Міністэрства фінансаў Беларусі і Еўразійскі банк развіцця 25 сакавіка 2016 года падпісалі пагадненне аб прадастаўленні фінансавага крэдыту са сродкаў Еўразійскага фонду стабілізацыі і развіцця (ЕФСР). Пагадненнем прадугледжана выдзяленне фінансавых рэсурсаў на суму $2 млрд у падтрымку мер эканамічнай палітыкі і структурных пераўтварэнняў урада і Нацыянальнага банка Беларусі на 2016-2018 гады, адобраных Саветам Еўразійскага фонду стабілізацыі і развіцця. Сродкі павінны быць прадастаўлены 7 траншамі. Нядаўна Беларусі быў пералічаны пяты транш крэдыту ў памеры $200 млн. Больш падрабязна аб прысутнасці Беларусі ў партфелі дагавораў ЕФСР і ў цэлым аб крэдытнай палітыцы Фонду карэспандэнту БЕЛТА расказаў дырэктар праектнай групы па фінансавых крэдытах ЕФСР Алішэр Мірзоеў.
- Наколькі цеснае на сённяшні дзень супрацоўніцтва Еўразійскага банка развіцця з Рэспублікай Беларусь у якасці кіраўніка сродкамі ЕФСР? Назавіце паспяховыя прыклады рэалізаваных праектаў.
- За кошт сродкаў ЕФСР з Беларуссю заключана два крэдытныя пагадненні на прадастаўленне фінансавых крэдытаў. Першае - на суму $3 млрд - было падпісана ў чэрвені 2011 года, з якіх на канец красавіка 2013 года краіна атрымала $2,56 млрд. Апошні, шосты транш, не быў прадастаўлены па прычыне невыканання некаторых ключавых умоў, якія галоўным чынам датычыліся забеспячэння макраэканамічнай стабілізацыі і скарачэння дырэктыўнага крэдытавання. Але, нягледзячы на незавершанасць праграмы, нам удалося падтрымаць рэалізацыю некалькіх мер сістэмнага характару. У прыватнасці, адбыліся значныя змяненні ў дзейнасці Нацыянальнага банка: была ўзмоцнена яго незалежнасць, спынілася выкананне ім неўласцівых цэнтральным банкам функцый, уключаючы эмісійнае крэдытаванне эканомікі і ўдзел у гаспадарчай дзейнасці прадпрыемстваў. Гэта дало магчымасць Нацыянальнаму банку засяродзіцца на выкананні задач грашова-крэдытнай палітыкі і садзейнічала ўніфікацыі абменнага курса ў канцы 2011 года пасля зацяжнога перыяду мноства абменных курсаў, выкліканага крызісам плацежнага балансу ў канцы першага квартала 2011 года. Пагадненне па другім фінансавым крэдыце было падпісана ў сакавіку 2016 года на суму $2 млрд. На сённяшні дзень з сямі прадугледжаных пагадненнем траншаў Беларусь атрымала пяць на агульную суму $1,6 млрд. Крэдыт падтрымлівае Праграму рэформ, што ўключае меры, накіраваныя на стабілізацыю макраэканамічнай сітуацыі і лібералізацыю эканомікі. Ужо на наступным тыдні мы пачынаем ацэнку выканання ўмоў шостага траншу.
- Як ЕФСР ацэньвае намаганні Беларусі па стабілізацыі макраэканамічнай сітуацыі, удасканаленні гаспадарання і ўстанаўленні больш камфортных умоў для развіцця рыначнай эканомікі?
- За час рэалізацыі бягучай крэдытнай падтрымкі са сродкаў ЕФСР улады краіны праводзілі адказную макраэканамічную палітыку, якая дала магчымасць дабіцца значнай макраэканамічнай стабілізацыі. У верасні гэтага года сярэдняя інфляцыя знізілася да 6,4 працэнта - з 12,1 працэнта ў адпаведным перыядзе 2016 года і з 28 працэнтаў у сярэднім на працягу 2010-2015 гадоў на ўзроўні. Шырокі прафіцыт, які ўлічвае забалансавыя расходы, па выніках 8 месяцаў павялічыўся да 3,7 працэнта ВУП супраць 1,9 працэнта ВУП за аналагічны перыяд мінулага года і супраць дэфіцыту на ўзроўні 6,2 працэнта ВУП у сярэднім за год на працягу 2010-2015 гадоў. Значна скараціўся дэфіцыт рахунку бягучых аперацый. На фоне паляпшэння знешніх умоў гандлю, чыстых продажаў замежнай валюты насельніцтвам і чыстага прытоку па знешнім доўгу валавыя міжнародныя рэзервы па выніках 9 месяцаў выраслі з $4,9 млрд да $7 млрд. Замацаванне гэтых рэзультатаў і выхад на ўстойлівы эканамічны рост у сярэднетэрміновай перспектыве ў значнай ступені будуць залежаць у асноўным ад дзвюх рэчаў. Па-першае, прыхільнасці улад краіны да прадаўжэння абачлівай эканамічнай палітыкі, адхіленне ад якой, з высокай доляй верагоднасці, можа прывесці да чарговага разрастання дысбалансаў. Па-другое, ад поспехаў у рэфармаванні кіравання дзейнасцю прадпрыемстваў дзяржаўнага сектара.
- Для атрымання пятага траншу крэдыту неабходна было выканаць дзве папярэднія ўмовы: аператыўна прыняць распараджэнне Прэзідэнта аб перадачы ў камунальную ўласнасць не менш як 20 дзяржпрадпрыемстваў рэспубліканскага падпарадкавання, а таксама ўнесці змяненне ў Праграму, што прадугледжвае паўторнае ўключэнне меры па прыняцці закона "Аб неплацежаздольнасці або банкруцтве" ва ўмовы прадастаўлення сёмага траншу ў якасці кантрольнага паказчыка. Умовы выкананы. Якія далейшыя чаканні ЕФСР ад рэалізацыі гэтага праекта падтрымкі?
- Пяты транш быў прадастаўлены, паколькі былі выкананы ўсе яго ўмовы, з улікам вызваленняў ад некаторых, якія Савет Фонду прадаставіў раней. Разам з тым нельга не звярнуць увагу на праблемы, якія могуць негатыўна паўплываць на ўстойлівасць дасягнутага рэзультату. Мы, у прыватнасці, асцерагаемся, што занадта хуткія тэмпы зніжэння стаўкі рэфінансавання ў 2017 годзе і, як вынік, нарошчванне грашовай масы ў другой палавіне 2017 года можа справакаваць паскарэнне росту цэн у кароткатэрміновай перспектыве. Зніжэнню тэмпаў інфляцыі ў значнай ступені садзейнічаў стабільны курс нацыянальнай валюты, падтрыманы знешнімі дзяржаўнымі пазыкамі і чыстымі продажамі замежнай валюты насельніцтвам. Але гэтыя фактары падтрымкі плацежнага балансу і стабілізацыі абменнага курса, а значыць, і стабілізацыі інфляцыі, нельга назваць устойлівымі па пэўных прычынах. Мы чакаем большага прагрэсу ў рэалізацыі рыначных структурных рэформ. Без іх патэнцыял грашова-крэдытнай палітыкі па далейшым зніжэнні інфляцыі будзе абмежаваны.
- Як вы ацэньваеце агульную эканамічную сітуацыю ў краінах - удзельніцах ЕАБР, перспектывы нарошчвання іх гандлёва-эканамічных сувязей, у першую чаргу ў кантэксце пераваг, што прадастаўляюцца ЕАЭС?
- Эканомікі краін рэгіёна дасягнулі дна ў пачатку 2016 года пасля моцнага падзення цэн на нафтапрадукты, якое адбылося ў 2014 годзе. Па меры аднаўлення цэн на асноўныя экспартныя тавары і паляпшэння эканамічных умоў у Расіі і Казахстане, а таксама ў Кітаі і Еўразоне эканамічны рост у нашых краінах пачаў набіраць абароты ў другой палавіне 2016 года. Мы чакаем, што сярэдні рост у краінах ЕАБР складзе 1,9 працэнта ў 2017 годзе пасля спаду на 0,1 працэнта ў 2016 годзе. Аднак перспектывы далейшых паляпшэнняў залежаць ад рэалізацыі структурных рэформ, уключаючы рэформы ў фінансавым сектары. Паколькі мы не чакаем значнага росту цэн на сыравінныя тавары, а структурныя рэформы ў краінах рэгіёна, магчыма, будуць паступовымі, агульны агрэгіраваны рост нашых эканомік, улічваючы вялікую долю Расіі, будзе аднаўляцца паволі. Нізкія тэмпы росту нашых эканомік вымагаюць зніжэння залежнасці ад экспарту сыравіны і стымулявання дыверсіфікацыі. Развіццё фінансавага сектара за кошт унутраных рэсурсаў, яго дэдаларызацыя і ўстойлівасць з'яўляюцца неабходнымі ўмовамі для падтрымкі інвестыцый і дыверсіфікацыі эканомікі. Гэта асабліва актуальна, паколькі знешнія пазіцыі нашых краін застаюцца няўстойлівымі.
Некаторыя нашы краіны дасягнулі сваіх даўгавых парогаў. Таму ў перспектыве можа спатрэбіцца больш намаганняў, каб скараціць існуючыя даўгі. Трэба істотна павысіць эфектыўнасць дзяржрасходаў. Мы лічым, што ў гэтым напрамку яшчэ не рэалізаваны вялікі патэнцыял. Таксама патрэбны дадатковыя намаганні па мабілізацыі даходаў, у тым ліку шляхам скарачэння падатковых ільгот. І хацелася б даць ацэнку змяненняў у манетарнай і валютнай палітыцы. Паколькі абменны курс усё больш дзейнічае ў якасці амартызатара знешніх шокаў і адыгрывае ўсё меншую ролю ў якасці якара для ўнутраных цэн у большасці краін рэгіёна, цэнтральныя банкі прыкладаюць намаганні па распрацоўцы новых механізмаў грашова-крэдытнай палітыкі. Умацоўваць іх трэба і далей, у тым ліку шляхам устанаўлення дакладных мэт палітыкі і забеспячэння незалежнасці цэнтральных банкаў.
Адносна гандлёва-эканамічных сувязей у рамках членства ў ЕАЭС, вельмі важны імпульс для бягучай дынамікі эканомік рэгіёна стварае аднаўленне эканамічнай актыўнасці ў Расіі. У 2017 годзе асаблівае значэнне маюць бягучыя двухзначныя тэмпы росту грашовых пераводаў з Расіі для эканомік Арменіі і Кыргызстана, хоць у наступным годзе і ў сярэднетэрміновай перспектыве мы не чакаем такіх высокіх тэмпаў прытоку грашовых пераводаў. Адкрытыя ў 2016-2017 гадах нішы па пастаўцы прадукцыі сельскай гаспадаркі і харчовай прамысловасці, а таксама машын і абсталявання сталі галоўным драйверам эканамічнага росту ў Арменіі і Беларусі. З паглыбленнем інтэграцыйных сувязей аднаўленчыя трэнды ў расійскай эканоміцы будзе мець усё большае значэнне і пазітыўны эфект і для іншых краін - удзельніц ЕАЭС, асабліва ўлічваючы ўвядзенне чарговых санкцый у адносінах да Расіі.
- Якая цяперашняя палітыка ў плане аказання крэдытнай падтрымкі з Фонду краінам - удзельніцам ЕАБР?
- ЕФСР прадастаўляе крэдытную падтрымку па двух напрамках: фінансавыя крэдыты на падтрымку бюджэту і/або плацежнага балансу і інвестыцыйныя крэдыты на фінансаванне інфраструктурных праектаў. Прадастаўленне крэдытаў ажыццяўляецца на заяўнай аснове. Гэта значыць краіна - удзельніца Фонду павінна прадставіць у ЕФСР заяўку на атрыманне крэдыту з пазначэннем віду крэдыту, яго мэт і сумы. Заяўка ацэньваецца на аснове дакладных крытэрыяў. Пры гэтым адным з абавязковых патрабаванняў для атрымання фінансавага крэдыту з'яўляецца наяўнасць прымальнай для ЕФСР Праграмы антыкрызісных/стабілізацыйных мер. Сума пазык краіны абмежавана яе лімітамі ў Фондзе, якія ўстаноўлены для кожнай дзяржавы-ўдзельніцы прапарцыянальна памеру ВНД на душу насельніцтва. Аднак устаноўчымі дакументамі прадугледжваецца магчымасць пераразмеркавання лімітаў адных краін на карысць іншых на аснове калегіянальнага рашэння. Фінальнае рашэнне аб прадастаўленні крэдыту краіне прымаецца Саветам Фонду - вышэйшым органам кіравання ЕФСР. Членамі Савета з'яўляюцца міністры фінансаў дзяржаў - удзельніц Фонду.
У выпадку фінансавых крэдытаў сродкі або асобныя траншы крэдыту пералічваюцца пасля выканання пазычальнікам папярэдніх умоў Праграмы. Кожная ўмова мае статус або кантрольнага, або індыкатыўнага паказчыка, што вызначаецца на аснове аналізу і ў працэсе перагавораў з пазычальнікамі. Невыкананне кантрольных паказчыкаў можа стаць прычынай затрымкі ў выдзяленні траншу або закрыцця Праграмы. Для прадаўжэння нявыкананы кантрольны паказчык павінен быць або заменены новым кампенсуючым паказчыкам, або вызвалены Саветам Фонду ад выканання ў выпадку, калі гэта выкананне па нейкіх аб'ектыўных прычынах аказваецца па-за кантролем пазычальніка. Паказчыкі, выкананне якіх не поўнасцю залежыць ад урада, атрымліваюць статус індыкатыўных. Калі ж кантроль урада быў магчымы па такіх паказчыках, гэта таксама можа стаць прычынай затрымкі ў пералічэнні траншу або пераводу паказчыка ў статус кантрольнага. У праектным партфелі ЕФСР цяпер дзевяць дзеючых праектаў, уключаючы тры фінансавыя крэдыты, на агульную суму $2,82 млрд. Акрамя таго, на стадыі падрыхтоўкі знаходзіцца тры інвестыцыйныя праекты на агульную суму $105,2 млн.
Кацярына КНЯЗЕВА,
БЕЛТА.
