Сцяг Аўторак, 19 сакавіка 2024
Усе навіны
Усе навіны
Прэзідэнт
29 сакавіка 2023, 15:45

Сімвал і гонар Беларусі. Як БЕЛАЗ стаў нацыянальным здабыткам і чаму яго спрабуюць зламаць санкцыямі

Гісторыя Беларускага аўтамабільнага завода дастойна галівудскай экранізацыі. Колькі фільмаў пра вялікія брэнды нам паказалі на экранах - цяжка злічыць. Мы ведаем гісторыю поспеху ледзь ці не кожнага з іх: ад красовак і спартыўнага адзення да смартфонаў і аўтамабіляў. Але паверце, з кінастужкай пра легендарны БелАЗ канкурыраваць ім было б вельмі цяжка. У новым выпуску YouTube-праекта БЕЛТА "Па факце: рашэнні Першага" мы раскажам, як жоўтыя гіганты сталі адным з сімвалаў сучаснай Беларусі, што нямецкія інвестары назвалі галоўнай каштоўнасцю БЕЛАЗа, чаму амерыканцаў раздражняюць поспехі беларускіх канкурэнтаў і які сюрпрыз пад кодавай назвай "канарэйка" рыхтуецца разам з Расіяй.

Як у Беларусі з'явілася вытворчасць кар'ерных самазвалаў

Гісторыя Беларускага аўтамабільнага завода пачалася ў 1946 годзе. Пасля вайны рэспубліка перажывала цяжкія часы. Беларусь панесла вялікія людскія і матэрыяльныя страты. Вораг знішчыў больш за палову нацыянальнага багацця. Па стане эканамічнага развіцця БССР была адкінута да ўзроўню 1928 года, а па такіх важнейшых галінах, як прамысловасць і энергетыка, - і ўвогуле да паказчыкаў 1913 года. У вызваленай рэспубліцы дзейнічала толькі 2 працэнты даваенных энергетычных магутнасцей, значныя страты панеслі транспарт, сельская гаспадарка. Усё гэта неабходна было адбудаваць нанава. Пяцігадовы план аднаўлення народнай гаспадаркі БССР прадпісваў: "У мэтах стварэння ўласнай базы паліўнага машынабудавання аднавіць і пабудаваць два машынабудаўнічыя заводы. Адзін з іх на чыгуначнай станцыі Жодзіна".

Вядома, тады яшчэ ніхто і не думаў пра стварэнне супергрузавіка. На заводзе ў Жодзіне збіраліся выпускаць тарфяное абсталяванне. Першай прадукцыяй сталі кустарэзы і прычапныя каткі. Крыху пазней прадпрыемства перапрафілявалі ў завод дарожных і меліярацыйных машын "Дармаш", вырабілі першую палівамыйную машыну.

Але ў 1958 годзе стала зразумела: Савецкаму Саюзу не хапае велікагрузных аўтамабіляў. Тэмпы развіцця эканомікі апярэджвалі свой час, і працаваць у вялікіх кар'ерах невялікімі грузавікамі было нерэнтабельна. Наладзіць іх вытворчасць вырашылі менавіта ў Беларусі, бо тут знаходзіліся самыя кваліфікаваныя кадры. Да гэтага часу на Мінскім аўтамабільным заводзе ўжо былі прафесіяналы, якія ведаюць і ўмеюць будаваць велікагрузныя аўтамабілі. 25-тонны самазвал МАЗ працаваў ужо на будоўлях СССР. Зборку менавіта гэтага грузавіка і вырашылі асвоіць у Жодзіне. Аднак машынабудаванню патрэбны быў прарыў, і канструктары вярнуліся з цэха да чарцёжных дошак. Восенню 1961 года свет убачыў першы БЕЛАЗ.

27, 40, 80, 120 тон - грузападымальнасць жоўтых гігантаў толькі расла. Яны сталі незаменнымі памочнікамі пры здабычы цвёрдых карысных выкапняў ва ўмовах суровага клімату і бездарожжа. БЕЛАЗы збіралі залатыя медалі на міжнародных выстаўках у нямецкім Лейпцыгу і балгарскім Плоўдзіве, а іх стваральнікам прысуджаліся дзяржаўныя прэміі. У 70-х гадах беларускія кар'ерныя самазвалы займалі 50 працэнтаў сусветнага рынку. Няўжо гісторыя гэтага поспеху не вартая экранізацыі? А далей было не менш цікава.

Што адбывалася на БЕЛАЗе ў 1990-я

Пасля развалу Савецкага Саюза для Беларускага аўтамабільнага завода, як і для іншых машынабудаўнічых прадпрыемстваў рэспублікі, настаў няпросты час. Рынак, які забяспечвае працай дзясяткі тысяч чалавек, распаўся на часткі. Беларускія флагманы працавалі ўжо два дні ў тыдзень і дыхалі, што называецца, на ладан. Пад выглядам "рэструктурызацыі, лібералізацыі, прыватызацыі" гучалі прапановы разрэзаць і падзяліць і БЕЛАЗ, і МТЗ, і МАЗ. Ды і іншыя буйныя прадпрыемствы, на якіх трымалася і трымаецца ўся беларуская эканоміка. Але прыезд Прэзідэнта на завод у складаныя 90-я паставіў кропку ў гэтым пытанні.

"У 80-я было яшчэ цярпіма. Паўраспад быў, але зарплата была і ўсё астатняе. У 90-х гадах саюз распаўся, пачаліся праблемы з усім. Але завод неяк змог выкруціцца. Аляксандр Рыгоравіч, наш Прэзідэнт, катэгарычна забараніў прадаваць такія буйныя прадпрыемствы, як "Беларуськалій", БЕЛАЗ, МАЗ. У нас у цэху была сустрэча з Прэзідэнтам. Вось ён і растлумачыў нам "палітыку партыі", што будзем выкручвацца, будзем рабіць усё магчымае. Было, вядома, праблем шмат, але яны вырашаліся. І работа пайшла. Цяпер БЕЛАЗ - перспектыўнае прадпрыемства. Заказаў шмат. Калі ёсць работа - значыць, ёсць і зарплата, ёсць будучыня", - расказвае слесар-электрамантажнік цэха зборкі, выпрабаванняў аўтамабіляў і цягачоў Расціслаў Ермаковіч.

Аляксандр Лукашэнка ў час наведвання прадпрыемства, снежань 1995 года

Чаму БЕЛАЗ не прадалі канкурэнтам

Пасля прыходу Аляксандра Лукашэнкі да ўлады дзяржава ўзяла курс на захаванне прадпрыемстваў і працоўных калектываў. І, можа, нават перш за ўсё працоўных калектываў. Чаму? Усё проста. Калі немцы прыглядаліся да таго ж БЕЛАЗа, яны прыйшлі да высновы, што галоўная каштоўнасць гэтага прадпрыемства не будынкі, не памяшканні, не станкі, а рабочая сіла. Будынак можна ўзвесці, станкі можна закупіць і паставіць. А вось навучыць людзей, стварыць школу і традыцыі - на гэта ідуць дзесяцігоддзі. І хіба можна раскідвацца гэтым направа і налева?

Можна было б прадаць БЕЛАЗ канкурэнтам з Амерыкі ці Японіі, і праблема ў кароткатэрміновай перспектыве была б вырашана. Але што такое прадаць прадпрыемства канкурэнту? Яно будзе зачынена праз некалькі гадоў або, у лепшым выпадку, стане звычайным зборачным цэхам. Кампетэнцыі плаўна перацякуць у іншыя краіны. Рынак, які вызваліўся, хутка зоймуць іншыя вытворцы. А хто будзе атрымліваць галоўны даход? Не беларускае прадпрыемства, а ЗША або Японія.

Але ў гэтай палітыкі беларускай дзяржавы ўсё роўна знайшлося шмат крытыкаў. А БЕЛАЗ тым часам прадаўжаў распрацоўваць новыя мадэлі самазвалаў, укараняць інавацыі і ўдастойвацца перамог на міжнародных конкурсах. За самаадданую працу і выключныя заслугі генеральны дырэктар Беларускага аўтамабільнага завода Павел Марыеў адным з першых у рэспубліцы быў удастоены звання "Герой Беларусі".

У 2006-м Аляксандр Лукашэнка зноў наведаў жодзінскае прадпрыемства. І гэта ўжо быў іншы завод. Прэзідэнту прадэманстравалі найноўшую распрацоўку - кар'ерны самазвал грузападымальнасцю 320 тон.

"Я і сам разгубіўся, калі ўбачыў вялізныя цэхі, заваленую асобнымі дэталямі тэрыторыю. Асабліва мяне кузавы ўразілі. Вы лепш за мяне ведаеце, што тады было, - успомніў кіраўнік дзяржавы пра свой першы візіт на БЕЛАЗ. - Другое наведванне - гэта ўжо ўсмешлівыя вашы твары, выдатныя машыны. Вы ўжо выйшлі на нейкі ўзровень вытворчасці. Гэта ўнікальнае прадпрыемства для нашай краіны. Гэта сімвал нашай краіны. Гэта гонар нашай краіны. Магутны, прыгожы - такую машыну пад сілу рабіць толькі разумным людзям. І далёка-далёка не кожная краіна, а рэдка якія краіны робяць такія машыны".

Што ні адбывалася б у сусветнай эканоміцы, дзяржава не кідала свае прадпрыемствы.

"БЕЛАЗ на ўзроўні сусветных вытворцаў і трымае марку. На той момант ён трымаў, па-мойму, каля 30 працэнтаў сусветнага рынку. Быў і складаны час на БЕЛАЗе, няпросты. Але што спадабалася: кіраўніцтва прадпрыемства рабіла ўсё магчымае, каб зарплату работнікам плацілі своечасова і ў поўным аб'ёме. Нават у складаныя часы. Калі дзяржава кантралюе прадпрыемства, з'яўляецца гарантам нечага - гэта ўжо вялікі плюс, - адзначыў тэрміст тэрмагальванічнага цэха Аляксандр Дабравольцаў. - Закупляецца новае абсталяванне. Калі я прыйшоў у 2004 годзе, вось гэтай лініі, напрыклад, не было. Яна манціравалася значна пазней. Гэта значыць, ідзе не толькі мадэрнізацыя вытворчасці, але і яе пашырэнне, павелічэнне аб'ёмаў вытворчасці. Стараемся ісці ў нагу з часам".

Колькі можа перавезці самы вялікі БЕЛАЗ

Сёння БЕЛАЗ - гэта 8 буйных прадпрыемстваў, аб'яднаных у адзін холдынг. Гэта 550 мадыфікацый кар'ернай тэхнікі для работы ў розных кліматычных умовах. Яна пастаўляецца ў 80 краін свету. Гэта самы вялікі ў свеце самазвал - БЕЛАЗ-75710, яго грузападымальнасць 450 тон. А на выпрабаваннях ён перавёз яшчэ больш!

Вы толькі ўявіце: гэты грузавік памерам з вялікі дом. У яго кузаве можа змясціцца дзіцячая пляцоўка. У маторны адсек улезе пара легкавушак або тыпавая аднапакаёўка. А яго магутнасць такая ж, як у двухсекцыйнага магістральнага цеплавоза або чатырох Bugatti Veyron Grand Sport - каму што бліжэй. БЕЛАЗ-75710 за раз можа перавезці цагляны дом з фундаментам, дахам, мэбляй і жыхарамі, і зробіць ён гэта на хуткасці 60 км/гадз. Нядзіўна, што самазвал быў занесены ў Кнігу рэкордаў Гінеса і Кнігу рэкордаў СНД. Выпрабаваў гэтага волата ў 2013 годзе і кіраўнік дзяржавы.

"Вы паглядзіце: вядучыя краіны, акрамя Германіі, напэўна, - яны бушуюць сёння. Вось гэтыя войны, канфлікты і іншае - іх жа аснова ў эканоміцы. А мы тут трымаемся, як Брэсцкая крэпасць у гады вайны: у цяжкія часы мы не спыняліся, вы не спыняліся, а стварылі цэлы завод па вытворчасці аўтамабіляў заўтрашняга дня. Гэта аўтамабіль заўтрашняга дня - 450 тон! На 90 больш, чым ты цяпер вырабляеш. І галоўнае, што першымі зрабілі. Гэта вялікая справа. За гэта малайцы!" - падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка.

Якія распрацоўкі ёсць у БЕЛАЗа

БЕЛАЗ кожны год здзіўляе сваімі распрацоўкамі. То збярэ 220-тонны дызель-тралейвоз, то прадставіць кар'ерны самазвал на акумулятарных батарэях. Але самая перспектыўная распрацоўка - цэлы рабатызаваны комплекс. Гэта тэхналогіі так званага інтэлектуальнага кар'ера, дзе ў звязцы працуюць беспілотныя кар'ерны самазвал і франтальны пагрузчык. Кіруюць імі дыстанцыйна. Прычым рабіць гэта можна з любой кропкі свету. Прадукцыйнасць рабатызаваных самазвалаў вышэйшая на 20 працэнтаў, паколькі яны могуць працаваць бесперапынна ў самых цяжкіх умовах на ўзроўні самага першакласнага вадзіцеля.

Аператар, які кіруе беспілотным БелАЗам

Ідзе працаваць на Беларускі аўтамабільны завод і моладзь. "Склалася, напэўна, такое меркаванне (прынамсі, пра БЕЛАЗ), што дзяржаўнае - значыць, стабільнае. Ёсць і сябры, і знаёмыя, якія працуюць у прыватных фірмах, - яны такой зарплаты не атрымліваюць, як я. Плюс у іх няма ніякай стабільнасці ў рабоце: сёння ты працуеш і добра зарабляеш, а заўтра ўжо можаш шукаць іншае месца", - заўважыў слесар механазборачных работ цэха зборкі, выпрабаванняў аўтамабіляў і цягачоў Аляксандр Аўсюк.

Чаму супраць БЕЛАЗа ўвялі новыя санкцыі

А нядаўна стала вядома, што супраць БЕЛАЗа і МАЗа ўводзяцца чарговыя санкцыі. У санкцыйны спіс ЗША былі ўнесены кіраўнікі прадпрыемстваў. А ведаеце, якая прычына? Мінфін Злучаных Штатаў незадаволены "жорсткімі рэпрэсіямі супраць прадэмакратычнага руху і грамадзянскай супольнасці пасля прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі". Здаецца, яны проста раздражнёныя нашымі поспехамі і нязломленасцю прадпрыемства.

"Па вялікім рахунку, такое рашэнне амерыканскіх улад не стала нечаканасцю для беларускага боку. Складана чакаць чагосьці іншага ад краіны, якая па інерцыі пазіцыянуе сябе вяршыцелем сусветнага лёсу, працягвае верыць ва ўласную выключнасць, бязгрэшнасць і беспакаранасць. Паказальна іншае. Увядзенне санкцый супраць паспяховых грамадзянскіх прадпрыемстваў Беларусі - канцэнтраванае выказванне крывадушнасці адміністрацыі ЗША, прадстаўнікі якой пры кожным зручным выпадку любяць заяўляць аб "падтрымцы" беларускага народа", - пракаменціравалі ўвядзенне новых абмежаванняў у Міністэрстве замежных спраў.

У МЗС упэўнены, што і МАЗ, і БЕЛАЗ, якія ўжо маюць значны вопыт работы ва ўмовах санкцыйнага націску, паспяхова справяцца з любымі новымі выклікамі.

"Нягледзячы на значныя ўзрушэнні, мы вельмі паспяхова скончылі 2022 год. Толькі ў Расійскую Федэрацыю адгружана прадукцыі на суму звыш $800 млн. Гэта 866 кар'ерных самазвалаў рознага класа грузападымальнасці, гэта спецтэхніка, гэта машыны для падземных работ. 2022 год для нас па рынку Расійскай Федэрацыі аказаўся адным з самых паспяховых у гісторыі па аб'ёмах адгрузкі тэхнікі ў грашовым выражэнні. Агульная сума рэалізацыі прадукцыі і ўвогуле перасягнула $1 млрд. Першы квартал гэтага года мы таксама пачалі даволі добра, упэўнена. Па цяперашнім партфелі заказаў мяркуем, што нам удасца ў 2023 годзе перасягнуць вынікі 2022-га", - заявіў намеснік генеральнага дырэктара па маркетынгавай і экспартнай палітыцы Васіль Шостак.

Як БЕЛАЗ развівае супрацоўніцтва з Расіяй

Вядома, будзе галаслоўным заяўляць, што санкцыі ніяк не ўплываюць на работу беларускіх прадпрыемстваў. Так, яны ствараюць пэўныя праблемы. Але беларусы ўжо, напэўна, так прывыклі да рознага націску звонку, што могуць прыстасавацца да любых умоў. Напрыклад, хутка ўбачыць свет абноўленая мадэль БЕЛАЗа - на самазвале будзе ўстаноўлены рухавік унутранага згарання расійскай вытворчасці. Гэта будзе сапраўды, як кажуць, бомба! Дарэчы, паводле расказаў работнікаў прадпрыемства, у расійскага рухавіка такі ярка-жоўты колер, што ў народзе яго празвалі канарэйкай.

"Можна сказаць, што ўсе самазвалы, якія мы рэалізуем на рынак Расійскай Федэрацыі, так ці інакш з'яўляюцца сумесным прадуктам, паколькі матэрыялы, камплектуючыя ў даволі важкай ступені выкарыстоўваюцца менавіта вытворчасці Расійскай Федэрацыі. Цяпер мы цесна працуем над развіццём лінейкі і прапрацоўваем укамплектаванне нашых кар'ерных самазвалаў і рухавікамі ўнутранага згарання расійскай вытворчасці", - расказаў Васіль Шостак.

Нягледзячы на сур'ёзны націск, 2022 год паказаў, што не толькі Беларускі аўтамабільны завод, але і ўся Беларусь змагла адаптавацца да новых рэалій. Стала больш моцнай і ўпэўненай. Так будзе і далей.-0-

У час выстаўкі "Беларусь інтэлектуальная", студзень 2023 года

Праект створаны за кошт сродкаў мэтавага збору на вытворчасць нацыянальнага кантэнту.

Падпісвайцеся на нас у
Twitter
Топ-навіны
Свежыя навіны Беларусі