Клопат пра цяжарных ва ўсіх краінах - адзін з важнейшых напрамкаў у сістэме аховы здароўя. Ва ўмовах распаўсюджвання каранавіруса COVID-19 увага да іх асаблівая. Як у гэтыя дні абслугоўваюцца будучыя мамы ў Мінску, як працуюць радзільныя дамы і жаночыя кансультацыі, ці можа дзіця заразіцца ўнутрывантробна і пры нармальных родах, як інфіцыраванай маці карміць немаўля грудным малаком - гэтыя і іншыя пытанні непакояць многіх. У інтэрв'ю карэспандэнту БЕЛТА галоўны акушэр-гінеколаг камітэта па ахове здароўя Мінгарвыканкама Ірына Іканастасава пастаралася адказаць на самыя распаўсюджаныя з іх.
- Нярэдка даводзіцца чуць ад саміх медработнікаў, што ва ўмовах пандэміі работу ўскладняе паніка людзей, выкліканая неінфармаванасцю або, хутчэй, дэзынфармаванасцю. Якія меры вы прымаеце, каб кампетэнтна растлумачваць, як акушэрская служба гатова працаваць у існуючых умовах?
- Вядома, цяжарныя і іх сем'і занепакоены пандэміяй, шмат званкоў паступае па тэлефоне і пісем у электронным выглядзе. Цяжарныя жанчыны, іх партнёры задаюць мноства пытанняў: як не захварэць на каранавірус, ці трэба хадзіць цяпер на прыём да акушэра-гінеколага і іншых спецыялістаў, ці можна не рабіць ультрагукавое даследаванне плода і іншыя. На самай справе, калі ў Беларусі яшчэ толькі пачыналі праводзіць самыя першыя прафілактычныя мерапрыемствы на граніцы (у аэрапорце), мы ўжо актыўна вывучалі інфармацыю аб каранавіруснай інфекцыі, якая з'яўлялася на медыцынскіх сайтах. Урачы краін, дзе распаўсюдзілася ўжо інфекцыя, дзяліліся інфармацыяй аб мерах барацьбы з ёю. Сабрана вялікая база даных: больш за сто пратаколаў і медыцынскіх артыкулаў аб рабоце медыкаў Кітая, Японіі, Германіі, ЗША, Швецыі, Даніі, Вялікабрытаніі, Расіі і інш. Увесь гэты блок вывучаюць нашы спецыялісты: акушэры, рэаніматолагі, неанатолагі, інфекцыяністы, педыятры. Мы даўно ўжо інфармацыйна ў гэтай тэме. Адразу ж прынялі шэраг мер на ўзроўні Мінска. У першую чаргу арганізавалі работу так, каб цяжарныя жанчыны лішні раз не хадзілі па паліклініках і жаночых кансультацыях.
Апублікавана спецыяльная памятка для цяжарных жанчын, яна размешчана на ўсіх сайтах гарадскіх паліклінік і камітэта. У ёй тлумачацца элементарныя правілы бяспекі і асабістай аховы ў быце ў гэты перыяд, як сёння арганізаваны дыспансерны нагляд у жаночых кансультацыях сталіцы. Дадаткова размешчана інфармацыя Сусветнай арганізацыі аховы здароўя (СААЗ) аб тым, як наогул паводзіць сябе ў перыяд пандэміі і як уплывае COVID-19 на цяжарнасць, роды, пасляродавы перыяд і перыяд нованароджанасці.
Мы рэкамендуем устрымацца ад наведвання паліклінік да канца красавіка, перайшлі на сувязь з акушэркамі і ўчастковымі ўрачамі па тэлефоне. У некаторых цяжарных ёсць саматычныя захворванні (напрыклад, захворванні сэрца, нырак, печані, цукровы дыябет, тромбафілія і г.д.) або ўскладнены акушэрскі анамнез (страты плода ў анамнезе, гемалітычная хвароба нованароджанага). Ва ўсіх пацыентак рознае вядзенне цяжарнасці. Таму ўсім участковым акушэрам рэкамендавана з улікам вышэйпералічаных крытэрыяў вызначыць індывідуальны план вядзення цяжарнасці кожнай жанчыны. І запрашаць на візіт па паказаннях.
- Гэта значыць дыспансерны нагляд па цяжарнасці максімальна выведзены на адлегласць? Але як і дзе праводзяцца абавязковыя даследаванні, тое ж ультрагукавое даследаванне плода?
- Мы захавалі абавязковыя ультрагукавыя даследаванні плода ў дэкрэтаваныя тэрміны (11-14, 18-21, 32-35 тыдні цяжарнасці). Арганізавалі так, каб жанчына па запісу адразу прыходзіла ў перынатальны цэнтр, абмінаючы паліклініку. Заключэнне спецыяліста аб праведзеным даследаванні аддаецца на рукі пацыенту, а таксама ў электронным выглядзе перасылаецца ў жаночую кансультацыю па месцы нагляду, каб мінімізаваць лішнія кантакты. Доктар, прачытаўшы пратакол ультрагукавога даследавання плода, можа па тэлефоне запрасіць на дадатковы прыём, калі ёсць такая неабходнасць.
Таксама мы пакінулі абавязковую яўку да акушэра ў 30 тыдняў цяжарнасці, таму што на гэтым тэрміне неабходны пратакольны агляд і абследаванне цяжарнай жанчыны з афармленнем лістка непрацаздольнасці па дэкрэтным водпуску. У цэлым жа ў паліклініках сёння розныя ўваходы для пацыентаў з сімптомамі ВРВІ, ліхаманкай і ўсіх астатніх. Але магу сказаць, што сярод насельніцтва ёсць разуменне сітуацыі: ніякага наплыву людзей у паліклініках няма. Можна спакойна, без чаргі прыйсці пад запіс да ўрача акушэра-гінеколага. Напрыклад, некаторыя занепакоеныя жанчыны тэлефануюць і пытаюцца, ці можна прыходзіць на першы візіт па цяжарнасці (тэрмін да 12 тыдняў), ці бяспечна гэта. Можна. Няма ніякіх натоўпаў - усе разумеюць важнасць сацыяльнага дыстанцыравання.
- Але ўсё ж такі не ўсе змаглі ўберагчыся ад заражэння. Міністэрства аховы здароўя нядаўна назвала лічбу - 4 цяжарныя з COVID-19, якія знаходзяцца пад наглядам у Мінску. Колькі іх цяпер і якая дапамога ім аказваецца?
- На сённяшні дзень у нас 7 цяжарных жанчын, у якіх выяўлена каранавірусная інфекцыя. Усе яны знаходзяцца ў здавальняючым стане. Інфекцыя праходзіць у лёгкай форме, у адной пацыенткі стан быў сярэдняй ступені цяжкасці, але цяпер здавальняючы. Ёсць пацыенткі з рознымі тэрмінамі цяжарнасці: як у першым трыместры, так і тыя, хто рыхтуецца да родаў у бліжэйшы час.
З 13 красавіка цяжарныя жанчыны з COVID-19 шпіталізуюцца ў радзільны дом 6-й ГКБ. Ён стаў спецыялізаваным для работы з цяжарнымі і парадзіхамі, у якіх клініка ВРВІ, ліхаманка, пнеўманія і мяркуецца інфіцыраванне каранавірусам (цяпер у нас толькі адзінкавыя выпадкі пнеўманій у цяжарных, што вельмі радуе). Роды ў такіх пацыентак таксама будуць прымацца тут. У Мінску пакуль не было родаў у жанчын з COVID-19.
Чаму 6-ы радзільны дом? У ім ёсць рэанімацыя для цяжарных і парадзіх на 6 ложкаў, для нованароджаных дзяцей - таксама на 6 ложкаў. Калі спатрэбіцца больш рэанімацыйных ложкаў для жанчын, гэта будзе арганізавана. Акрамя таго, уся 6-я клініка сёння працуе з пацыентамі з COVID-19. А радзільны дом 3-й ГКБ будзе працаваць з кантактамі першага ўзроўню. Гэта значыць мы падзялілі патокі пацыентаў. Цяжарныя з ліку кантактаў першага ўзроўню, якія не маюць прыкмет захворвання, але ім, напрыклад, патрэбна шпіталізацыя па акушэрскай частцы, накіроўваюцца ў радзільны дом 3-й ГКБ. Калі ў працэсе лячэння будзе выяўляцца каранавірус, пацыентку перавядуць у радзільны дом 6-й ГКБ для прадаўжэння лячэння і родадапамогі. Акрамя таго, экстранная дапамога пры ўргентнай гінекалагічнай паталогіі аказваецца ў гінекалагічным аддзяленні 10-й гарадской клінічнай бальніцы.
- Пасля такога пераразмеркавання ці няма дадатковай нагрузкі на іншыя радзільныя дамы Мінска?
- Радзільныя дамы абсалютна не перагружаны. Колькасць родаў у 2018-2019 гадах зменшылася на 10 працэнтаў, за I квартал 2020-га ў параўнанні з мінулым годзем ёсць таксама невялікае зніжэнне. Такім чынам месцаў у радзільных дамах Мінска дастаткова.
- Ці ёсць верагоднасць заражэння плода ад заражанай каранавірусам маці?
- Мы вывучылі міжнародныя пратаколы, усю даступную інфармацыю. Усе медыкі гавораць: няма дакладных даных аб тым, што інфекцыя можа перадавацца антэнатальна плоду. Вертыкальны шлях - цераз кроў, плацэнту - не пацвярджаецца. Магчыма заражэнне ад хворай маці ў момант родаў, пры стасунках з дзіцем, калі яна не захоўвае неабходныя меры бяспекі - масачны рэжым, мыццё і дэзынфекцыю рук. Міністэрства аховы здароўя выдала інструкцыю па аказанні дапамогі цяжарным, парадзіхам і нованароджаным пры COVID-19, згодна з якой, калі жанчына хворая на COVID-19 і нараджае, рэкамендуецца нованароджанага ізаляваць абследаваць двойчы на працягу 48 гадзін на наяўнасць каранавіруснай інфекцыі. І далей глядзець па сітуацыі. Напрыклад, калі адразу пасля нараджэння дзіця не заражана, а маці яшчэ не вылечылася ад каранавіруса, то СААЗ рэкамендуе ім не кантактаваць да выздараўлення маці. На гэты час малако ёй рэкамендуецца сцэджваць. А нованароджанага праз нейкі час можна аддаць бацьку і сваякам, або пакінуць у радзільным доме да сумеснай выпіскі. Калі да моманту родаў маці перахварэла COVID-19 і кантрольны тэст двойчы адмоўны, і дзіця таксама здаровае, то далей усё па звычайнай схеме. Да груднога выкормлівання, дарэчы, няма адзіных падыходаў. Але лічыцца, што праз малако вірус таксама не перадаецца. І ўсё ж у час разлучэння, каб дадаткова перастрахавацца і засцерагчы ад небяспекі дзіця, малако сцэджваецца. Аднак адзначу, што калі маці хоча пры любых абставінах абавязкова быць з нованароджаным, падпісваецца інфармаваная згода - і яны будуць знаходзіцца разам.
- Ці схільны цяжарныя да заражэння COVID-19 у большай ступені, чым іншыя катэгорыі? У іх жа звычайна назіраецца стан фізіялагічнага зніжэння імунітэту.
- У літаратуры, якую мы чытаем, адзначаецца, што цяжарныя не схільныя да заражэння ў большай ступені, чым астатнія. Наадварот, лічыцца, што яны лягчэй пераносяць інфекцыю, менш цяжкіх форм. Важна ведаць і тое, што сама інфекцыя не выклікае якіх-небудзь акушэрскіх ускладненняў. Яна не павялічвае працэнт дачасных родаў, дачаснае выліццё каляплодных вод, не правакуе затрымку развіцця плода. Але акушэры ўсяго свету, вядома, на варце. Бо цяжарныя - асаблівая катэгорыя клопату.
- Інакш кажучы COVID-19 не з'яўляецца паказаннем для кесарава сячэння, напрыклад?
- Правільна. Рашэнне аб прымяненні кесарава сячэння прымае кансіліум урачоў. І толькі па акушэрскіх паказаннях або з улікам цяжару стану пацыенткі. Нават калі ў цяжарнай цяжкая пнеўманія, то яе трэба лячыць - і ўсё, вядома, залежыць ад тэрміну цяжарнасці. Калі, скажам, гэта другі трыместр цяжарнасці, мы змагаемся за маці і дзіця. Напрыклад, у нас цяпер ёсць пацыентка з тэрмінам цяжарнасці прыкладна 31 тыдзень, у яе была цяжкая форма пнеўманіі, цяпер жанчына ў здавальняючым стане пасля праведзенага лячэння. Калі цяжарнасць 40 тыдняў і цяжкі ход інфекцыі - то варыянт іншы, хутчэй за ўсё медыкі вырашаць пытанне родадапамогі шляхам кесарава сячэння і прадаўжэння лячэння COVID-19. Усё вельмі індывідуальна.
- Які рэжым жыцця вы рэкамендуеце цяжарным і іх партнёрам у бягучай эпідэміялагічнай сітуацыі?
- Не скажу нічога новага, акрамя таго, што ўжо гучала для ўсяго насельніцтва. Трэба старацца не хадзіць у грамадскія месцы, у магазіны і гіпермаркеты, калі можна - арганізаваць дастаўку дадому. Калі выходзіце, надзявайце маску, мыйце і дэзынфіцыруйце рукі. Бо ў некага члены сям'і ў такіх умовах па-ранейшаму працуюць, ды і самі цяжарныя на ранніх тэрмінах ходзяць на работу. У сем'ях ёсць дзеці. Таму кантакты не выключаюцца - усё залежыць ад асабістай гігіены.
- Але партнёрскія (сямейныя) роды часова адмянілі?
- Так, гэта зроблена ва ўмовах пандэміі і эпідэміялагічнай нестабільнай сітуацыі. Нашы радзільныя дамы ў асноўным пабудаваны ў савецкі час і не маюць асобных, поўнасцю ізаляваных радзільных залаў або пакояў. Тыя, хто вельмі хоча, каб партнёрскія роды адбыліся, можа не расказаць пра нейкія кантакты з інфіцыраванымі людзьмі (калегамі, сябрамі). Таму рашэнне прынята і падтрымана на ўзроўні Міністэрства аховы здароўя, каб выключыць магчымыя рызыкі для жанчын, нованароджаных і медыцынскіх работнікаў радзільных дамоў.
- Калі ў цяжарнай жанчыны з'яўляюцца прыкметы ВРВІ, падымаецца тэмпература да 38 градусаў, якім павінен быць парадак дзеянняў?
- Цяжарным у першым і другім трыместрах пры з'яўленні такіх сімптомаў мы рэкамендуем выклікаць участковага тэрапеўта або звязацца са сваім акушэрам - ён падкажа, што рабіць далей. Участковыя тэрапеўты выходзяць дадому, але лішніх наведванняў не трэба. Калі ж вельмі высокая тэмпература, напрыклад, 39 градусаў, і калоціць, трэба выклікаць хуткую дапамогу. У гэтым выпадку пацыентку павязуць на шпіталізацыю ў радзільны дом 6-й ГКБ. З высокай тэмпературай, прыкметамі ВРВІ, падазрэннем на каранавірус - сёння ўсіх цяжарных дастаўляюць туды, а не ў інфекцыйную бальніцу або іншае тэрапеўтычнае аддзяленне.
- Для многіх будучых маці вялікай падмогай былі дні адкрытых дзвярэй у радзільных дамах, розныя мерапрыемствы і форумы. Ці прапануецца сёння якая-небудзь альтэрнатыва гэтым мерапрыемствам і "жывому" кансультаванню, напрыклад, у рэжыме анлайн?
- Паколькі цяпер у перыяд эпідэміялагічна нестабільнай абстаноўкі ўсё насельніцтва краіны павінна знаходзіцца ў рэжыме сацыяльнага дыстанцыравання, мы рыхтуем новыя фарматы работы. У рамках сацыяльнага праекта "Ты не адна" праз тыдзень адбудзецца прэзентацыя анлайн-курса для цяжарных жанчын. Ён будзе даступны абсалютна ўсім жадаючым у сацыяльных сетках - "УКантакце", Facebook, Instagram. Лекцыі спецыялістаў - акушэраў-гінеколагаў, неанатолагаў, педыятраў, псіхолагаў - ужо запісаны і цяпер манціруюцца. Гэта тая ж "Школа для цяжарных", толькі ў рэжыме анлайн.
Запланаваны на май "Марафон жаночага здароўя - 2020" пакуль пераносіцца (магчыма, на верасень), але мы вырашылі запусціць у пачатку мая анлайн-курс лекцый спецыялістаў па напрамках з улікам пандэміі COVID-19. У шырокім доступе будуць 5 анлайн-трансляцый са старонкі "Марафон жаночага здароўя - 2020" у YouTube, таксама плануюцца SMM-кампанія і розыгрыш прызоў ад партнёраў.
Кацярына КНЯЗЕВА,
БЕЛТА
