У Беларусі на аздараўленне і санаторна-курортнае лячэнне насельніцтва, у тым ліку дзяцей, ветэранаў, інвалідаў выдзяляюцца значныя грашовыя рэсурсы. У краіне захавана і пастаянна ўдасканальваецца лячэбная і матэрыяльна-тэхнічная база здраўніц і лагераў. Яны набываюць усё большую папулярнасць і ў іншаземцаў, таму штогод расце экспарт санкурпаслуг (аб гэтым сегменце рыначных адносін яшчэ 10 гадоў таму нават і не марылі). Аб тым, як зменіцца кошт пуцёвак у 2015 годзе, якой будзе датацыя на дзіцячы адпачынак у летні аздараўленчы перыяд, які ліст чакання пуцёўкі для працуючых і пенсіянераў, ці накрыюць шведскі стол у беларускіх здраўніцах, на што скардзяцца іншаземцы пасля наведвання санаторыяў і ці забяспечваецца даступнасць пуцёвак для беларусаў, у гутарцы з карэспандэнтам БЕЛТА расказаў дырэктар Рэспубліканскага цэнтра па аздараўленні і санаторна-курортным лячэнні насельніцтва пры Савеце Міністраў Генадзь Балбатоўскі.
- Генадзь Мікалаевіч, пуцёўкі на 2015 год рэспубліканскім цэнтрам ужо закуплены. Такім чынам, можна гаварыць аб тым, ці захаваецца аб'ём аздараўлення насельніцтва ў будучым годзе.
- Аздараўленне і санаторна-курортнае лячэнне ў 2015 годзе пройдуць больш за 1,3 млн. чалавек, што адпавядае паказчыку бягучага года. Прычым больш за 700 тыс. пуцёвак у наступным годзе будзе выдзелена прадстаўнікам розных катэгорый насельніцтва з прыцягненнем сродкаў рэспубліканскага бюджэту і дзяржаўнага сацыяльнага страхавання, астатнія 600 тыс. пуцёвак паступяць у свабодную рэалізацыю для фізічных і юрыдычных асоб (чакаецца, што з іх больш як 240 тыс. пуцёвак набудуць іншаземцы).
- Атрымліваецца, што замежныя грамадзяне зоймуць нішу 40 працэнтаў ад усёй свабоднай рэалізацыі. Існуе меркаванне, што беларусы ўшчэмлены ў магчымасці адпачынку ў айчынных здраўніцах. Гэта так?
- Гэта памылковае меркаванне. Штогод павялічваецца аб'ём свабоднай рэалізацыі пуцёвак, расце і колькасць іншаземцаў, якія набываюць пуцёўкі. Аднак, хачу падкрэсліць, удзельная вага пуцёвак, рэалізуемых замежным грамадзянам (80 працэнтаў з іх - расіяне), істотна не змяняецца. Вядома, пра пуцёўку трэба паклапаціцца загадзя. Тады і праблем з яе набыццём не будзе.
- Якая цэнавая палітыка ўласнікаў здраўніц адносна цэн на пуцёўкі для беларусаў і іншаземцаў?
- У большасці санаторыяў (каля 60 працэнтаў) цэны аднолькавыя і для адных, і для іншых. Там, дзе розніца існуе, яна складае каля 20 працэнтаў. Інакш кажучы, іншаземцы плацяць на 20 працэнтаў больш.
- А з улікам аплаты паслуг пасрэднікаў гэта цана для іх становіцца значна вышэйшай?
- Цяпер у людзей - незалежна ад таго, у якой краіне яны жывуць, - ёсць магчымасць купіць пуцёўкі ў самім санаторыі, у тым ліку праз паслугі інтэрнэт-продажу, якая ўкаранёна практычна паўсюль. І значыць, можна пры жаданні не карыстацца пасрэдніцкімі паслугамі і, адпаведна, не плаціць за іх.
Трэба адзначыць, што санаторыі апошнія гады актыўна развіваюць свае маркетынгавыя службы, каб менш залежаць ад пасрэднікаў. Аб'ём продажу пуцёвак праз турфірмы зніжаецца.
- Цікава, а на што скардзяцца людзі, пабываўшы ў нашых санаторыях?
- Сярод тых, хто звяртаецца ў рэспубліканскі цэнтр са скаргамі, пераважаюць расіяне. На маю думку, часцей за ўсё нараканні ўзнікаюць, калі чалавек едзе ў санаторый з завышанымі чаканнямі. Але ж ніякіх складанасцей няма загадзя азнаёміцца з умовамі пражывання, лячэння, харчавання, адпачынку - на сайтах, як правіла, размяшчаецца вычарпальная інфармацыя, аж да фатаграфій санвузлоў. І тады не давялося б скардзіцца на тое, што ў нумары на сценах - папяровыя шпалеры, а не фарба-пабелка.
Трэба падкрэсліць, што ніводнай скаргі на якасць аказання медыцынскіх і аздараўленчых паслуг не было. Ды і наогул абгрунтаваных скаргаў - адзінкі.
Колькасць зваротаў грамадзян у бягучым годзе знізілася на 5 працэнтаў, прычым такая тэндэнцыя назіраецца на працягу апошніх гадоў. Практычна ўдвая зменшылася колькасць зваротаў у рэспубліканскі цэнтр на асабісты прыём. Лічу, гэта паказчык таго, што праблем у людзей з набыццём пуцёвак і якасцю аздараўленчых паслуг становіцца менш.
- А ці згадваецца сярод прэтэнзій уладальнікаў пуцёвак адсутнасць у санаторыях шведскага стала?
- Дыетычнае харчаванне - адзін з прынцыпаў лячэння. На мой погляд, калі бескантрольны прыём ежы ператвараецца ў бязмежны, гэта ні да чаго добрага не прыводзіць. Прызнаюся, раней лічыў, што шведскі стол - сучасны тып арганізацыі харчавання, у тым ліку для санаторыяў. Цяпер жа ўпэўнены ў адваротным. А вось шведскі стол з агародніны, зеляніны і фруктаў - іншая справа. Такія бары з фруктамі і агароднінай - ідэя вельмі добрая, яна ўжо рэалізуецца ў некаторых санаторыях.
- Ці ёсць факты нядобрасумленнай канкурэнцыі з боку беларускіх здраўніц?
- Думаю, не. Ва ўсякім разе, ніколі аб гэтым не чуў.
- Які аб'ём сродкаў рэспубліканскага бюджэту і дзяржаўнага сацыяльнага страхавання выдзелены на закупку пуцёвак на 2015 год? І па якіх лотах яна праводзілася?
-У цэлым на аздараўленне і санаторна-курортнае лячэнне насельніцтва выдзелена больш за Br1,3 трлн - гэты аб'ём фінансавання перавышае ўзровень 2014 года. Лотаў жа было пяць. І па кожным з іх ёсць пазітыўная (няхай і невялікая) дынаміка - пуцёвак закуплена больш, чым на 2014 год.
Такім чынам, першы лот - пуцёўкі для жыхароў забруджаных тэрыторый (іх набыта 71 тыс. плюс 8 тыс. у замежныя здраўніцы "Цэнтркурорта" на агульную суму Br632 млрд). Гэта дасць магчымасць задаволіць у поўнай меры патрэбнасць у санкурлячэнні і аздараўленні ўсіх жадаючых і маючых права на так званую чарнобыльскую льготу. Другі лот - пуцёўкі для дзяцей у суправаджэнні бацькоў, на гэтыя мэты накіравана Br71,3 млрд, закуплена 10,5 тыс. пуцёвак у здраўніцы на тэрыторыі рэспублікі і 1,27 тыс. - за яе межамі. Трэці лот - пуцёўкі для дзяцей-інвалідаў, на іх закупку затрачана Br24,7 млрд, набыта 4,2 тыс. пуцёвак для лячэння ў Беларусі і 380 - у аддзяленне для дзяцей-інвалідаў у санаторыі "Друскінінкай". Чацвёрты лот - пуцёўкі на санкурлячэнне дзяцей без суправаджэння дарослых, закуплена 22,6 тыс. пуцёвак у мясцовыя здраўніцы плюс 4,5 тыс. у санаторыі "Цэнтркурорта" за межамі краіны на агульную суму Br126,8 млрд. Пяты лот - пуцёўкі для дарослых: за Br143 млрд набыта 40,2 тыс. пуцёвак, уключаючы 14,5 тыс. - у чатыры санаторыі сістэмы Мінпрацы і сацабароны.
- Які цяпер ліст чакання на атрыманне пуцёўкі сярод розных катэгорый?
- З забеспячэннем пуцёўкамі дзяцей ніякіх праблем няма - 50 працэнтаў юных беларусаў ва ўзросце ад 3 да 18 гадоў рэалізуюць сваё права на аздараўленне і санаторна-курортнае лячэнне. І такая сітуацыя захоўваецца ўжо на працягу некалькіх апошніх гадоў.
Санаторна-курортнае лячэнне і аздараўленне прадастаўляецца 100 працэнтам дзяцей-чарнобыльцаў (размова аб тых, хто мае права на льготу і жадае атрымаць пуцёўку).
Што датычыцца працуючых жыхароў рэспублікі, то чарга фарміруецца ў камісіях па аздараўленні па месцы работы, мы не маем дакладныя даныя.
Грамадзяне, якія маюць пазачарговае і першачарговае права на атрыманне пуцёўкі (інваліды, удзельнікі Вялікай Айчыннай вайны, а таксама інваліды першай і другой груп), рэалізуюць сваё права ў адпаведнасці з заканадаўствам адзін раз у год або адзін раз у два гады.
Непрацуючыя пенсіянеры чакаюць сваёй чаргі 3-4 гады ў залежнасці ад рэгіёна рэспублікі, у Мінску - да 5 гадоў. Хачу ўдакладніць: пуцёўкі размяркоўваюцца па рэгіёнах прапарцыянальна колькасці маючых патрэбу ў санкурлячэнні, а паколькі ў сталіцы пенсіянеры больш сацыяльна актыўныя, то і чарга тут даўжэйшая. Зрэшты, у былыя часы яна расцягвалася і на 10 гадоў. Як удалося скараціць? За кошт таго, што пуцёўкі набываюцца не толькі ў санаторыі для пажылых людзей і інвалідаў сістэмы Мінпрацы і сацабароны, але і ў іншыя здраўніцы (напрыклад, на 2015 год у гэтым спісе 22 санаторыі, якія сталі пераможцамі ў конкурсе па выніках адкрытых таргоў).
- Якімі крытэрыямі кіраваўся цэнтр пры выбары пастаўшчыкоў пуцёвак?
- Існуе зацверджаная Міністэрствам эканомікі формула разліку па двух крытэрыях - цана і якасць прадастаўляемых паслуг. Калі раней прыярытэт аддаваўся цане, то цяпер - якасці (яе ўдзельная вага ў комплексным бале ацэнкі вырасла да 51 працэнта).
Хачу падкрэсліць, што ўласнікі здраўніц прыкладаюць усе намаганні для таго, каб пашырыць спектр і павысіць якасць аказання паслуг (практычна няма санаторыяў, дзе прадастаўлялася б менш за 200 паслуг). Напрыклад, больш як палавіна санаторыяў маюць свае свідравіны лячэбнай мінеральнай вады, многія выкарыстоўваюць лячэбныя гразі возера Дзікае, прымяняецца таксама спалучэнне мінеральных вод і гразей. У здраўніцах устаноўлена сучаснае абсталяванне, якое дае магчымасць аказваць фізіятэрапеўтычныя працэдуры на высокім узроўні. Да паслуг адпачывальнікаў - 8-12 відаў масажу, касметычныя кабінеты, інфрачырвоныя саўны, спелеакліматапячоры, крыясаўны. Укараняюцца і такія даволі экзатычныя паслугі, як лячэнне п'яўкамі, пчоламі.
Вялікія намаганні і фінансавыя сродкі ўкладаюцца ва ўмацаванне матэрыяльна-тэхнічнай базы. Напрыклад, толькі ў мінулым годзе на гэтыя мэты накіравана Br740 млрд - трэць выручкі ад свабоднай рэалізацыі пуцёвак.
Рэканструкцыя санаторыяў нацэлена на павышэнне камфортнасці для адпачывальнікаў. У былыя часы нумары ў санаторыях былі 2-3-4-месныя, пра люксы ніхто і не чуў. А цяпер людзі хочуць пасяляцца толькі з членамі сям'і або ў аднамесны нумар, каб не толькі атрымаць медыцынскую дапамогу, але і псіхалагічную разгрузку.
- Еўрапейцы лічаць, што адпачынак, аздараўленне і спа - трыадзіныя. Як ідзе ўкараненне ў беларускіх санаторыях спа-паслуг?
- Сапраўды, еўрапейскі спажывец настроены на атрыманне гэтага віду прывычных для сябе паслуг. Спа выкарыстоўваюць больш за 30 санаторыяў, а ў некаторых здраўніцах функцыянуюць паўнацэнныя спа-цэнтры. Развіццё гэтага напрамку дзейнасці дасць магчымасць скласці канкурэнцыю балтыйскім курортам, якія пазіцыянуюць сябе на рынку як спа-адпачынак.
- Ці ёсць даныя аб кошце паслуг у параўнанні з іншымі краінамі?
- Так, мы праводзілі такі маніторынг па выніках першага паўгоддзя. Калі ў здраўніцах Беларусі адзін ложка-дзень у стандартным двухмесным нумары каштаваў у сярэднім Br350 тыс., то ў сярэдняй паласе Расіі - Br872 тыс., ва Украіне - Br968 тыс., у краінах Балтыі - Br890 тыс., у атэлях Турцыі - Br1 млн 131 тыс.
- А якія прагнозы на кошт пуцёвак у 2015 годзе?
- Што датычыцца пуцёвак, закупленых на наступны год рэспубліканскім цэнтрам за сродкі рэспубліканскага бюджэту і дзяржаўнага сацыяльнага страхавання, то іх кошт узрасце ў межах 16 працэнтаў у параўнанні з 2014-м. У санаторыі для дарослых адзін ложка-дзень у стандартны двухмесны нумар будзе каштаваць Br310 тыс., для дзяцей без суправаджэння дарослых - Br263 тыс., для дзяцей-інвалідаў - Br306 тыс., для дзяцей з бацькамі - Br326 тыс., для дзяцей з чарнобыльскіх рэгіёнаў у складзе арганізаваных груп - Br258 тыс. Хачу падкрэсліць, што ў адпаведнасці з дагаворам кошт пуцёвак у 2015 годзе застанецца нязменным.
- Ці прагназуеце вы рост кошту пуцёвак у свабоднай рэалізацыі?
- Істотнага росту, я лічу, не будзе, ва ўсякім разе, у першым паўгоддзі. Сярэднегадавая запаўняльнасць здраўніц цяпер каля 90 працэнтаў, яна захаваецца на гэтым жа ўзроўні і ў 2015 годзе. Разам з тым даводзіцца канстатаваць, што попыт на пуцёўкі ў бягучым годзе крыху знізіўся. Хоць глыбіня продажаў па-ранейшаму даволі вялікая - каля 3 месяцаў. Гэта значыць, што ў некаторыя здраўніцы пры ўсім жаданні не ўдасца ўжо купіць пуцёўкі на люты - яны рэалізаваны ў поўным аб'ёме. І гэта пры тым, што люты і сакавік - самыя непапулярныя месяцы.
Трэба адзначыць, што ў свабоднай рэалізацыі пуцёўкі ў сярэднім на 25-30 працэнтаў даражэйшыя, чым закупляемыя цэнтрам. Кошт пуцёўкі ўстанаўліваецца ўласнікам здраўніцы зыходзячы з попыту на пуцёўкі, комплексу аказваемых паслуг, развіцця інфраструктуры і г.д. Напрыклад, у некаторых санаторыях адзін ложка-дзень абыходзіцца пакупніку пуцёўкі да $100, і нават пры такой высокай цане попыт перавышае прапанаванне. Але ёсць і санаторыі, дзе ложка-дзень каштуе Br265 тыс. Словам, у кожнай здраўніцы свая катэгорыя спажыўцоў.
- Генадзь Мікалаевіч, ці павялічыцца памер датацыі на дзіцячыя пуцёўкі ў летні перыяд?
- Плануецца, што рост складзе ў межах 16 працэнтаў. Нагадаю, у 2014 годзе са сродкаў дзяржаўнага сацыяльнага страхавання на патанненне адной пуцёўкі ў аздараўленчыя, спартыўна-аздараўленчыя лагеры з кругласутачным знаходжаннем было выдзелена Br1 млн 200 тыс., з дзённым знаходжаннем - Br500 тыс., у профільныя аздараўленчыя лагеры з кругласутачным знаходжаннем тэрмінам не менш за 9 дзён - Br520 тыс., а датацыя на пуцёўку ў лагер працы і адпачынку з дзённым знаходжаннем склала Br560 тыс. У цэлым фінансаванне на летнюю аздараўленчую кампанію бягучага года склала Br277,4 млрд, уключаючы Br3,7 млрд - на падрыхтоўку стацыянарных лагераў да прыёму дзяцей. На канікулах былі аздароўлены 367,9 тыс. беларускіх школьнікаў (103,8 працэнта да плана).
Адметнай асаблівасцю летняй аздараўленчай кампаніі сёлета была стаўка на работу профільных лагераў. Яна сябе поўнасцю апраўдала. У профільных лагерах адпачылі больш за 35 тыс. школьнікаў ва ўзросце ад 15 да 18 гадоў, у тым ліку ў лагерах працы і адпачынку, дзе аздараўленне і адпачынак спалучаюцца з грамадска карыснай працай, - 15 тыс. падлеткаў (у мінулым годзе - 13,5 тыс.).
- Растлумачце, калі ласка, чаму ўдзельная вага датацыі ў кошце пуцёвак у розныя катэгорыі лагераў так значна адрозніваецца: напрыклад, у лагер з кругласутачным знаходжаннем - 40 працэнтаў, а з дзённым - 90-95 працэнтаў?
- Прынцып такі: імкнёмся да таго, каб датацыя пакрывала кошт харчавання, а астатнія расходы кампенсаваліся за кошт іншых крыніц, у тым ліку бацькоўскай даплаты (як правіла, яна складае 10 працэнтаў).
- У гэтым годзе пуцёўкі ў крымскі санаторый "Беларусія" на другі, трэці і чацвёрты кварталы не рэалізоўваліся. А што ў планах на 2015 год?
- У нашага цэнтра ёсць дагавор на рэалізацыю пуцёвак з Кіраўніцтвам справамі Прэзідэнта, ва ўласнасці якога знаходзіцца гэта крымская здраўніца. На першы квартал 2015 года пуцёўкі ў "Беларусію" таксама не будуць выдзяляцца, паколькі няма рэгулярных транспартных зносін. Магчымасць рэалізацыі пуцёвак для беларусаў на наступныя кварталы будзе залежаць ад сітуацыі ва Украіне, бяспекі транзіту пасажыраў. Дарэчы, грашовыя сродкі на набыццё пуцёвак у Місхор прадугледжаны.
- Якія новыя буйныя аб'екты санкурлячэння адкрыліся ў бягучым годзе і плануюцца да ўводу ў 2015-м?
- У бягучым годзе ва ўсіх рэгіёнах рэспублікі на базе санаторыяў адкрыты аддзяленні для дзяцей-інвалідаў, у тым ліку месцы для інвалідаў-калясачнікаў. Шмат аб'ектаў з'явілася ў Нарачанскім рэгіёне, у асноўным там пабудаваны катэджы для адпачывальнікаў. У наступным годзе адкрываецца корпус "Альфа-Радон" на 250 месц (гэта прыватныя інвестыцыі). Ён размешчаны побач з санаторыем "Радон" у Дзятлаўскім раёне Гродзенскай вобласці (уласнік - ААТ "Белаграздраўніца"). Тут прымяняюцца ўнікальныя для Беларусі прыродныя лячэбныя фактары - радонавыя воды і сапрапелевыя гразі ў спалучэнні з эфектыўнымі лячэбнымі методыкамі.
Алена ПРУС
