Апошнім часам вядуцца размовы аб тым, ці варта ўкараняць у Беларусі частковую аплату тых медпаслуг, якія пакуль застаюцца бясплатнымі. Не так даўно намеснік прэм'ер-міністра Анатоль Тозік выступіў з прапановай аб увядзенні ліміту бясплатных зваротаў у дзяржпаліклінікі. Гэта ідэя шырока абмяркоўвалася ў грамадстве, і меркаванні падзяліліся прыкладна напалавіну. Аб тым, як у далейшым можа выглядаць сістэма частковай аплаты і наколькі моцна яна ўдарыць па кашальку пацыентаў, напярэдадні адкрыцця асенняй сесіі беларускага парламента расказаў карэспандэнту БЕЛТА адзін з ініцыятараў гэтай прапановы - член Пастаяннай камісіі Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Беларусі па ахове здароўя, фізічнай культуры, сямейнай і маладзёжнай палітыцы Дзмітрый Шаўцоў.
- Дзмітрый Яўгенавіч, як даўно вы пачалі пашыраць ініцыятыву аб увядзенні частковай аплаты медыцынскіх паслуг, і чаму яна ўзнікла?
- У нас у краіне амаль 2 працэнты насельніцтва, мякка кажучы, вельмі часта прыходзяць у паліклініку. Гэта даволі вялікая колькасць пацыентаў, таму што ёсць людзі, якія прыходзяць да ўрача кожны дзень ці праз дзень. У 2007 годзе, яшчэ з'яўляючыся галоўным урачом 34-й цэнтральнай раённай клінічнай паліклінікі Мінска, я ўпершыню ўносіў прапанову аб частковай аплаце наведванняў. Пазней аб гэтым было заяўлена на ўзроўні віцэ-прэм'ера. У гэтым новаўвядзенні няма нічога фатальнага. У 2008 годзе я ездзіў у Швецыю, быў у Амерыцы, дзе вывучаў асаблівасці работы розных сістэм аховы здароўя. Швецыя ў пытанні медабслугоўвання выйшла на перадавую літаральна за 25 гадоў, і гэта непасрэдна звязана з увядзеннем частковай аплаты. Пацыент, які пачаў даставаць капейку са сваёй кішэні, аўтаматычна пачаў берагчы сваё здароўе.
- Як пашыраецца гэта ініцыятыва, ці падтрымліваюць яе вашы калегі?
- Я ўзначальваю грамадскае аб'яднанне "Беларуская асацыяцыя ўрачоў" і магу сказаць, што калегі гэту ініцыятыву адназначна падтрымліваюць, але на заканадаўчы ўзровень яна пакуль не вынесена. Гэта пытанне я прынцыпова не ўзнімаў у парламенцкай камісіі па ахове здароўя, а выказваў сваё меркаванне, з'яўляючыся ўрачом па адукацыі. Мне здаецца, што такія новаўвядзенні дапамогуць аптымізаваць нашу сістэму аховы здароўя. Раней многія СМІ растыражавалі гэту ідэю, і ў інтэрнэце я чытаў водгукі з боку простых беларусаў. Шчыра кажучы, былі і негатыўныя рэплікі ў мой адрас. У той жа час ад урачоў і пацыентаў я ўбачыў дастатковую колькасць пазітыўных каментарыяў наконт гэтага.
- А якая, на ваш погляд, павінна быць аплата аднаго наведвання? Ці не ўдарыць яна па кішэні пацыентаў?
- У свой час я прапаноўваў наступнае. З улікам таго, што ў паліклініках мы маем поўную закрытую камп'ютарную базу - электронную рэгістратуру - і кожнаму пацыенту выдаецца талончык на папяровым носьбіце, дзе прапісана неабходная інфармацыя, можна проста прадаваць гэты талончык пацыентам па кошце аднаго праезду ў грамадскім транспарце. Цяпер кошт паездкі складае Br4 тыс. Грошы невялікія, можна сказаць, сімвалічныя, асабліва для тых, хто не злоўжывае паслугамі ўрачоў, і наўрад ці яны могуць разарыць пацыентаў.
Іншы варыянт - зрабіць у Беларусі гарантаваную колькасць бясплатных наведванняў у год. Напрыклад, іх можа быць 11, а далей пры неабходнасці можна будзе хадзіць да ўрача за свой кошт. Але ў такім выпадку аплата ўжо будзе не сімвалічная, а больш салідная. Бо што такое 11 бясплатных наведванняў у год? Гэта фактычна прыйсці на прыём адзін раз у месяц. Растлумачце мне, навошта? У нас у краіне медыцына замацавалася на добрым узроўні, і неабходнасці ў гэтым няма.
У той жа Швецыі работа ўрачоў арганізавана наступным чынам. Пацыент, прыходзячы на прыём, плаціць фіксаваную суму 12 еўра за кансультацыю памочніка ўрача, 15 еўра - за кансультацыю ўрача-тэрапеўта. Першыя 10 наведванняў, нягледзячы на групу інваліднасці і ўзровень працаздольнасці, неабходна аплачваць. Самі шведы гавораць, што для іх 12 еўра - сімвалічная плата. Але калі пацыент дастае са сваёй кішэні грошы, ён задумваецца, ці трэба яму проста так ісці на прыём. Узнікае заканамернае пытанне: "А можа, дастаткова таго, што доктар парэкамендаваў мне раней?" А ўжо вось пасля 10-га наведвання ў Швецыі плата здымаецца. Такім чынам у гэтай краіне падтрымліваюць тую групу насельніцтва, якой неабходна часта бываць ва ўрача. Напрыклад, гэта датычыцца інвалідаў.
Кожны з нас хоць раз у жыцці быў у прыватным медыцынскім цэнтры. Як правіла, прыйшоўшы ў прыватны цэнтр, пацыент уважліва слухае, што гаворыць доктар, і нават запісвае яго парады. Адносіны да дзяржаўнай медыцыны ў нас, на жаль, іншыя. Пацыент можа дазволіць сабе не запамінаць рэкамендацыі доктара, а праз пару дзён зноў узяць талон на прыём, каб яму нагадалі сказанае раней, таму што гэта бясплатна. Вось чаму патрэбна частковая аплата наведванняў: пацыент, які прыйдзе да ўрача 10 разоў за год, заплаціць усяго Br40 тыс. і нават не адчуе расходу гэтых грошай, а вось пацыент, які бярэ талон 200 разоў у год, хутчэй за ўсё, задумаецца, ці варта яму чарговы раз сустракацца з медыцынскім супрацоўнікам.
- Гэта значыць, вы лічыце, што такая мера дапаможа пазбавіць урачоў ад лішняй работы?
- Я лічу, што такая мера дапаможа палепшыць работу айчыннай сістэмы аховы здароўя, адвадзіць пацыентаў, для якіх няма асаблівай неабходнасці ісці на прыём, і павысіць каштоўнасць і прэстыж прафесіі. Пры гэтым трэба разумець: нейкія кардынальныя змяненні могуць мець непажаданыя наступствы для пацыентаў, таму рэфармаванне трэба праводзіць акуратна і ўзважана, крок за крокам.
- У выпадку ўвядзення частковай аплаты ў паліклінік з'явяцца дадатковыя грошы. На якія мэты яны могуць быць накіраваны?
- Гэтыя сродкі можна накіроўваць на паляпшэнне матэрыяльна-тэхнічнай базы паліклінік, павышэнне зарплат медыцынскіх работнікаў. Адначасова можна зрабіць штосьці добрае і для пацыентаў, і для супрацоўнікаў.
- А ці не атрымаецца так, што ўвядзеннем аплаты вы адпужаеце тых пацыентаў, якія і так рэдка хадзілі да ўрача? Мы хочам выяўляць захворванні на ранніх этапах, але ў той жа час ствараем бар'еры для людзей...
- Гэта не бар'еры, а ўпарадкаванне. Бар'ер - гэта недаступнасць чагосьці з-за якіх-небудзь прычын. Напрыклад, няма ўрача ці плата за прыём непад'ёмная для сярэднестатыстычнага беларуса. Тут ніякага бар'ера няма, таму што кошт аднаго талончыка на грамадскі транспарт ні для каго не можа быць перашкодай. Такія грошы для наведвання тэрапеўта знойдзе любы.
У добрай сістэме аховы здароўя і сацыяльнай дапамогі, якая сфарміравана ў краіне, мы выгадавалі пласт утрыманцаў: людзі лічаць, што ім вітаваты. Гэта не так. Доктар павінен сказаць, што трэба рабіць, а пацыент можа прытрымлівацца яго рэкамендацый або праігнараваць іх. Тут ужо рашэнне за ім. Але для гэтага зусім не абавязкова хадзіць на прыём некалькі разоў у месяц.
- Што думаеце пра платныя паслугі ў бясплатнай медыцыне?
- Я заўсёды выступаю за развіццё платных паслуг у бясплатнай медыцыне. Платныя паслугі аказваюцца па жаданні пацыента. Іншае пытанне - як арганізавана іх аказанне. Я заўсёды выступаю за тое, каб пацыент, які прагаласаваў ужо ў паліклініцы рублём і хоча вырашыць свае пытанні як мага хутчэй, не стаяў у чарзе гадзінамі.
- Як у цэлым можаце ацаніць узровень сістэмы аховы здароўя ў Беларусі?
- Мы ўсе бачым, як змянілася наша сістэма аховы здароўя за апошнія гады. У дзяржаўных паліклініках ёсць добрая матэрыяльна-тэхнічная база. Створаны ўсе ўмовы для якаснага аказання медыцынскай дапамогі на любым узроўні. Дзіцячая смяротнасць у нас адна з самых нізкіх у свеце. Ёсць шмат добрых напрацовак па розных пытаннях. Напрыклад, вядзецца размова аб змяненні сістэмы аплаты лісткоў непрацаздольнасці, каб першыя тры дні супрацоўнікам аплачвала прадпрыемства. Гэта ідэя Міністэрства аховы здароўя, і калі грамадства прыме такое новаўвядзенне, думаю, мы атрымаем пазітыўны эфект.
- А якім чынам можа быць атрыманы пазітыўны эфект, пра які вы гаворыце?
- У нас у краіне працуюць розныя прадпрыемствы. Ёсць і такія, дзе ўмовы працы не самыя лепшыя - значна вышэйшы за норму ўзровень шуму, не зашклёны вокны... Калі кіраўнік з уласнай кішэні пачне аплачваць бальнічныя лісты, няхай і першыя тры дні, ён задасца пытаннем: чаму ў мяне хварэе столькі супрацоўнікаў? Можа, трэба выдаць спецадзенне па сезоне, каб падначаленыя не хадзілі зімой і летам у адным і тым жа камбінезоне? Можа, трэба вокны зашкліць, каб не было скразнякоў? Тым самым мы прымусім кіраўніцтва прадпрыемстваў клапаціцца пра здароўе сваіх падначаленых, бо ад гэтага непасрэдна залежыць прадукцыйнасць працы і эканамічны рост краіны.
Таццяна ПАСТУШЭНКА
- Дзмітрый Яўгенавіч, як даўно вы пачалі пашыраць ініцыятыву аб увядзенні частковай аплаты медыцынскіх паслуг, і чаму яна ўзнікла?
- У нас у краіне амаль 2 працэнты насельніцтва, мякка кажучы, вельмі часта прыходзяць у паліклініку. Гэта даволі вялікая колькасць пацыентаў, таму што ёсць людзі, якія прыходзяць да ўрача кожны дзень ці праз дзень. У 2007 годзе, яшчэ з'яўляючыся галоўным урачом 34-й цэнтральнай раённай клінічнай паліклінікі Мінска, я ўпершыню ўносіў прапанову аб частковай аплаце наведванняў. Пазней аб гэтым было заяўлена на ўзроўні віцэ-прэм'ера. У гэтым новаўвядзенні няма нічога фатальнага. У 2008 годзе я ездзіў у Швецыю, быў у Амерыцы, дзе вывучаў асаблівасці работы розных сістэм аховы здароўя. Швецыя ў пытанні медабслугоўвання выйшла на перадавую літаральна за 25 гадоў, і гэта непасрэдна звязана з увядзеннем частковай аплаты. Пацыент, які пачаў даставаць капейку са сваёй кішэні, аўтаматычна пачаў берагчы сваё здароўе.
- Як пашыраецца гэта ініцыятыва, ці падтрымліваюць яе вашы калегі?
- Я ўзначальваю грамадскае аб'яднанне "Беларуская асацыяцыя ўрачоў" і магу сказаць, што калегі гэту ініцыятыву адназначна падтрымліваюць, але на заканадаўчы ўзровень яна пакуль не вынесена. Гэта пытанне я прынцыпова не ўзнімаў у парламенцкай камісіі па ахове здароўя, а выказваў сваё меркаванне, з'яўляючыся ўрачом па адукацыі. Мне здаецца, што такія новаўвядзенні дапамогуць аптымізаваць нашу сістэму аховы здароўя. Раней многія СМІ растыражавалі гэту ідэю, і ў інтэрнэце я чытаў водгукі з боку простых беларусаў. Шчыра кажучы, былі і негатыўныя рэплікі ў мой адрас. У той жа час ад урачоў і пацыентаў я ўбачыў дастатковую колькасць пазітыўных каментарыяў наконт гэтага.
- А якая, на ваш погляд, павінна быць аплата аднаго наведвання? Ці не ўдарыць яна па кішэні пацыентаў?
- У свой час я прапаноўваў наступнае. З улікам таго, што ў паліклініках мы маем поўную закрытую камп'ютарную базу - электронную рэгістратуру - і кожнаму пацыенту выдаецца талончык на папяровым носьбіце, дзе прапісана неабходная інфармацыя, можна проста прадаваць гэты талончык пацыентам па кошце аднаго праезду ў грамадскім транспарце. Цяпер кошт паездкі складае Br4 тыс. Грошы невялікія, можна сказаць, сімвалічныя, асабліва для тых, хто не злоўжывае паслугамі ўрачоў, і наўрад ці яны могуць разарыць пацыентаў.
Іншы варыянт - зрабіць у Беларусі гарантаваную колькасць бясплатных наведванняў у год. Напрыклад, іх можа быць 11, а далей пры неабходнасці можна будзе хадзіць да ўрача за свой кошт. Але ў такім выпадку аплата ўжо будзе не сімвалічная, а больш салідная. Бо што такое 11 бясплатных наведванняў у год? Гэта фактычна прыйсці на прыём адзін раз у месяц. Растлумачце мне, навошта? У нас у краіне медыцына замацавалася на добрым узроўні, і неабходнасці ў гэтым няма.
У той жа Швецыі работа ўрачоў арганізавана наступным чынам. Пацыент, прыходзячы на прыём, плаціць фіксаваную суму 12 еўра за кансультацыю памочніка ўрача, 15 еўра - за кансультацыю ўрача-тэрапеўта. Першыя 10 наведванняў, нягледзячы на групу інваліднасці і ўзровень працаздольнасці, неабходна аплачваць. Самі шведы гавораць, што для іх 12 еўра - сімвалічная плата. Але калі пацыент дастае са сваёй кішэні грошы, ён задумваецца, ці трэба яму проста так ісці на прыём. Узнікае заканамернае пытанне: "А можа, дастаткова таго, што доктар парэкамендаваў мне раней?" А ўжо вось пасля 10-га наведвання ў Швецыі плата здымаецца. Такім чынам у гэтай краіне падтрымліваюць тую групу насельніцтва, якой неабходна часта бываць ва ўрача. Напрыклад, гэта датычыцца інвалідаў.
Кожны з нас хоць раз у жыцці быў у прыватным медыцынскім цэнтры. Як правіла, прыйшоўшы ў прыватны цэнтр, пацыент уважліва слухае, што гаворыць доктар, і нават запісвае яго парады. Адносіны да дзяржаўнай медыцыны ў нас, на жаль, іншыя. Пацыент можа дазволіць сабе не запамінаць рэкамендацыі доктара, а праз пару дзён зноў узяць талон на прыём, каб яму нагадалі сказанае раней, таму што гэта бясплатна. Вось чаму патрэбна частковая аплата наведванняў: пацыент, які прыйдзе да ўрача 10 разоў за год, заплаціць усяго Br40 тыс. і нават не адчуе расходу гэтых грошай, а вось пацыент, які бярэ талон 200 разоў у год, хутчэй за ўсё, задумаецца, ці варта яму чарговы раз сустракацца з медыцынскім супрацоўнікам.
- Гэта значыць, вы лічыце, што такая мера дапаможа пазбавіць урачоў ад лішняй работы?
- Я лічу, што такая мера дапаможа палепшыць работу айчыннай сістэмы аховы здароўя, адвадзіць пацыентаў, для якіх няма асаблівай неабходнасці ісці на прыём, і павысіць каштоўнасць і прэстыж прафесіі. Пры гэтым трэба разумець: нейкія кардынальныя змяненні могуць мець непажаданыя наступствы для пацыентаў, таму рэфармаванне трэба праводзіць акуратна і ўзважана, крок за крокам.
- У выпадку ўвядзення частковай аплаты ў паліклінік з'явяцца дадатковыя грошы. На якія мэты яны могуць быць накіраваны?
- Гэтыя сродкі можна накіроўваць на паляпшэнне матэрыяльна-тэхнічнай базы паліклінік, павышэнне зарплат медыцынскіх работнікаў. Адначасова можна зрабіць штосьці добрае і для пацыентаў, і для супрацоўнікаў.
- А ці не атрымаецца так, што ўвядзеннем аплаты вы адпужаеце тых пацыентаў, якія і так рэдка хадзілі да ўрача? Мы хочам выяўляць захворванні на ранніх этапах, але ў той жа час ствараем бар'еры для людзей...
- Гэта не бар'еры, а ўпарадкаванне. Бар'ер - гэта недаступнасць чагосьці з-за якіх-небудзь прычын. Напрыклад, няма ўрача ці плата за прыём непад'ёмная для сярэднестатыстычнага беларуса. Тут ніякага бар'ера няма, таму што кошт аднаго талончыка на грамадскі транспарт ні для каго не можа быць перашкодай. Такія грошы для наведвання тэрапеўта знойдзе любы.
У добрай сістэме аховы здароўя і сацыяльнай дапамогі, якая сфарміравана ў краіне, мы выгадавалі пласт утрыманцаў: людзі лічаць, што ім вітаваты. Гэта не так. Доктар павінен сказаць, што трэба рабіць, а пацыент можа прытрымлівацца яго рэкамендацый або праігнараваць іх. Тут ужо рашэнне за ім. Але для гэтага зусім не абавязкова хадзіць на прыём некалькі разоў у месяц.
- Што думаеце пра платныя паслугі ў бясплатнай медыцыне?
- Я заўсёды выступаю за развіццё платных паслуг у бясплатнай медыцыне. Платныя паслугі аказваюцца па жаданні пацыента. Іншае пытанне - як арганізавана іх аказанне. Я заўсёды выступаю за тое, каб пацыент, які прагаласаваў ужо ў паліклініцы рублём і хоча вырашыць свае пытанні як мага хутчэй, не стаяў у чарзе гадзінамі.
- Як у цэлым можаце ацаніць узровень сістэмы аховы здароўя ў Беларусі?
- Мы ўсе бачым, як змянілася наша сістэма аховы здароўя за апошнія гады. У дзяржаўных паліклініках ёсць добрая матэрыяльна-тэхнічная база. Створаны ўсе ўмовы для якаснага аказання медыцынскай дапамогі на любым узроўні. Дзіцячая смяротнасць у нас адна з самых нізкіх у свеце. Ёсць шмат добрых напрацовак па розных пытаннях. Напрыклад, вядзецца размова аб змяненні сістэмы аплаты лісткоў непрацаздольнасці, каб першыя тры дні супрацоўнікам аплачвала прадпрыемства. Гэта ідэя Міністэрства аховы здароўя, і калі грамадства прыме такое новаўвядзенне, думаю, мы атрымаем пазітыўны эфект.
- А якім чынам можа быць атрыманы пазітыўны эфект, пра які вы гаворыце?
- У нас у краіне працуюць розныя прадпрыемствы. Ёсць і такія, дзе ўмовы працы не самыя лепшыя - значна вышэйшы за норму ўзровень шуму, не зашклёны вокны... Калі кіраўнік з уласнай кішэні пачне аплачваць бальнічныя лісты, няхай і першыя тры дні, ён задасца пытаннем: чаму ў мяне хварэе столькі супрацоўнікаў? Можа, трэба выдаць спецадзенне па сезоне, каб падначаленыя не хадзілі зімой і летам у адным і тым жа камбінезоне? Можа, трэба вокны зашкліць, каб не было скразнякоў? Тым самым мы прымусім кіраўніцтва прадпрыемстваў клапаціцца пра здароўе сваіх падначаленых, бо ад гэтага непасрэдна залежыць прадукцыйнасць працы і эканамічны рост краіны.
Таццяна ПАСТУШЭНКА
