Да канца 2015 года Беларусь мае намер увайсці ў трыццатку вядучых краін свету па індэксе развіцця электроннага ўрада - такі мэтавы паказчык Нацыянальнай праграмы паскоранага развіцця паслуг у сферы інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій на 2011-2015 гады. Мэта праграмы - пераход да электронных адносін дзяржавы з грамадзянамі і бізнесам, што дасць магчымасць выконваць адміністрацыйныя працэдуры прасцей, хутчэй і танней. Наколькі блізкая Беларусь да рэалізацыі маштабных планаў, якія мерапрыемствы ў сувязі з гэтым былі праведзены і чаго ўдалося дасягнуць, расказаў намеснік дырэктара - начальнік упраўлення эксплуатацыі інфармацыйных сістэм Нацыянальнага цэнтра электронных паслуг Сяргей Руднеў.
- Сяргей Аляксандравіч, што такое электронны ўрад?
- Электронны ўрад - гэта сістэма электроннага дакументаабароту дзяржаўнага кіравання, заснаваная на аўтаматызацыі ўсёй сукупнасці кіраўніцкіх працэсаў у маштабах краіны. Пераход на такі дакументаабарот - толькі пытанне часу. Ва ўказе нумар 157 ад 4 красавіка 2013 года пазначаны тэрміны ўкаранення сістэм электроннага дакументаабароту (СЭД) у арганізацыях, а таксама прадугледжана паэтапнае падключэнне іх да ўжо дзеючай у Беларусі сістэмы міжведамаснага электроннага дакументаабароту дзяржорганаў (СМДА).
- Ваша арганізацыя ўдзельнічае ў працэсе ўкаранення СЭД у дзяржаўных органах і на прадпрыемствах. Скажыце, якія дзяржорганы павінны працаваць з гэтай сістэмай?
- Сярод задач НЦЭП - ажыццяўленне функцый аператара міжведамасных інфармацыйных сістэм, у тым ліку сістэм электроннага дакументаабароту. Згодна з указам нумар 157 да 1 студзеня 2015 года мы павінны забяспечыць пераход на электронны дакументаабарот 63 дзяржаўных ведамстваў і 33 дэпартаментаў. Сярод іх дзяржаўныя органы, падпарадкаваныя Прэзідэнту, Савету Рэспублікі і Палаце прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу, Канстытуцыйны суд, Вярхоўны суд, Нацыянальны банк, НАН Беларусі, усе абласныя камітэты.
Тут неабходна растлумачыць: адны ведамствы ўжо выкарыстоўваюць свае ўнутраныя сістэмы электроннага дакументаабароту, тэхнічна несумяшчальныя з СМДА; іншыя (90 працэнтаў дзяржорганаў) падключаны да СМДА толькі ў адзінкавых пунктах доступу (напрыклад, на прадпрыемстве доступ да яго магчымы толькі з рабочага месца дырэктара і сакратара). Але гэтага недастаткова для паўнацэннага электроннага дакументаабароту, які забяспечыць нармальнае функцыянаванне электроннага ўрада ў Беларусі. Таму і выйшаў указ нумар 157, прызначаны актываваць работу ў гэтых адносінах.
На сённяшні дзень 5 дзяржорганаў укаранілі і паўнацэнна працуюць з ведамаснымі сістэмамі электроннага дакументаабароту, інтэграванымі з СМДА; яшчэ 8 дэпартаментаў мы падключым да канца года. Акрамя таго, 6 дзяржорганаў звярнуліся да нас у НЦЭП за падключэннем электроннага дакументаабароту да міжведамаснай сістэмы. Лічбы гавораць самі за сябе.
- А ў чым, на ваш погляд, прычына такой нізкай актыўнасці дзяржорганаў?
- Прычыны могуць быць розныя, мы можам толькі меркаваць. Магчыма, у планаванні бюджэту на год не быў прадугледжаны адпаведны артыкул расходаў, а выдзеліць адразу такія сродкі не так проста. Напрыклад, калі мы ўкараняем ведамасную сістэму электроннага дакументаабароту (ВСЭД) на прадпрыемстве, дзе працуюць больш як 100 чалавек, то наша паслуга абыдзецца прыкладна Br130 млн. Сума немаленькая, але ж яшчэ трэба набыць электронныя ключы, неабходныя для работы ў гэтай сістэме.
Іншай прычынай могуць выступаць дадатковыя часавыя затраты на асваенне сістэмы, паколькі асноўных задач з нашых чыноўнікаў ніхто не здымае, бягучыя справы таксама ніхто не адмяняе.
І, нарэшце, многае залежыць ад гатоўнасці кіраўніцтва прадпрыемства да развіцця, як тэхнічнай, так і маральнай.
- Магчыма, нашы дзяржорганы не былі дастаткова інфармаваны аб гэтым пераходзе, прапусцілі інфармацыю?
- Аб пераходзе гаворыцца ўжо вельмі даўно, а за апошні год - тым больш. Толькі ў 2014 годзе мы правялі 4 масавыя рассылкі зацікаўленым у выкананні ўказа нумар 157 дзяржорганам, у якіх падрабязна ўсё растлумачылі. Акрамя таго, супрацоўнікі НЦЭП рэгулярна ўдзельнічаюць у семінарах, форумах, тэматычных выстаўках, дзе ў сваіх выступленнях акцэнтуюць увагу на гэтай тэме. Мы разам з распрацоўшчыкамі сістэм электроннага дакументаабароту арганізавалі выязныя мерапрыемствы з дэманстрацыяй магчымасцей сістэмы не толькі на мінскіх прадпрыемствах, але і ў абласных цэнтрах з тлумачэннямі аб магчымасцях і карысці СМДА. Гэта сістэма накіравана і на дэбюракратызацыю дзяржапарату. Чыноўнік, які працуе ў сістэме, не зможа адкласці або забыць аб нейкім пісьме або дакуменце, таму што прадугледжаны пэўныя тэрміны выканання задачы - яны празрыстыя. У канцы месяца кожны дзяржслужачы будзе складаць справаздачу, дзе будзе адлюстравана аб'ектыўная карціна рэзультатыўнасці яго работы - якія задачы выкананы, якія не. І калі нявыкананыя задачы будуць пераходзіць з месяца ў месяц, паўстане пытанне аб кампетэнтнасці такога супрацоўніка.
- Атрымліваецца, што звычайны грамадзянін зможа зайсці ў сістэму і паглядзець, на якой стадыі знаходзіцца яго дакумент?
- У перспектыве гэта будзе менавіта так. Гэта ж усё робіцца для грамадзян, і агульны доступ потым будзе ім забяспечаны. Але цяпер пакуль рана аб гэтым гаварыць, улічваючы, якая нізкая актыўнасць дзяржорганаў па пераходзе на электронны дакументаабарот.
- Няўжо ўсе ведамствы і дэпартаменты так неахвотна ідуць на супрацоўніцтва?
- Сярод арганізацый ёсць прыклады шчырай зацікаўленасці, імкнення да прагрэсу. Так, дзякуючы крэатыўнасці і правільнай рабоце кіраўніцтва Міністэрства лясной гаспадаркі ўвесь працэс ад абследавання да пераходу да пастаяннай эксплуатацыі СЭД заняў у нас каля 4 месяцаў. Акрамя Мінлясгаса з СЭД працуюць ужо Міністэрства спорту і турызму, "Белдзяржхарчпрам", "Белкаапсаюз" і Следчы камітэт.
- Сума на падключэнне да СМДА патрэбна немаленькая, а ці не будзе больш выгадна нашым дзяржорганам працаваць непасрэдна з распрацоўшчыкамі сістэм электроннага дакументаабароту без пасрэдніцтва НЦЭП?
- Арганізацыя можа набыць праграмную частку і непасрэдна ў распрацоўшчыка, агульным для ўсіх павінен быць толькі фармат абмену данымі. Але ёсць шэраг пераваг работы з НЦЭП: эканомія затратных сродкаў (не трэба закупляць, устанаўліваць і абслугоўваць дарагое абсталяванне і праграмнае забеспячэнне; трымаць у штаце работнікаў, якія займаюцца падтрымкай сістэмы), забеспячэнне бяспекі і захаванасці даных, набыццё за кошт бюджэтных сродкаў ажыццяўляецца з прымяненнем працэдуры закупкі з адной крыніцы. Акрамя таго, у наш пакет паслуг уваходзіць інтэграцыя з СМДА. Мы стараемся быць гібкімі, адаптуем сістэму электроннага дакументаабароту пад кожнае канкрэтнае ведамства, і калі ў рабоце будуць нейкія праблемы, адразу выязджаем на прадпрыемства і выпраўляем іх.
- Сяргей Аляксандравіч, якімі вы бачыце перспектывы развіцця электроннага дакументаабароту - асновы функцыянавання электроннага ўрада - у нашай краіне?
- Перспектывы развіцця электроннага ўрада, безумоўна, ёсць. Мы імкнёмся пераняць перадавы вопыт краін, дзе словазлучэнне "электронны ўрад" трывала ўвайшло ў штодзённае жыццё, а камп'ютар стаў рэальным памочнікам грамадзяніна ў вырашэнні яго бытавых праблем, уключаючы запіс да ўрача, кансультаванне, атрыманне даведак. Нявырашаных пытанняў у сувязі з гэтым яшчэ шмат, у нашай жа кампетэнцыі - правільна арганізаваць неабходны базіс - забяспечыць зацікаўленым структурам пераход на паўнацэнны электронны дакументаабарот. Вельмі хочацца верыць, што ўжо ў наступным годзе наша рэспубліка зможа заняць дастойнае месца ў рэйтынгу развіцця электроннага ўрада ААН.
Святлана МІХОВІЧ
