Пенсійная тэматыка - адна з самых абмяркоўваемых у любым грамадстве, у тым ліку ў Беларусі. Гэта заканамерна: колькасць пажылых людзей узрастае (у нашай краіне за апошнія дзесяць гадоў іх стала больш на 111,2 тыс. чалавек), кожны чацвёрты жыхар краіны - пенсіянер, ды і для людзей сярэдняга ўзросту пытанне іх забеспячэння ў старасці - зусім не пустое. Сітуацыя ў сферы пенсійнага забеспячэння стабільная, пенсіі выплачваюцца своечасова і поўнасцю, іх памер паступова павялічваецца. А якія пенсійныя планы на перспектыву? На найбольш хвалюючыя беларусаў пенсійныя пытанні, у тым ліку адносна дзяржслужачых, у інтэрв'ю карэспандэнту БЕЛТА адказала намеснік начальніка галоўнага ўпраўлення пенсійнага забеспячэння Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Ларыса Яшкова.
- Ларыса Міхайлаўна, пытанне аб перспектыве змянення пенсійнага парога не страчвае актуальнасці, колькі б разоў яго ні задавалі.
- Змяняць пенсійны ўзрост не плануецца. Цяпер Беларусь ідзе па шляху стымулявання добраахвотнага павышэння пенсійнага ўзросту, гэта значыць больш позняга звароту па пенсію непасрэдна самімі работнікамі, па ўласнай ініцыятыве. Для гэтага ў пенсійнае заканадаўства ўведзены правілы аб істотных прэміях да пенсіі за работу пасля дасягнення пенсійнага ўзросту, але без атрымання пенсіі.
Акцэнтую ўвагу на тым, што перыяды работы пры адкладзеным выхадзе на пенсію ацэньваюцца ў памеры пенсіі больш высока, чым дапенсійныя. Напрыклад, за 3 гады работы без атрымання пенсіі можна павялічыць яе будучы памер на трэць, за пяць гадоў - у 1,7-1,8 раза.
- Можа, у якасці альтэрнатывы плануецца карэкціроўка ўмоў назначэння льготных пенсій - тым, каму яны прадастаўляюцца датэрмінова і з асаблівымі патрабаваннямі па стажы?
- У Беларусі не плануецца змяняць ні пенсійны ўзрост, ні іншыя ўмовы назначэння датэрміновых пенсій па ўзросце за работу ў асаблівых умовах працы, за выслугу гадоў работнікам асобных прафесій, умовы пенсійнага забеспячэння і выхаду ў адстаўку для дзяржаўных служачых, нормы аб датэрміновых пенсіях сацыяльна неабароненым катэгорыям грамадзян (шматдзетным маці, бацькам дзяцей-інвалідаў, інвалідам з дзяцінства).
- Ці ўлічваецца ўплыў дэмаграфічнага і эканамічнага фактараў на пенсійную сістэму?
- Безумоўна. Ужо на працягу шэрага гадоў у краіне рэалізуюцца меры па адаптацыі пенсійнай сістэмы да змянення ўмоў функцыянавання. Як і ў развітых краінах, дзе ўзрастае нагрузка на эканоміку ў сувязі са старэннем насельніцтва, яны звязаны з рацыяналізацыяй пенсійных норм і расходаў. Адна з задач - сфарміраваць у грамадстве разуменне, што працоўная пенсія павінна зарабляцца.
У гэтых мэтах у 2014-2015 гадах мінімальны неабходны стаж работы з выплатай узносаў для пенсіі па ўзросце і за выслугу гадоў павышаны з 5 да 15 гадоў. Гэта абгрунтаваная мера, таму што стаж работы з выплатай узносаў - аснова фарміравання пенсійных правоў. Для тых, хто не мае такога стажу, узрост для звароту па сацыяльную пенсію павялічаны на 5 гадоў. Пры вылічэнні пенсіі ў абавязковым парадку прымяняюцца даныя персаніфікаванага ўліку аб заработку з 1 студзеня 2003 года. Узмоцнена залежнасць памеру пенсіі ад працяглага стажу работы, у тым ліку пасля дасягнення грамадзянамі пенсійнага ўзросту (без атрымання пенсіі).
Далейшыя заканадаўчыя змяненні таксама будуць арыентаваць грамадзян на працяглую легальную занятасць з выплатай узносаў у фонд сацыяльнай абароны насельніцтва.
- Які стаж патрабуецца для назначэння пенсіі, і ці будзе ён яшчэ павышацца ў бліжэйшы час, скажам, у бягучым годзе?
- Як я ўжо гаварыла, з 1 студзеня 2015 года для ўзнікнення права на пенсію па ўзросце або за выслугу гадоў грамадзянам трэба акрамя іншых устаноўленых умоў мець не менш як 15 гадоў стажу работы з выплатай страхавых узносаў у фонд сацыяльнай абароны насельніцтва (ранейшы 5-гадовы стаж захаваны толькі для сацыяльна неабароненых катэгорый, напрыклад, для жанчын, якія нарадзілі і выхавалі 5 і больш дзяцей, бацькоў дзяцей-інвалідаў).
Згадзіцеся, для большасці работнікаў са стандартнай працоўнай кар'ерай, якія будуць звяртацца за атрыманнем дзяржаўнай пенсіі ў перспектыве, гэта патрабаванне цалкам магло б быць і вышэй. Гэта апраўдана з пункту гледжання працягласці патэнцыяльнага перыяду працоўнай актыўнасці, на працягу якога работнікам зарабляецца права на пенсію (ад паўналецця да пенсійнага ўзросту), і далейшага працяглага атрымання пенсіі (паводле даных статыстыкі, у сярэднім каля 20 гадоў).
- У якасці меры па паляпшэнні пенсійнага забеспячэння даволі часта называюць увядзенне абавязковых накапляльных пенсій. Як вы ацэньваеце мэтазгоднасць гэтага ў Беларусі?
- Непасрэдна сам пераход да фарміравання абавязковых пенсійных накапленняў для ўсіх работнікаў не з'яўляецца ні сродкам абароны ад дэмаграфічных змяненняў (ад дэмаграфіі залежыць любая пенсійная сістэма - і накапляльная, і размеркавальная), ні спосабам павышэння ўзроўню пенсій.
Нядаўні вопыт дзяржаў з падобнымі эканамічнымі ўмовамі сведчыць, што першачарговым вынікам ад рэалізацыі такой меры з'яўляецца дэфіцыт пенсійных сродкаў, а значыць, зніжэнне бягучых пенсій ва ўмовах адсутнасці магчымасці адпаведных датацый. Пры адсутнасці ўстойлівых фінансавых інстытутаў і рынкаў такая мера можа ўскладніць функцыянаванне пенсійнай сістэмы. З улікам гэтага і шэрага іншых прычын увядзенне ў нацыянальную пенсійную сістэму агульнаабавязковага накапляльнага пенсійнага страхавання не прадугледжваецца.
З мэтай дапаўнення дзяржаўных гарантый мэтазгодным з'яўляецца развіццё добраахвотных праграм фарміравання дадатковых зберажэнняў на старасць (добраахвотнае страхаванне дадатковай пенсіі ў страхавых арганізацыях, банкаўскія ашчадныя прадукты).
Алена ПРУС
