працаваць у школе. Згадвае, як на першым курсе абмяркоўваў з аднагрупнікам перспектывы такой будучыні, і быў катэгарычны: "Ну якія мы з табой педагогі? Ты праўда бачыш нас у школе?"
Па іроніі лёсу менавіта гэтыя двое з усёй мужчынскай часткі групы цяпер выкладаюць гісторыю.
Дзеці - гэта маленькія дарослыя
У час вучобы ў ВНУ Іван Кавалеўскі падзарабляў - спачатку ў сферы рэкламы, потым педагогам-арганізатарам у 52-й школе.
- Там мяне, чацвёртакурсніка, першы раз паставілі замяняць настаўніка гісторыі ў 5-м класе, тэма ўрока была "Культура Старажытнага Егіпта". Я баяўся, што дзеці не стануць слухацца, таму вырашыў так: рэзка зайду ў клас і адразу навяду дысцыпліну. У выніку з вельмі сур'ёзным тварам зайшоў у кабінет, на дзяцей нават не паглядзеў, прывітаўся толькі праз некалькі секунд. Гэта сапраўды аказала эфект - вучні насцярожыліся. Калі я зразумеў, што атмасфера спакойная, пачаў урок. Ён прайшоў у цэлым нядрэнна, - згадвае Іван Леанідавіч.
Цяпер вядзенне ўрокаў зусім не напружвае. Праўда, і строгім настаўнікам яго ўжо не назавеш. Тлумачыць гэта Іван Кавалеўскі тым, што такое проста неўласціва яго сутнасці і дзеці гэта хутка пачынаюць разумець.
- Я на адной хвалі з імі. Мне здаецца, што лепшая стратэгія настаўніка - быць сабой і весці ўрокі так, каб школьнікам было цікава. Гэта лепшы матыў для вучобы, чым страх перад строгім настаўнікам, - дзеліцца меркаваннем наш герой. - Хоць часам строгім на ўроку ўсё ж даводзіцца бываць - з хуліганамі. Я заўсёды спрабую зразумець, чаму той ці іншы вучань сябе так паводзіць. Калі справа ў падлеткавых комплексах або праблемах, і менавіта з-за гэтага вучань спрабуе сарваць урок або паводзіць сябе неналежным чынам, то абавязкова пагавару з ім. Пакіну пасля ўрока і спытаю, у чым справа, чым я магу дапамагчы. Я на самай справе перажываю за такіх дзяцей, таму што, як правіла, за агрэсіўнымі паводзінамі заўсёды стаіць асабістая праблема падлетка. Калі ён мне даверыцца, адкрыецца, то я магу паспрабаваць дапамагчы яе вырашыць. Але нават калі ў мяне не атрымаецца, мы з такім вучнем сапраўды станем бліжэй па-чалавечы, душэўна. І ён наўрад ці прадоўжыць сябе паводзіць на маім уроку так, як раней.
Іван Леанідавіч адзначае, што яму з хуліганамі прасцей, чым калегам-жанчынам. Па-першае, мужчын слухаюць больш. Па-другое, ён упэўнены: дзеці - гэта маленькія дарослыя, таму з імі таксама можна вырашыць канфлікт, пагаварыўшы шчыра.
- Так, часам даводзіцца быць псіхолагам, - рэзюмуе настаўнік.
За што любяць спрачальнікаў
Цяпер Іван Кавалеўскі вядзе ўрокі гісторыі ў СШ №32 у асноўным у старшых класах. З імі працаваць прасцей - людзі ўжо ўсвядомленыя, але з дзецьмі з малодшых класаў - крыху прыемней.
- Яны такія ўражлівыя! Расказваеш агульнавядомыя факты, а яны ім так дзівяцца, - тлумачыць наш герой.
Сустракаюцца сярод старэйшых вучняў і аматары паспрачацца на гістарычныя тэмы. Але такія Івану Кавалеўскаму нават падабаюцца, бо яго школьны прадмет з тых, дзе дыскусія павінна быць. Настаўнік тлумачыць: калі вучань прапануе сваю версію падзеі, значыць, ён адшукаў дадатковую інфармацыю, супаставіў з існуючай у падручніку і зрабіў свае высновы. Хіба гэта не прычына пахваліць дапытлівага школьніка? Таму і каверзныя пытанні ад вучняў настаўнік любіць:
- Гэта сведчыць аб тым, што вучань разбіраецца ў прадмеце. Да таго ж каверзныя пытанні развіваюць і мяне. Калі адразу не магу даць адказ, гэта азначае толькі адно: я атрымаў дамашняе заданне. Што ж, настаў час разабрацца з нейкай тэмай больш глыбока!
Паралелі паміж стагоддзямі
Іван Леанідавіч дзеліцца назіраннем: у век лічбавых тэхналогій і інтэрнэту зацікавіць дзіця школьным прадметам вельмі складана. Роля настаўніка цяпер мяняецца.
- Калі дзеці хочуць нешта даведацца пра тую ж гістарычную падзею, яны могуць гэта зрабіць самі. Настаўнік у наш час хутчэй неабходны, каб зацікавіць школьнікаў сваім прадметам, растлумачыць, як атрыманыя на ўроку веды спатрэбяцца ў жыцці, - тлумачыць Іван Кавалеўскі. - Хлопцы і дзяўчаты пытаюцца ў мяне: навошта вучыць гісторыю? Я адказваю: каб разумець, як усё з'явілася ў тым выглядзе, у якім яно ёсць у нашы дні. Я бяру прыклад са старажытнасці і праводжу лагічны ланцужок да нашых дзён. Часта гэта прыклады жыццёвыя, з якіх зразумела, напрыклад, чаму мы смажым курыцу менавіта на патэльні. Так, магчыма, вучань не запомніць усе даты, падзеі, асобы, але калі я правяду паралель з сучаснасцю, то ён зразумее крыху больш пра бягучыя вакол працэсы. Бо ўсе падзеі мінулага маюць наступствы ў сучасным.
Наш герой упэўнены: урокі гісторыі карысны школьнікам не толькі як крыніца ведаў пра мінулае. Гэты прадмет дапамагае развіваць вуснае маўленне, з якім у сучасных хлопчыкаў і дзяўчынак ёсць праблемы.
- Цяпер дзеці гавораць мала, яны ў асноўным у тэлефоне, кола стасункаў абмежавана. Таму ў некаторых бачу праблемы ва ўзаемадзеянні з равеснікамі, напрыклад, - расказвае настаўнік. - А ўрокі гісторыі амаль заўсёды праходзяць вусна, тут можна патрэніраваць маўленне. Гэта важна не толькі для выбудоўвання камунікацыі з іншымі людзьмі, але для таго, каб пасля 9-га класа здаць экзамен па маім прадмеце. Ён адзіны з усіх праходзіць вусна. І гэта для сучасных дзяцей, якія прывыклі да тэстаў і пісьмовых іспытаў, заўсёды стрэс. Нават дзеці, якія пісьмова здаюць гэты прадмет на "дзявяткі", моцна нервуюцца і хвалююцца, калі прыходзіць час вуснага адказу. Не прыгадаю ніводнага экзамену, каб хоць адзін чалавек ад напружання не заплакаў.
Стаўка на візуал
У экзаменацыйным білеце па гісторыі два пытанні - тэарэтычнае і практычнае. Так камісія можа праверыць не толькі веды па прадмеце, але і тое, як школьнік навучыўся працаваць, напрыклад, з картай або дакументамі. Усяму гэтаму Іван Леанідавіч вучыць на сваіх уроках.
- Гісторыя ў цэлым цесна звязана з геаграфіяй. Карты дапамагаюць зразумець не толькі ход бітваў, убачыць межы дзяржаў у розныя стагоддзі, але і, напрыклад, геній таго ці іншага палкаводца. Да таго ж я заўважыў, што для цяперашніх дзяцей вельмі важны менавіта візуальны складнік урока. Часам ім прасцей зразумець, калі ты паказваеш шмат карцінак па тэме, чым усе 45 мінут слухаць настаўніка. Такая асаблівасць кліпавага мыслення. З дапамогай візуалізацыі сучасным школьнікам прасцей выбудоўваць лагічныя ланцужкі, - тлумачыць настаўнік.
Іван Кавалеўскі не скрывае, што атрымаць у яго 10 вельмі складана. Для гэтага вучань павінен так адказаць каля дошкі, каб выклікаць захапленне нават у аднакласнікаў. Настаўнік упэўнены: гэта матывуе астатніх разабрацца ў тэме звыш таго, што патрэбна па школьнай праграме.
Музей з ваў-эфектам
Іван Кавалеўскі не толькі настаўнік, ён арганізаваў у школе музей міліцыі. Дакладней, зноў пачаў яго работу.
- У 1986 годзе, калі адкрылася СШ №32, тут стварылі музей савецкай міліцыі. Гэта зрабілі, відаць, настаўнікі і школьнікі - па ўсіх традыцыях таго часу: з цвёрдымі лістамі фанеры, з распісанымі ўручную на тэму міліцыі стэндамі. Праз некаторы час гэты праект запатрабаваў пераасэнсавання. Але займацца ім не было каму, таму яго паставілі на працяглую рэканструкцыю. Ідэя адрадзіць музей узнікла ў дырэктара школы Алы Яўгенаўны Нікіфаравай раней, чым я прыйшоў сюды працаваць. Напэўна, таму яна ледзь ці не з парога спытала ў мяне, ці разбіраюся ў музейнай справе, - расказвае Іван Леанідавіч.
І ён адказаў: вядома ж, так! Аднак, як прызнаецца цяпер, з яго боку тая заява была вельмі самаўпэўненай. І калі б не дапамога калегі-гісторыка, падпалкоўніка міліцыі Дзяніса Новікава, які шмат гадоў збіраў матэрыялы на тэму гомельскай міліцыі, яшчэ невядома, чым бы справа скончылася. Тым не менш усё склалася паспяхова: да 105-годдзя беларускай міліцыі ў красавіку 2024 года школьны музей адкрыўся пасля працяглай рээкспазіцыі.
- Ад ранейшага ў нас засталося не так шмат экспанатаў. Папаўнялі фонд з дапамогай ветэранаў МУС. Дзякуючы ім у нас ёсць музейныя рэчы, архіўныя фотаздымкі і дакументы, калекцыі ўзнагарод розных гадоў. Адзін з самых каштоўных экспанатаў - асабістая форма Сяргея Акімавіча Мазура, які быў начальнікам партызанскай 13-й Касцюковіцкай брыгады. Пасля Вялікай Айчыннай вайны ён заняў пасаду намесніка начальніка Гомельскага УУС. Сваякі перадалі нам яго кіцель і ўзнагародную планку. У дзяцей яны, вядома, выклікаюць ваў-эфект, - расказвае настаўнік.
Ён лёгка можа правесці экскурсію па музеі гомельскай міліцыі: усю яе гісторыю ведае выдатна. Напрыклад, як у 1920-я праваахоўнікам даводзілася спыняць мяцяжы і лавіць шматлікія банды ў наваколлі горада. А яшчэ - змагацца са спекулянтамі і сабатажнікамі, беспрытульнасцю, раскрываць злачынствы. Прычым некаторыя прыклады вартыя пяра Ільфа і Пятрова. Як, напрыклад, тое, што здарылася ў жніўні 1925 года. Тады ў Гомель прыбыў чалавек усходняй знешнасці і адразу з вакзала адправіўся ў мясцовы губвыканкам. Там прадставіўся старшынёй ЦВК Узбекістана Файзулой Хаджаевым. Ашуканцу паверылі на слова, бо ў той час у дакументы не ўклейвалі фота. А ўражанне мужчына зрабіў настолькі моцнае, што яго нават пасялілі ў лепшы нумар гасцініцы "Савой".
І толькі маладога начальніка міліцыі Мацвея Хаўкіна нешта ў госці насцярожыла. У часопісе "Красная нива" ён знайшоў партрэты ўсіх кіраўнікоў саюзных рэспублік, і ніводны з іх не аказаўся падобным на "высокага госця", які прыехаў у Гомель. Ужо пры вобыску ў гасцінічным нумары знайшлі даведку аб вызваленні з тыфліскай турмы на імя Тургуна Хасанава. Аферыста арыштавалі.
Калі не ленавацца працаваць
Іван Кавалеўскі не скрывае - работы ў школе ў яго вельмі шмат. Звязанай і з вучэбнай дзейнасцю, і з выхаваўчай, і, вядома ж, з музеем.
- Усё паспець, напэўна, немагчыма, але я стараюся. Як гаворыць Прэзідэнт, у Год якасці трэба працаваць крыху больш, - падкрэслівае настаўнік. - Тым больш гэта стэрэатып, што ў школе немагчыма зарабіць. Можна, калі не ленавацца.
Ва ўсім віры спраў ён, як і раней, вылучае самае галоўнае, тое, што лічыць сваёй місіяй:
- Хачу сфарміраваць Чалавека. Каб выпускнік быў найперш грамадзянінам сваёй краіны, змястоўным, цэласным. Часам, на жаль, адзначаю тэндэнцыю ў дарослых людзей да разбэшчанасці ў адносінах да некаторых рэчаў, у тым ліку да гістарычнай памяці. Мне не хацелася б, каб мае вучні сталі такімі. Я мару, што яны будуць перш за ўсё людзьмі, асобамі!
Іван Кавалеўскі збірае малюнкі дзяцей. У калекцыі і карыкатуры на яго ж, якія настаўнік забірае ў "мастакоў" якраз на ўроку, і падораныя партрэты, гістарычныя сцэны. Адзін з самых запамінальных прэзентаў ад школьнікаў - віншаванне, напісанае шыфрам Цэзара.
- Мне яго падарыла дзяўчынка, вельмі прыгожа аформіла. Але каб прачытаць гэта віншаванне, давялося над ім пасядзець, перакласці, - прыгадвае настаўнік.
Усе рэчы, якія вакол нас, звязаны з гісторыяй. Гэта ў тым ліку і розныя месцы ў родным населеным пункце. Я звяртаю ўвагу сваіх вучняў на тое, што мы, беларусы, перапісваннем гісторыі не займаемся. У нас у Гомелі ёсць сквер імя Тараса Шаўчэнкі, вуліца Багдана Хмяльніцкага. Ніхто не ваюе з помнікамі, культурнай спадчынай і наогул гістарычнай памяццю, звязанай з людзьмі, якія былі ў нашым горадзе або ў краіне.
Алена ІВАШКА,
фота Сяргея Халадзіліна,
газета "7 дней".-0-
*Праект створаны за кошт сродкаў мэтавага збору на вытворчасць нацыянальнага кантэнту
Падпісвайцеся на нас у
