Жывапісца Уладзіміра Уродніча мы засталі ў дарозе, калі ён вяртаўся ў сталіцу з родных мясцін у Столінскім раёне. Мясцовым школьнікам, ды і ўсім жадаючым вяскоўцам знакаміты мастак расказваў пра свой багаты творчы шлях. У прафесійным выяўленчым мастацтве Уладзімір Васільевіч з 1973 года. І ўвесь гэты час ён шчыра адданы мастацтву, якое выражаецца дзвюма важнейшымі тэмамі: Вялікая Айчынная вайна і Радзіма. Пасля вяртання жывапісца ў Мінск яго майстэрню, прасякнутую глыбокімі роздумамі пра сэнс жыцця і прызначэнне чалавека, наведалі карэспандэнты БЕЛТА. Асобныя фрагменты вельмі цікавай, глыбока філасофскай гутаркі перададзім і чытачам.
- Малая Радзіма і Вялікая Айчынная вайна - менавіта гэтыя тэмы сталі ключавымі ў вашай творчасці?
- Тэма вайны суправаджае ўсё маё жыццё. Я вырас без бацькі. Страціў яго ў раннім дзяцінстве, калі мне было паўтара года. Бацька загінуў у 1943 годзе, будучы партызанам у атрадзе імя Чкалава, брыгадзе "Савецкая Беларусія". Таму дагэтуль гавару: я жыў за сябе і за таго хлопца - такі мой дэвіз.
Помню, як у 1974 годзе, ужо скончыўшы інстытут і з'яўляючыся маладым спецыялістам, стаяў каля абеліска ў вёсцы Рамель, на якім было напісана "На гэтым месцы ў 1943 годзе загінуў партызан Васіль Уродніч, у гонар якога названа вуліца ў нашым населеным пункце". Ужо тады я добра разумеў, што свае першыя і наступныя крокі ў творчасці павінен ажыццявіць з памяццю аб гэтым чалавеку. Так і адбылося: тэму прадаўжаю і сёння. Нездарма мяне называюць фаталістам.
На юбілейнай выставе ў Мінску "Берагі майго лёсу", якая была прадстаўлена ў мінулым годзе, я паказаў карціну "Жураўліны кліч". Нарваўшы чаромхі, плывуць у лодцы партызаны, а ўверсе ляцяць жураўлі. 1944 год, пачатак аперацыі "Баграціён". У хуткім часе вызваленне. І гэта хуткае вызваленне адчуваюць жураўлі, выказваючы сваё разуменне жураўліным клічам.
Што датычыцца тэмы малой радзімы, то яна ідзе рэфрэнам. Як не помніць месца, дзе нарадзіўся, як не помніць голасу дзеда і бабулі? Дарэчы, я кожны год езджу на магілу сваёй бабулі. Скажам так, гэтыя дзве тэмы ў маёй творчасці ідуць паралельна. Якая з іх больш значная, не магу сказаць. Але дакладна ведаю: гэтыя матывы будуць мяне суправаджаць усё маё жыццё.
- Многія вашы работы заснаваны на асабістых успамінах. Як удаецца зусім знаёмыя, звыклыя рэчы паказаць так глыбока, каб гэта па-ранейшаму кранала душу?
- Адкажу наступным чынам. Тое, што напісаў Якуб Колас у сваёй паэме "Новая зямля", - гэта ўнікальная, небывалай сілы рэч. Гэта выдатны твор. Кожны з творцаў, калі не будзе хітраваць, а стане шчыра гаварыць пра сваю біяграфічную старонку, хоць яна бывае складанай, напіша больш выразную споведзь, чым тады, калі будзе назіраць за асяроддзем.
Сёння раніцай я ўбачыў адну сцэнку. Уявіце, світанне на Палессі. Бацька падрыхтаваў двух хлопцаў да школы, апрануў і пасадзіў на веласіпед: аднаго наперадзе, другога ззаду. І павёз па дарозе. А вакол сады цвітуць... А я думаю: гэта ж сюжэт. Бацька вязе сыноў да нейкай светлай, радаснай будучыні.
Менавіта так карціны і нараджаюцца. У нашай справе кожная інтанацыя, кожны шорах, кожны рух і дзейства чалавека - падстава для роздумаў. Калі ўсё гэта накладаецца на тваё мысленне з пазітывам, варта працаваць у гэтым напрамку. Калі глыбока прааналізаваць тое, што адбываецца вакол, знойдуцца і тэмы, і матывы.
Між іншым, многія навадныя думкі да нас прыходзяць выпадкова. Леанарда да Вінчы калісьці гаварыў: "Калі вы хочаце ўбачыць схему новай кампазіцыі, падыдзіце да старой разбуранай сцяны, з якой ужо тынкоўка сыплецца, і пачніце доўга на яе глядзець. Вы абавязкова ўбачыце сваю схему". З гэтым цяжка не пагадзіцца.
- Дзіўна, як праз прывычныя тэмы вы даносіце глыбокія думкі...
- Духоўная сфера - багацейшая сфера чалавека. Мы вымяраем сваё жыццё не таўшчынёй кішэні, а тым, якімі думкамі і ўчынкамі напаўняем сваё сэрца. Калі чалавек - гэта пустэча, няма ніякага сэнсу з ім аб чым-небудзь размаўляць, марыць.
Пару дзён таму мяне запрасілі на 160-годдзе роднай школы ў Столінскім раёне, якую я скончыў у 1958 годзе. На афіцыйнай частцы я выказаў такую думку: "Мы не можам вярнуцца ў дзяцінства па прычыне натуральных умоў і схем чалавечага развіцця, мы не можам вярнуцца ў юнацтва, але наша памяць захоўвае гэтыя старонкі". І яшчэ сваім землякам тады я сказаў: "Вельмі ўдзячны, што вы гэту брамку прыадчынілі і пусцілі мяне ў маё юнацтва, маё дзяцінства. Я радуюся, што сустрэў там шмат цудоўных людзей".
Мы павінны гаварыць адзін аднаму аб гэтым, падсілкоўваючы станоўчымі эмоцыямі. Калі душа будзе ўраўнаважана, то і прадукцыйнасць працы будзе вельмі добрай.
- І сапраўды, вы гледзіце на гэта жыццё не так, як большасць людзей.
- Чым больш змястоўнае жыццё, тым глыбейшыя разважанні. Маладым мастакам я паўтараю: вы павінны выпрацаваць для сябе вялікі асабісты матыў і прытрымлівацца яго. Помніце мультфільм "Вожык у тумане"? Цудоўны твор. Яго аўтар гаварыў, што кожны творчы чалавек павінен паставіць сабе мэту, высокую планку, якая ўздымаецца ў завоблачныя высі, разумеючы, што да гэтай планкі ён ніколі не дацягнецца. Але трэба прыкласці ўсе свае намаганні, каб туды лезці, усяляк скрэпціся. Так, вы туды не даберацеся, але ў выніку будзеце мець поспех. Тым самым ён падкрэслівае думку: усялякая наша стараннасць у прафесіі абавязкова дасць вынік.
А яшчэ ўзгадваю словы выдатнага графіка Арлена Кашкурэвіча пра не менш выдатнага мастака-манументаліста Гаўрылу Вашчанку. На адкрыцці адной з экспазіцый ён сказаў: "Вашчанка - гэта мастак, які не забыў смак хлеба і сала". Разумееце, што гэта значыць?
- А як вы гледзіце на сучасны культурны працэс?
- Дзякуючы прафесійнаму вопыту я маю магчымасць параўноўваць. У нас культура і мастацтва заўсёды развіваліся вельмі паслядоўна, служылі не толькі народу, але і партыі, якая ўзначальвала рэчаіснасць таго дня, кіравала працэсам. Цяпер жа мы выпусцілі руль з рук. І я не раз звяртаў на гэта ўвагу.
Уявіце сабе, драматург прынёс да вас п'есу, цудоўны твор. Далей вы несяце яе ў тэатр. Але ролі трэба раздаць дзеючаму акцёрскаму калектыву і кіраваць пастаноўкай! Мастацтва само па сабе, вядома, можа развівацца, але эфект будзе нізкі. У свой час мы разважалі, якой павінна быць эканоміка: выключна рыначнай або ў некаторай ступені планавай? Прыйшлі да меркавання: калі яна не будзе планавай, навошта тады такая эканоміка.
Мастацтва павінна быць кіруемым разумнымі людзьмі. Некалі Канчалоўскі ў прыватнай размове сказаў такую фразу: "А дзяржаўныя інтарэсы павінны быць у мастацтве". У былыя часы ў кожным кабінеце вісеў маральны кодэкс будаўніка камунізму. Вы думаеце, гэта была выпадковасць? Не!
Заўважу і вось што. Сёння, на жаль, спажывальніцтва займае вельмі сур'ёзны сектар у нашых інтарэсах. Многія маладыя мастакі мысляць у такім напрамку: а што можна ўзяць? Аднак сапраўднае прызванне майстра пэндзля ў тым, каб Айчыне і людзям аддаваць. Менавіта гэтым і кіруюцца ў нашым Беларускім саюзе мастакоў. Але што мы можам даць? Разумнай пажывы для роздуму, перш за ўсё, для душы і сэрца.
Возьмем як прыклад асобы з літаратуры, кінематографа, музыкі, паэзіі. Яны ж ніколі не выстаўлялі на першы план меркантыльныя інтарэсы. Для іх заўсёды на першым месцы было служэнне Айчыне, традыцыі. Краіна ў нас адна, зямля адна і народ у нас адзін. Усё ў нас агульнае. Мы адзін другому служым. Калі гэтага не разумець, узнікае пытанне: навошта жывеш? Ты разабраўся ў сутнасці свайго прызначэння?
Скажу вобразна: у мяне свая мелодыя. Я чую Максіма Багдановіча, Янку Купалу, Якуба Коласа. У нашага мастацтва сапраўды ёсць на што і на каго абапірацца. Мне начхаць, што адбываецца на Рэйне, Вісле або на іншых берагах. У іх свае інтарэсы - у нас свае. Вызначальныя вехі ў беларускім мастацтве і павінны вызначаць нашу ідэалогію. Проста нам трэба мысліць глыбей.
БЕЛТА.
