За мінулыя 25 гадоў беларускія спартсмены гучна заявілі пра сябе на буйнейшых міжнародных турнірах. Безумоўна, аднымі з самых яркіх сталі дасягненні нашых фрыстайлістаў. На працягу доўгіх гадоў іх рыхтуе прызнаны ва ўсім свеце мэтр лыжнай акрабатыкі, нязменны галоўны трэнер нацыянальнай зборнай Мікалай Казека.
Карэнны мінчанін, ён пачаў свой спартыўны шлях у сярэдзіне 1960-х гадоў як батутыст, не раз станавіўся прызёрам, а ў 1972-м заваяваў золата чэмпіянату Савецкага Саюза. Завяршыўшы актыўную кар'еру, Мікалай Іванавіч перайшоў у трэнерскі цэх, прычым спачатку працаваў са скакунамі ў ваду. У сярэдзіне 1980-х гадоў ён канчаткова вызначыўся з далейшай дзейнасцю, узначаліўшы зборную БССР па новым і на той час даволі экзатычным відзе спорту - фрыстайле, дакладней, самай эстрэмальнай дысцыпліне лыжнай акрабатыкі (як жа яму без тых самых скачкоў). Пад яго кіраўніцтвам сабраліся энтузіясты, гатовыя пакараць новыя, небывалыя дагэтуль спартыўныя вяршыні. Лідарам той першай беларускай каманды лятаючых лыжнікаў быў Уладзімір Алейнік - прызёр дзвюх Алімпіяд у скачках у ваду. Затым ён захапіўся фрыстайлам і, завяршыўшы ў ім спартыўную кар'еру, доўгія гады ўзначальваў зборную Аўстрыі. А яго натхняльнік Мікалай Казека прадаўжаў сваю карпатлівую працу, і ў 1990-м пасля паспяховага выступлення каманды на Спартакіядзе народаў СССР стаў заслужаным трэнерам БССР. У 1993 годзе ён узначаліў нацыянальную зборную ўжо суверэннай Беларусі, з якой працуе дагэтуль. Алімпійскі дэбют яго выхаванцаў адбыўся ў г. Нагана ў 1998 годзе, роўна праз 10 гадоў пасля таго, як фрыстайл упершыню быў прадстаўлены на Гульнях.
- Вашы вучні заваявалі 7 медалёў на 6 Алімпіядах запар. У якіх умовах рыхтаваліся да Нагана-98? Ці можна параўнаць з тым, што ёсць цяпер?
- Параўноўваць з цяперашнімі ўмовамі немагчыма. Падрыхтоўка да нашай першай Алімпіяды ў асноўным праводзілася на спартыўных базах, маючых да фрыстайла аддаленае дачыненне: батутная зала, акрабатычная дарожка... Даводзілася прымяняць вялікую кемлівасць, каб нейкім чынам змадэляваць скачкі на лыжах. Як потым аказалася, у нас атрымалася, - мы з Дзмітрыем Дашчынскім заваявалі бронзавы медаль. Шчыра кажучы, мы марылі пра медаль Алімпіяды, але шанцы, як нам здавалася, былі мізэрнымі. Аднак удалося, гэта і ёсць спорт...
- Напэўна, праз 4 гады ў Солт-Лейк-Сіці галоўным фаварытам быў Дашчынскі, але на п'едэстал падняўся Аляксей Грышын.
- Вядома, атрымаўшы вопыт, у 2002 годзе марылі пра большае, але... За 14 дзён да галоўнага старту чатырохгоддзя наш лідар Дашчынскі зламаў ключыцу. Усе былі ўпэўнены, што Дзіма не зможа скакаць. Аднак ён выступіў са спецыяльнай пласцінай і нават у такім стане ў выніку быў сёмым. Затое дапамог Аляксей Грышын, які заваяваў другую запар беларускую бронзу Гульняў. Што тут скажаш, зноў жа - спорт непрадказальны.
- І ўсё ж Дашчынскі вярнуўся на алімпійскі п'едэстал - у Турыне ў 2006 годзе ён стаў сярэбраным прызёрам. Ці мог Дзіма дабіцца большага на гэтай і наступных Алімпіядах?
- Спецыялісты фрыстайла сышліся на думцы, што Дашчынскі ў Турыне быў мацнейшым, але золата аддалі кітайскаму спартсмену. Гэта быў пік спартыўнай кар'еры Дзмітрыя. Затым, у Ванкуверы і Сочы, ён выступаў дастойна, але неяк спакойна, нібыта па інерцыі. А тым часам Аляксей Грышын у Солт-Лейк-Сіці атрымаў вопыт, упэўненасць і азарт пераможцы.
- Усё гэта разам і выкавалася ў першае беларускае золата Ванкувера-2010. Дзякуючы чаму была дасягнута перамога?
- Шлях да вяршыні быў вельмі складаным. Тыя спаборніцтвы праходзілі ў вельмі вострай барацьбе і выключна нервовай абстаноўцы. Тым не менш, Лёша вытрымаў і перамог з арыгінальным, да гэтага нікім не выкананым скачком - трайным сальта з чатырма піруэтамі, прычым двайны піруэт выконваўся ў апошнім, трэцім, сальта. Гэта была наша сакрэтная загатоўка, якая стала пераможнай.
- Далей - трыумфальны Сочы-2014. Антон Кушнір і Ала Цупер - чэмпіёны, поўны поспех. Што вы адчулі?
- Гэта сапраўды быў трыумф - усё золата наша! Момант удачы і трыумфу! Але - толькі момант, а потым зноў трэніровачныя рабочыя будні, без якіх не бывае гучных поспехаў, такое спартыўнае жыццё.
- Як пасля сочынскага трыумфу настройвалі сябе і хлопцаў і дзяўчат на Пхёнчхан-2018.? Бо асабіста вы маглі страціць былы запал, канцэнтрацыю, паколькі ўсё ўжо дасягнута.
- Там ужо быў азарт - а ці зможам паўтарыць тыя поспехі, зноў стаць лепшымі? Цяпер упэўнены - змаглі б, калі б не "падножка" ад суддзяў. Да гэтага часу ўсе памятаюць, як рэальнага лідара Антона Кушніра нахабна выбілі ў кваліфікацыі з фіналу. Крыўдна было, але, зноў скажу банальную фразу, - гэта спорт. І ўсё ж мы без золата не засталіся - бліснула новая зорачка Ганна Гуськова, якая паднялася на вышэйшую прыступку алімпійскага подыума.
- Наваспечаная алімпійская чэмпіёнка ўжо з пакалення next. Хто акрамя Ані можа скокнуць вышэй за галаву ў Пекіне-2022?
- Акрамя яе з новага пакалення раю прыгледзецца да Аляксандры Раманоўскай, Станіслава Гладчанкі і Паўла Дзіка. Гэта амбіцыйныя, мэтанакіраваныя і азартныя спартсмены. Спадзяюся, яны змогуць скласці дастойную канкурэнцыю сваім сапернікам і прадоўжаць медальныя традыцыі беларускіх фрыстайлістаў.
- Азірнуўшыся назад, з вышыні сваіх 70 гадоў, ці можаце сказаць, што мінулыя чвэрць стагоддзя ўдаліся ў творчым і трэнерскім плане? Ці ёсць дастойныя пераемнікі ў Мікалая Казекі?
- Шчаслівы, што ўдалося рэалізаваць творчыя планы, мне пашанцавала з калегамі, кіраўнікамі беларускага спорту і агульнай атмасферай стаўлення да спорту ў нашай краіне. Гэта датычыцца і маіх памкненняў падрыхтаваць дастойную і кваліфікаваную змену, каму ў далейшым можна будзе даверыць каманду.
- Якое ваша меркаванне аб развіцці беларускага спорту за мінулыя гады?
- Спорт у нас развіваецца вельмі пазітыўна. Прайдзіцеся па праспекце Пераможцаў - і ўбачыце ўсю эвалюцыю будаўніцтва спартыўных баз у краіне: ад старога і аднаго з першых спартыўных збудаванняў Дома фізкультуры "Працоўныя рэзервы" да цудоўнай "Мінск-Арэны" і Палаца мастацкай гімнастыкі. А калі гаварыць пра ўсю краіну, то змяненні, прычым ва ўсіх сферах, у тым ліку спартыўнай, адбыліся незвычайныя, галоўнае - прадаўжаць у тым жа духу!
Ігар ХАДАСЕВІЧ,
БЕЛТА.
