Галасаванне па рэзалюцыі Савета ААН па правах чалавека, прынятай 24 сакавіка ў Жэневе адносна Беларусі, завяршылася чакана - большасць членаў Савета дакумент не падтрымала. За яго прагаласавалі толькі 20 з 47 дзяржаў, або менш за палову. Пра тое, як ацэньваць гэту падзею, ці мае гэта нейкія наступствы, і чаму арыфметычная меншасць у Савеце дазваляе прымаць самыя неабгрунтаваныя рашэнні, БЕЛТА расказаў Пастаянны прадстаўнік Беларусі пры Аддзяленні ААН і іншых міжнародных арганізацыях у Жэневе Юрый Амбразевіч.
- Савет ААН па правах чалавека прыняў чарговую рэзалюцыю па Беларусі, увязаную яе ініцыятарамі з падзеямі вакол прэзідэнцкіх выбараў 2020 года. Як ацэньваецца гэты факт у свеце?
- Падзеі ў Беларусі вакол прэзідэнцкіх выбараў пададзены групай краін Захаду як парушэнні правоў чалавека. Савет ААН з'яўляецца інструментам распаўсюджвання гэтай пазіцыі. Расклад галасоў у Савеце і яго рэгламент сфарміраваны такім чынам, што арыфметычная меншасць дазваляе прымаць самыя неабгрунтаваныя рашэнні. У ААН адсутнасць голасу "за" на практыцы азначае "супраць", нават калі рэальна хто-небудзь устрымліваецца. Пра гэта добра ведаюць нашы крытыкі. Менавіта таму, каб пераканаць максімальную колькасць партнёраў прагаласаваць" за", ЕС правёў чатыры раўнды перагавораў наконт тэксту, мяняў прынцыповыя рэчы.
Беларусь удзячна дзяржавам, якія не падтрымліваюць антыбеларускую ініцыятыву ЕС і не галасавалі за рэзалюцыю. Такіх большасць у Савеце.
Шмат краін, якія ўстрымліваюцца, не хочуць выбіраць паміж якім-небудзь з бакоў процістаяння, паколькі з кожным паасобку ў іх добрыя адносіны. На жаль, не ўсе дзяржавы гатовы галасаваць зыходзячы з прынцыповых падыходаў. Паслы асобных краін адкрыта прызнаюцца сам-насам у тым, што ЕС перад кожным важным для яго галасаваннем выкручвае ім рукі, пагражаючы пазбавіць фінансавай дапамогі.
Мы асабліва ўдзячны за прынцыповасць і сумленнасць тым краінам, якія прагаласавалі супраць рэзалюцыі: Расіі, Кітаю, Венесуэле, Кубе, Філіпінам, Балівіі і Эрытрэі. На гэтым фоне смешна выглядае тэзіс пра тое, што Беларусь ніхто не падтрымлівае ў свеце. Складзіце проста насельніцтва краін са складу СПЧ, якія не прагаласавалі за ініцыятыву Еўрасаюза, і вы ўбачыце, што тых, хто падтрымаў нас, пераважная большасць.
- Ці лічыце вы справядлівай падагульняючую пазіцыю СПЧ?
- Беларусь ацэньвае прыняцце чарговай рэзалюцыі СПЧ ААН як неабгрунтаваную ўвагу да нашай краіны, штучна навязаную Савету групай заходніх краін. Урад не лічыць сябе звязаным палажэннямі гэтай рэзалюцыі.
Больш таго, рэзалюцыя адносна Беларусі прынята з парушэннем паўнамоцтваў Савета, вызначаных адпаведнай рэзалюцыяй вышэйстаячага органа - Генеральнай асамблеі ААН.
Гаварыць пра пазіцыю СПЧ ААН, як і пра яго самастойную ролю, бессэнсоўна, паколькі ў рэальным жыцці рашэнні ААН - гэта адлюстраванне раскладу сіл паміж дамінуючымі вялікімі краінамі і падтрымліваючымі іх сярэднімі і меншымі дзяржавамі. Для тых, каго цікавіць, адзначу, што аналіз гэтага тэзіса ясна выкладзены ў артыкуле міністра замежных спраў Беларусі Уладзіміра Макея, прысвечаным 75-годдзю ААН.
Больш таго, мы не перастаём гаварыць пра тое, што заходнія краіны не маюць права на канчатковую ісціну адносна ацэнак унутрыпалітычных сітуацый, уключаючы сітуацыю з правамі чалавека, у іншых краінах. Перш чым судзіць і вучыць іншых, ім варта вычысціць свае аўгіевы стайні ў сферы правоў чалавека. Для ілюстрацыі коратка прывяду прыклад аглядаў стану правоў чалавека ў 20 краінах ЕС, праведзеных у 2020 годзе ў Савеце ААН правоў чалавека. У суме гэтыя дзяржавы атрымалі амаль 4,5 тыс. рэкамендацый.
- Якія наступствы будзе мець рэзалюцыя для нашай краіны? Ці паўплывае новае рашэнне СПЧ ААН адносна Беларусі на магчымасці рэалізацыі нашай краінай яе знешнепалітычных і знешнеэканамічных інтарэсаў?
- З пункту гледжання ўздзеяння на інтарэсы Беларусі, напрыклад, у адносінах з міжнароднымі фінансавымі ўстановамі, цяперашняя рэзалюцыя СПЧ не прыбавіць нічога новага да набору тых рашэнняў, якія праціснуты ўжо Захадам у ААН раней.
Для тых, хто хоча разабрацца глыбей, адзначу, што цяперашняя рэзалюцыя СПЧ ААН - гэта чарговы палітычны дакумент, які не мае абавязковай юрыдычнай сілы для членаў ААН. Як ні каменціравалі б гэта рашэнне яго суаўтары або беларускія апазіцыйныя актывісты, па сутнасці, цяперашняя рэзалюцыя - гэта больш дэталізаванае, чым папярэднія, даручэнне Упраўленню Вярхоўнага камісара ААН па правах чалавека за грошы Захаду выканаць волю заходніх урадаў па адсочванні сітуацыі ў Беларусі і падтрыманні беларускага пытання ў полі зроку ААН.
На жаль, акт прыняцця рэзалюцыі з'яўляецца непасрэдна падштурхоўваннем з боку Еўрасаюза найбольш радыкальных пратэстуючых. Такім чынам, ЕС прадаўжае несці адказнасць не толькі за падтрымку беспарадкаў у 2020 годзе, але і за ўклад у дэстабілізацыю ўнутрыпалітычных працэсаў у Беларусі сёння, што яшчэ больш пагоршыць імідж Еўрасаюза ў вачах большасці членаў беларускага грамадства.
- Якім чынам вы аргументуеце пазіцыю Беларусі ў вашай рабоце з дыпламатамі ў Жэневе, калі заклікаеце іх не падтрымліваць палітычна матываваныя ініцыятывы Еўрасаюза?
- Па-першае, мы даказваем, што колькасць незадаволеных беларускай уладай да такой ступені, каб галасаваць супраць Прэзідэнта Аляксандра Лукашэнкі або выйсці з пратэстамі на вуліцу, з'яўляецца нязначнай. Такіх людзей відавочная меншасць на фоне агульнай колькасці выбаршчыкаў. Што, дарэчы, красамоўна пацвярджаецца самімі апазіцыянерамі. Вазьміце лічбы іх бягучага анлайн-апытання на платформе "Голас". Дзе заяўляюцца 97 працэнтаў? Дзе хаця б тыя афіцыйныя 19,9 працэнта, якія не прагаласавалі за дзеючага кіраўніка дзяржавы? У многіх краінах перамога адной ці іншай палітычнай сілы дасягаецца перавагай 1-2 працэнты галасоў, але гэта не азначае, што тыя, хто прайграў, маюць права ў адказ учыняць беспарадкі.
Па-другое, мы паказваем, што ў Беларусі адсутнічае рэвалюцыйная сітуацыя ў класічным яе разуменні, што падстаў для сацыяльна-эканамічных патрабаванняў у пратэстуючых не было. Гэтым тлумачыцца, дарэчы, і правал заклікаў да забастовак. У гэтых мэтах выкарыстоўваем шырокі набор аўтарытэтных і незалежных міжнародных рэйтынгаў у сферы развіцця па розных галінах. У большасці з іх Беларусь займае даволі высокія месцы, як правіла, у групе краін з высокім узроўнем развіцця.
Па-трэцяе, мы дэманструем усім, каго цікавіць, відэасведчанні таго, што масавыя акцыі ў беларускіх гарадах далёка не заўсёды былі мірнымі, насуперак сцвярджэнням іх удзельнікаў. Акты насілля і агрэсіі ўсё больш і больш пагражалі грамадскаму парадку, будынкам, дзе размяшчаюцца органы ўлады.
Па-чацвёртае, мы тлумачым, што законныя меры міліцыі, у тым ліку выкарыстанне сілы і арышты, былі справакаваны менавіта беспарадкамі маніфестантаў. Дзеянні апошніх сталі небяспечнымі для грамадскага парадку. Было неабходна дзейнічаць хутка і рашуча, каб прадухіліць эскалацыю насілля з боку пратэстуючых, а потым і папярэдзіць новыя беспарадкі. Сутыкненні агрэсіўных маніфестантаў з праваахоўнікамі - гэта заўсёды рызыкоўная справа, якая, на жаль, нярэдка заканчаецца ахвярамі з абодвух бакоў. Пратэстам жоўтых камізэлек у Францыі ў 2018-2019 гадах прыпісваецца 11 смярцей. Падзеі ў ЗША ў сувязі з кампаніяй "Чорныя жыцці маюць значэнне" летам 2020 года загубілі не менш як 19 чалавек, хоць некаторыя крыніцы называюць лічбу ўдвая большую. У Злучаным Каралеўстве на працягу 2019-2020 фінансавага года ў выніку затрымання паліцыяй загінулі прынамсі 18 чалавек. У Чылі ў выніку пратэстаў і масавых беспарадкаў у 2019 годзе загінулі, як сцвярджае прэса, не менш за 29 чалавек.
Па-пятае, мы тлумачым дзеючую ў краіне прававую сістэму, механізмы кантролю за работай органаў аховы парадку, тлумачым заканадаўства аб парадку правядзення масавых мерапрыемстваў. Карыстаючыся інфармацыяй Следчага камітэта і іншых кампетэнтных органаў, мы даём інфармацыю аб ходзе праверак і расследаваннях, якія праводзяцца як у адносінах да супрацоўнікаў АМАП, так і маніфестантаў.
Па-шостае, мы таксама грунтоўна разбіраем факты замежнай падтрымкі пратэстуючых на вуліцы і ўдзельнікаў беспарадкаў, аргументуем антыканстытуцыйны характар стварэння розных структур па перадачы ўлады. Тлумачым, што сукупнасць гэтых фактараў дае нам магчымасць разглядаць частку падзей у Мінску як праваленую спробу дзяржаўнага перавароту.
Калі падсумоўваць, то мы даводзім да ўсіх, хто хоча нас пачуць і зразумець, што маніфестацыі супраць вынікаў выбараў не мелі пад сабой падстаў, паколькі афіцыйныя вынікі галасавання аб'ектыўна адлюстроўваюць расклад палітычных настрояў у беларускім грамадстве. Беспарадкі і насільныя дзеянні з боку найбольш радыкальна настроеных маніфестантаў справакавалі дзеянні ў адказ, а потым і прэвентыўныя дзеянні органаў аховы парадку. Такія дзеянні ўрада ў асобе МУС, хоць і былі спалучаны з выкарыстаннем сілы, былі накіраваны на абарону законных інтарэсаў большасці беларускага народа, які прагаласаваў у падтрымку дзеючага кіраўніка дзяржавы, і на недапушчэнне звяржэння законнай улады актыўнай меншасцю па ўкраінскім сцэнарыі, які дзейнічаў у тым ліку пры замежнай падтрымцы.
- Што вы адказваеце тым міжнародным партнёрам, якія паўтараюць сцвярджэнні апазіцыі аб дыспрапарцыянальнай рэакцыі ўлады на малаколькасныя пратэсты?
Слабасць украінскіх улад у перыяд Еўрамайдана прывяла да таго, што актыўная група з некалькіх дзясяткаў тысяч чалавек падкасіла астатнюю масу больш як 40-мільённага народа з-за яе маўклівай бяздзейнасці. Вынік дзяржаўнага перавароту ва Украіне ў выглядзе поўнага геапалітычнага развароту краіны на Захад - гэта страта нармальных суседскіх адносін з Расіяй практычна па ўсім спектры міждзяржаўнага супрацоўніцтва, устойлівы і глыбокы спад узроўню жыцця насельніцтва, бясконцы сістэмны эканамічны крызіс, узброены канфлікт на тэрыторыі Украіны і вялізныя расходы на ваенныя патрэбы, страта кантролю над значнай часткай тэрыторыі і фактычна адной пятай долі экспарту.
Большасць рэвалюцый і пераваротаў, як вядома, ажыццяўлялася невялікай спрытнай і матываванай меншасцю. У Беларусі было зроблена ўсё, каб абараніць пазіцыю большасці, каб прадухіліць пераход насілля з боку пратэстуючых у некантралюемыя формы, каб не дапусціць з'яўлення ўзброеных і ўмацаваных ачагоў супраціўлення, што цалкам было верагодным.
Потым пачала працаваць судовая сістэма. Пытанні ў замежных калег, як правіла, адпадаюць, калі тлумачыш, за што судзяць. Нікога не судзяць за тое, што ён выйшаў за кефірам. Я прапаную дыпламатам некаторыя склады злачынстваў у выглядзе загадак з лексікону асобных інтэрнэт-рэсурсаў: "пракаціў даішніка на капоце", "упаў з аўтазака", "вырашыў патроліць сілавікоў". Калі расшыфроўваеш, то дзяржаўным людзям з любой краіны ўсё становіцца зразумела.
