За гэтага навучальнага года пачаў дзейнічаць Дзяржаўны школьны стандарт. Ён распрацаваны на аснове палажэнняў Канстытуцыі, закона "Аб правах дзіцяці", Кодэкса ад адукацыі і не толькі. Яго мэта - эфектыўнасць адукацыйнага працэсу, бяспечныя ўмовы знаходжання навучэнцаў ва ўстанове агульнай сярэдняй адукацыі, умацаванне дысцыпліны і правапарадку, дасягненне адносін супрацоўніцтва, узаемападтрымкі паміж усімі ўдзельнікамі адукацыйнага працэсу. Усё гэта неабходна для забеспячэння даступнасці і якасці агульнай сярэдняй адукацыі, паспяховай сацыялізацыі навучэнцаў у дынамічных умовах лічбавага грамадства, падрыхтоўкі да ўсвядомленага выбару прафесіі і прадаўжэння адукацыі на працягу жыцця. У дакуменце гаворыцца аб паўнамоцтвах і абавязках устаноў адукацыі, патрабаваннях да ўмоў рэалізацыі адукацыйных праграм, арганізацыі прапускнога рэжыму ў школах. Асобна закрануты правы і абавязкі ўсіх удзельнікаў адукацыйнага працэсу, акрэслены правілы карыстання мабільнымі тэлефонамі, вызначаны заахвочванні і дысцыплінарная адказнасць навучэнцаў. Падрабязней аб школьным стандарце і рэгламентаваных ім пытаннях карэспандэнту БЕЛТА расказала дырэктар Нацыянальнага інстытута адукацыі Валянціна Гінчук.
- Валянціна Васільеўна, што такое школьны стандарт і для чаго спатрэбіўся гэты дакумент?
- Даручэнне распрацаваць школьны стандарт як дакумент, у якім будуць замацаваны дакладныя патрабаванні, пачынаючы ад арганізацыі ўрока, захавання школьнага этыкету і заканчваючы знешнім выглядам вучня і настаўніка, было дадзена кіраўніком дзяржавы на Рэспубліканскім педагагічным савеце ў 2021 годзе.
Дзяржаўны школьны стандарт уступіў у дзеянне з 1 верасня 2022 года. Яго мэта - умацаваць дысцыпліну і правапарадак у школе, забяспечыць бяспечныя ўмовы знаходжання навучэнцаў ва ўстанове агульнай сярэдняй адукацыі, эфектыўнасць адукацыйнага працэсу, якасць агульнай сярэдняй адукацыі.
Стандарт рэгламентуе пытанні, звязаныя з паўнамоцтвамі і абавязкамі ўстановы адукацыі, умовамі рэалізацыі адукацыйнага працэсу, правіламі карыстання ўстройствамі мабільнай сувязі, арганізацыяй прапускнога рэжыму ва ўстановах адукацыі, правамі і абавязкамі навучэнцаў, іх законных прадстаўнікоў, настаўнікаў.
Дакумент размешчаны на сайце Мінадукацыі, нацыянальным адукацыйным партале і сайтах устаноў адукацыі. Стандарт абавязковы для прымянення ва ўсіх установах агульнай сярэдняй адукацыі. Хацелася б падкрэсліць, што пастаўленая мэта будзе дасягнута толькі ў тым выпадку, калі ўсе ўдзельнікі адукацыйнага працэсу будуць прытрымлівацца палажэнняў гэтага дакумента безагаворачна.
- Згодна з дакументам асноўны абавязак установы адукацыі - забяспечваць якасць адукацыі. Што значыць забяспечыць якасць адукацыі? Што ўваходзіць у гэта паняцце?
- У навуковай літаратуры ёсць шмат азначэнняў гэтага паняцця. У вузкім сэнсе слова пад якасцю адукацыі мы разумеем адпаведнасць вынікаў вучэбнай дзейнасці навучэнцаў патрабаванням, устаноўленым у адукацыйных стандартах і вучэбных праграмах па прадметах. У шырокім сэнсе якасць адукацыі - гэта якасць кадраў, вучэбных праграм і падручнікаў, якасная матэрыяльна-тэхнічная база, бяспечныя ўмовы арганізацыі адукацыйнага працэсу, якасныя методыкі і тэхналогіі навучання.
Большасць гэтых пытанняў рэгламентуюцца школьным стандартам. Напрыклад, ён забараняе выкарыстоўваць метады навучання і выхавання, а таксама адукацыйныя тэхналогіі, якія могуць нанесці шкоду фізічнаму або псіхічнаму здароўю навучэнцаў. У выпадку рэалізацыі школай якога-небудзь інавацыйнага праекта ўзровень і якасць адукацыі навучэнцаў не могуць быць ніжэйшыя за патрабаванні, устаноўленыя адукацыйнымі стандартамі агульнай сярэдняй адукацыі.
Што датычыцца кадравага забеспячэння, то ўстановы адукацыі павінны быць укамплектаваны кваліфікаванымі педагагічнымі работнікамі, Стандарт абавязвае ажыццяўляць павышэнне кваліфікацыі настаўнікаў не радзей за адзін раз у тры гады.
Важны сродак арганізацыі бяспечных умоў навучання і выхавання школьнікаў - арганізацыя прапускнога рэжыму. Гэтаму ў стандарце прысвечана асобная глава. Установа адукацыі і яе тэрыторыя не павінны быць месцам бескантрольнага знаходжання пабочных асоб і перамяшчэння транспартных сродкаў. Стандарт рэгламентуе правілы доступу ў будынак установы адукацыі і на яе тэрыторыю. Так, напрыклад, каб трапіць у будынак школы, наведвальнікі абавязаны прад'явіць дакумент, які засведчвае асобу, вахцёр пры гэтым рэгіструе іх даныя ў спецыяльным журнале, пазначаючы мэту наведвання. Службовы транспарт для вывазу бытавых адходаў, дастаўкі прадуктаў харчавання можа заязджаць на тэрыторыю школы строга па графіку. Асабістыя аўтамашыны да ўстановы адукацыі зусім не прапускаюцца. Трэба адзначыць, што ў кожнай установе адукацыі павінна быць распрацавана інструкцыя аб прапускным рэжыме, яна зацвярджаецца яе кіраўніком.
- Важная мэта стандарту - дасягненне адносін супрацоўніцтва паміж усімі ўдзельнікамі адукацыйнага працэсу. Што для гэтага патрэбна?
- Узаемаадносіны ўдзельнікаў адукацыйнага працэсу - навучэнцаў, іх законных прадстаўнікоў, педагогаў - рэгламентуюцца ў стандарце праз вызначэнне іх правоў і абавязкаў. Стандарт у якасці ключавога права кожнага ўдзельніка адукацыйнага працэсу вызначае павагу гонару, чалавечай годнасці і правоў. Гэта адносіцца да навучэнцаў, іх законных прадстаўнікоў і педагогаў. Рэалізацыя гэтага права, на мой погляд, магчыма толькі тады, калі кожны ўдзельнік адукацыйнага працэсу строга выконвае свае абавязкі. Абавязкі ўсіх удзельнікаў адукацыйнага працэсу вызначаны ў адпаведных главах стандарту.
У абавязкі навучэнцаў, напрыклад, уваходзіць выкананне статута ўстановы адукацыі, выкананне правіл унутранага распарадку і патрабаванняў адміністрацыі і педагогаў. У час заняткаў навучэнцы павінны знаходзіцца ў школе, пакідаць тэрыторыю ўстановы адукацыі ў гэты час можна толькі з дазволу класнага кіраўніка або дзяжурнага адміністратара. Дзеці павінны загадзя папярэдзіць класнага кіраўніка аб запланаваным наведванні арганізацыі аховы здароўя або іншай прычыне сваёй адсутнасці на ўроках. Навучэнцы абавязаны добрасумленна ставіцца да вучобы, своечасова і якасна выконваць дамашнія заданні, наведваць класныя і інфармацыйныя гадзіны, удзельнічаць у грамадска карыснай працы. Вучням забараняецца ва ўстанове адукацыі і на яе тэрыторыі курыць, выкарыстоўваць нецэнзурныя выразы, парушаць дысцыпліну ў ходзе адукацыйнага працэсу.
Стандарт рэгламентуе правілы паводзін дзяцей у час урока, на перапынку, у сталовай, у спартыўнай зале, гардэробе. Так, напрыклад, навучэнцу трэба заняць рабочае месца ў кабінеце не пазней як за пяць мінут да пачатку ўрока, калі спазніўся, трэба растлумачыць прычыну, трэба ўстаць у знак прывітання настаўніка, які ўваходзіць у клас, а таксама пры адказе на пытанне. Калі пры напісанні кантрольных і самастойных работ навучэнец парушае ўстаноўленыя настаўнікам правілы, педагог мае права забраць у парушальніка работу і ацаніць толькі тую яе частку, якая была выканана ў адпаведнасці з правіламі.
Бацькі абавязаны ствараць неабходныя ўмовы для паўнацэннага развіцця, выхавання, умацавання здароўя навучэнцаў, падрыхтоўкі іх да самастойнага жыцця ў сям'і і грамадстве. Яны таксама абавязаны забяспечваць выкананне дзецьмі патрабаванняў устаноўчых дакументаў, правіл унутранага распарадку для навучэнцаў.
Настаўнікі абавязаны ажыццяўляць сваю дзейнасць на прафесійным узроўні, які забяспечвае рэалізацыю адукацыйных праграм і праграм выхавання. Яны павінны выконваць прававыя, маральныя і этычныя нормы, павышаць прафесійны ўзровень, праходзіць атэстацыю, прапагандаваць здаровы лад жыцця сярод навучэнцаў. Нагадаю, што ў сваёй дзейнасці педагагічныя работнікі кіруюцца акрамя Дзяржаўнага школьнага стандарту правіламі педагагічных работнікаў, якія таксама ўступілі ў дзеянне ў новым навучальным годзе.
Згадзіцеся, калі ўсе ўдзельнікі адукацыйнага працэсу будуць выконваць свае абавязкі, гэта і будзе атмасфера супрацоўніцтва і ўзаемападтрымкі.
А калі ўзнікла канфліктная сітуацыя, вырашыць яе можна на прынцыпах узаемнай павагі, звярнуўшыся па дапамогу да настаўніка, класнага кіраўніка, спецыялістаў сацыяльна-педагагічнай і псіхалагічнай службы або адміністрацыі ўстановы адукацыі. Бацькі маюць права ў выпадку ўзнікнення рознагалоссяў паміж удзельнікамі адукацыйных адносін звярнуцца ў камісію па вырашэнні канфлікту інтарэсаў педагагічнага работніка.
- У выпадку невыканання дамашняга задання па нейкай прычыне, гаворыцца ў стандарце, навучэнец да пачатку ўрока абавязаны паведаміць аб гэтым настаўніку. Гэта мера неяк абараняе дзіця?
- Думаю, калі вучань не будзе гэтым злоўжываць, то так. Настаўнік не будзе выклікаць яго на гэтым уроку, вучань не трапіць у дыскамфортную сітуацыю, звязаную з дэманстрацыяй яго няведання перад усім класам.
- Апошнім часам і навучэнцаў, і бацькоў хвалюе пытанне аб выкарыстанні мабільных устройстваў ва ўстановах адукацыі.
- Гэта пытанне таксама рэгламентуецца школьным стандартам, яму адведзена асобная глава. Правіла дастаткова простае: карыстацца ўстройствам мабільнай сувязі ў час вучэбных, факультатыўных, стымулюючых, падтрымліваючых заняткаў, заняткаў у аб'яднаннях па інтарэсах, пазакласных мерапрыемстваў можна толькі з дазволу настаўніка. Гэта пытанне не фармальнае. У новым пакаленні школьных падручнікаў ёсць спасылкі на электронныя адукацыйныя рэсурсы, на якіх размешчана дадатковая інфармацыя па вучэбным прадмеце, інтэрактыўныя заданні. Але мэтазгоднасць выкарыстання гэтых матэрыялаў на ўроку вызначае настаўнік. Ён жа дае дазвол на карыстанне электронным устройствам.
У час заняткаў гаджэты павінны знаходзіцца ў бязгучным рэжыме ў спецыяльнай скрынцы, якая ёсць у кожным класе. На перапынках паміж урокамі карыстацца мабільнымі сродкамі дазволена для аператыўнай сувязі з бацькамі і іншымі блізкімі сваякамі толькі ў выпадках вострай неабходнасці. За парушэнне гэтага правіла кіраўнік установы адукацыі можа накладаць на навучэнца спагнанне.
Асабліва адзначу, што стандартам забаронена праводзіць здымкі ў час правядзення вучэбных заняткаў, класных гадзін, пазакласных мерапрыемстваў без дазволу адміністрацыі, класнага кіраўніка, настаўніка-прадметніка.
- Бацькі навучэнцаў, як правіла, хочуць ведаць аб асаблівасцях навучання і выхавання ва ўстанове адукацыі.
- Стандарт прадугледжвае такое права законных прадстаўнікоў навучэнцаў. Яны маюць права на азнаямленне з пасведчаннем аб дзяржаўнай рэгістрацыі, статутам установы адукацыі, спецыяльным дазволам на адукацыйную дзейнасць, сертыфікатамі аб дзяржаўнай акрэдытацыі, правіламі ўнутранага распарадку для навучэнцаў, іншымі лакальнымі прававымі актамі, а таксама з вучэбна-праграмнай дакументацыяй. Бацькі навучэнцаў могуць атрымліваць інфармацыю аб ходзе і змесце адукацыйнага працэсу, метадах навучання і выхавання, якія выкарыстоўваюцца, выніках вучэбнай дзейнасці навучэнцаў, аб усіх відах абследаванняў (медыцынскіх, псіхалагічных, педагагічных) навучэнцаў.
Але трэба разумець, што парадак азнаямлення бацькоў з усімі вышэйпералічанымі пытаннямі вызначае кіраўнік установы адукацыі з удзелам органа самакіравання, у які ўваходзяць у тым ліку асобы з ліку законных прадстаўнікоў навучэнцаў. І гэта вельмі важны аспект для выбудоўвання адносін супрацоўніцтва і ўзаемападтрымкі паміж педагогамі і бацькамі навучэнцаў.
- У стандарце сказана, што настаўнік не можа аказваць платныя кансультацыі па вучэбных прадметах, модулях, тэмах, у тым ліку дапамогу ў падрыхтоўцы да ўступных іспытаў (рэпетытарства) навучэнцам, калі гэта прыводзіць да канфлікту яго інтарэсаў. Што за канфлікт інтарэсаў педагагічнага работніка маецца на ўвазе?
- Настаўнік павінен эфектыўна выкарыстоўваць кожную мінуту ўрока для навучання і выхавання дзяцей, павінен прапанаваць ім пры неабходнасці падтрымліваючыя заняткі па вучэбным прадмеце, правядзенне якіх фінансуецца з бюджэту. Настаўнік павінен быць зацікаўлены ў тым, каб вучыць якасна на кожным уроку, а не на дадатковым платным занятку.
Святлана Пекар,
БЕЛТА.-0-
