Будучыня беларускай навукі і работа НАН сталі тэмай сустрэчы ў Лукашэнкі

Сур'ёзная размова на архіважную тэму

У пачатку мерапрыемства кіраўнік дзяржавы адзначыў, што на парадку дня - сур'ёзная размова аб тым, як будзе развівацца навука, перш за ўсё акадэмічная, і як жыць далей - з навукай ці без. "Адказ адназначны", - заўважыў кіраўнік дзяржавы. Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў: "Без эфектыўнай акадэмічнай навукі развіццё краіны будзе праблематычным. Але з такой навукай, як у нас (Нацыянальнай акадэміяй навук), мы не паскорымся і поспехаў не даб'ёмся".

Такая выснова, паводле слоў Прэзідэнта, вынікае з прадстаўленых яму матэрыялаў. Але ўсё ж гэта не сцвярджэнне, і ў ходзе цяперашняй сустрэчы, а таксама далейшых мерапрыемстваў давядзецца абмеркаваць ключавыя праблемы акадэмічнай навукі і знайсці шляхі іх устаранення.

Аляксандр Лукашэнка растлумачыў, што атрымаў даклады аб стане спраў у навуковым асяроддзі не толькі ад рабочай групы, але і ад кіраўніцтва НАН "Актуалізаваную інфармацыю аб выніках функцыянавання Нацыянальнай акадэміі навук". Палажэнні гэтага даклада, як заяўляецца, з'яўляюцца кансалідаванай пазіцыяй кіраўніцтва НАН і навуковай супольнасці акадэміі. У такой сітуацыі Прэзідэнт лічыць правільным спачатку сустрэцца з рабочай групай па аналізе дзейнасці НАН, прааналізаваць са спецыялістамі, вучонымі палажэнні даклада НАН, а далей - сабрацца ў Акадэміі навук і на сходзе ў НАН абмеркаваць усё падрабязна, каб прыйсці ў выніку да нейкага адзінага меркавання.

"Тэма для краіны - архіважная, - падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка. - Далей мы без навукі развіваць краіну не зможам. Усё, што мы маглі выціснуць інтэнсіўна і экстэнсіўна з таго, што ў нас ёсць у краіне, перш за ўсё ў эканоміцы, мы ўжо зрабілі. Далей трэба развівацца, абапіраючыся на навуку. Без навукі - нікуды. Інвестыцыі ў навуку і тэхналогіі сталі ключавой умовай дабрабыту дзяржавы, залогам паступальнага канкурэнтнага развіцця".

Больш грошай для навукі? Калі будзе вынік

Прэзідэнт звярнуў увагу, што ў Беларусі ўкладваюцца ў айчынную навуку, падтрымліваюць новыя навуковыя напрамкі, ствараюць максімальна спрыяльныя ўмовы.

"На жаль, Акадэмія навук не стала драйверам апераджальнага навукова-тэхнічнага развіцця краіны на цяперашнім этапе. У нас крытычна мала прарыўных навуковых дасягненняў, - канстатаваў кіраўнік дзяржавы. - Ад дзейнасці акадэміі мы не бачым той аддачы, на якую разлічвалі. Няма манетызацыі даследаванняў і распрацовак Акадэміі навук. А гэта галоўны крытэрый ацэнкі эфектыўнасці". У адваротным выпадку, як адзначыў Прэзідэнт, паўстае пытанне, ці патрэбна краіне Акадэмія навук у такім выглядзе або лепш сканцэнтравацца на галіновай, вузаўскай навуцы.

Ёсць пункт гледжання, што навуцы трэба даваць больш грошай. На гэта Прэзідэнт слушна заўважыў: "Будзе вынік - бясплатна працаваць ніхто не будзе. У даўгу не застанёмся".

Каласальная недапрацоўка ўрада

Кіраўнік дзяржавы звярнуў увагу на недахопы ў дзейнасці НАН, але пры гэтым падкрэсліў, што названыя праблемы адносяцца не толькі да Акадэміі навук, але і да Дзяржкамітэта па навуцы і тэхналогіях (ДКНТ) і галіновых міністэрстваў. "Можа, нават перш за ўсё да іх, - сказаў Аляксандр Лукашэнка. - Дзе каардынуючая і кіруючая роля ДКНТ? А гэта ж ваша асноўная функцыя, для чаго вы і ствараліся".

Паводле слоў Прэзідэнта, аналіз навуковых праграм паказвае, што міністэрствы ў іх фактычна не ўдзельнічаюць. Іх практычна няма ў ліку заказчыкаў. "І гэта каласальная недапрацоўка ўрада. Няўжо ў галін няма запыту на навуковыя распрацоўкі? - рытарычна спытаў кіраўнік дзяржавы. - Ва ўрадзе, Раман Аляксандравіч (Галоўчанка, прэм'ер-міністр. - Заўвага БЕЛТА), працуюць як дачаснікі дзень да вечара - і добра. А далей? А перспектыва? Без навукі нельга".

"Як можна было дапусціць, што настолькі запатрабаваныя, напрыклад, і найбольш фінансуемыя дзяржавай напрамкі, такія як беспілотнікі, космас, лічбавыя і біятэхналогіі, у прамым сэнсе аддадзены на водкуп самой Акадэміі навук? - прадоўжыў Аляксандр Лукашэнка. - Яна сама сабе заказчык, выканаўца і кантралёр. Як у гэтых сферах можна абысціся без спецыялістаў-практыкаў, якія разумеюць, што менавіта патрэбна эканоміцы?" Таму, як заўважыў Прэзідэнт, няма ні выніку, ні вінаватых - патрабаваць няма з каго.

"Даследаванні дзеля даследаванняў, калі яны не адпавядаюць задачам развіцця краіны, - гэта сізіфава праца", - дадаў ён.

Ніякіх навуковых спрэчак, толькі канкрэтныя меры

Пытанне аб тым, як зрабіць, каб у навуковай сферы быў вынік, які адпавядае запатрабаванням рэальнага сектара эканомікі, у Беларусі ўжо абмяркоўвалася, і цяпер пара ўжо, нарэшце, канчаткова выпрацаваць канкрэтныя меры, запатрабаваў Аляксандр Лукашэнка.

"У новую пяцігодку навука ва ўсіх яе формах - акадэмічная, галіновая, вузаўская - павінна ўвайсці практыка-арыентаванай, сканцэнтраванай на той жа вынік, што і эканоміка краіны", - паставіў задачу кіраўнік дзяржавы.

На разгляд Прэзідэнту ўнесена другая справаздача рабочай групы па аналізе дзейнасці Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі з прапановамі па ўдасканаленні яе работы.

"Размовы аб тым, што "вось, там Герасімаў, зноў Камітэт дзяржкантролю, яны ж нічога не разумеюць", беспадстаўныя. Таму што былі прыцягнуты да аналізу дзейнасці акадэмічнай навукі спецыялісты, вучоныя і чыноўнікі. Як і павінна быць. Мне патрэбна рэальная карціна, якая складваецца ў Акадэміі навук. Мне не трэба на некага наязджаць, наступаць і гэтак далей. Патрэбна рэальная карціна. Каб краіна развівалася", - падкрэсліў кіраўнік дзяржавы.

Аляксандр Лукашэнка звярнуў увагу, што гэта група пастаянна дзейнічае, каб прааналізаваць кожны пласт у арганізацыі і дзейнасці НАН. У складзе рабочай групы людзі непасрэдна з навуковага асяроддзя, здольныя з веданнем справы разабрацца ў існуючых праблемах.

Ад удзельнікаў мерапрыемства Прэзідэнт чакае прапаноў, рэалізуемых на практыцы: "Ніякіх навуковых спрэчак тут быць не павінна. Усе прапановы павінны таксама ўлічваць бягучую сітуацыю ў айчыннай навуцы і, галоўнае, перспектывы яе развіцця", - арыентаваў кіраўнік дзяржавы.

Наступным этапам работы стане правядзенне сходу ў Акадэміі навук з запрашэннем туды членаў урада, ДКНТ, іншых зацікаўленых для таго, каб па выніках прыняць канчатковыя рашэнні аб далейшым развіцці акадэмічнай навукі ў краіне.

Што насцярожвае ў дзейнасці НАН і навошта стваралася рабочая група

Рабочая група па аналізе дзейнасці НАН створана па распараджэнні кіраўніка дзяржавы ў чэрвені бягучага года. Яна працуе на пастаяннай аснове і павінна вывучаць пытанні практыкаарыентаванасці і рэзультатыўнасці навуковых даследаванняў і распрацовак вучоных НАН Беларусі, укаранення распрацовак у галінах эканомікі і сацыяльнай сферы, распрацоўкі імпартазамяшчальнай прадукцыі і тэхналогій, экспарту навукова-тэхнічнай прадукцыі. Штогод Прэзідэнту павінен прадастаўляцца даклад аб выніках работы групы і прапановы па вырашэнні выяўленых праблемных пытанняў.

Першая сустрэча кіраўніка дзяржавы з рабочай групай адбылася 30 ліпеня 2024 года. Тады, тлумачачы яе стварэнне, Аляксандр Лукашэнка сказаў: "Навуцы мы аддаём усе прыярытэты, без яе развіццё немагчыма. Але апошнім часам я бачу, што Акадэмія навук дапускала сур'ёзныя пралікі. Гэта таксама бывае. Навука такая рэч, калі даводзіцца ісці непраторанымі шляхамі, калі трэба асвойваць сур'ёзныя праблемы, браць вяршыні. Таму, зразумела, памылкі магчымы. Але, што мяне насцярожыла, што памылкі дапускаліся Акадэміяй навук там, дзе іх быць не павінна, дзе мы ўжо нечаму навучыліся: у жывёлагадоўлі, у раслінаводстве".

Акрамя таго, да стварэння рабочай групы падштурхнулі звароты некаторых спецыялістаў, членаў урада. "Мяне пераконваюць у тым, што нам трэба сур'ёзна паглядзець на развіццё акадэмічнай навукі і прыняць адпаведныя рашэнні па ўсіх напрамках", - сказаў Аляксандр Лукашэнка.

Пытанняў да дзейнасці навуковай супольнасці, паводле слоў Прэзідэнта, назбіралася шмат: "Ёсць асобныя поспехі, але і незадаволенасць вынікамі таксама сур'ёзная". Пастаянна дзеючая рабочая група на чале са старшынёй Камітэта дзяржкантролю, якому даручана прыцягнуць да дзейнасці групы адказных кампетэнтных спецыялістаў, павінна адказаць на злабадзённыя пытанні развіцця НАН.

На першай сустрэчы Аляксандр Лукашэнка перасцярог ад заўчасных вывадаў і арыентаваў на дэталёвае абмеркаванне шырокага кола пытанняў, што стаяць перад групай, яе мэт і задач. "Менавіта ў гэтым ключы павінна ісці размова, - растлумачыў Прэзідэнт. - Не хачу, каб прысутныя тут кіраўнікі НАН і вучоныя падумалі, што мы тут рыхтуем нейкую акцыю супраць Акадэміі навук. Не. Нам трэба вельмі сур'ёзна падысці да вывучэння праблем Акадэміі навук і прыняць адпаведныя рашэнні, таму што без навукі далей нікуды".

Першы даклад групы па выніках работы планаваўся на канец бягучага года, пасля чаго павінны быць прыняты рашэнні, пра якія гаварылася вышэй.-0-