Кітайская ініцыятыва "Адзін пояс, адзін шлях" ва ўмовах сусветнай турбулентнасці вытрымала выпрабаванне на трываласць і прадаўжае рэалізоўвацца. Аб тым, якія выпрабаванні ў перыяд разгару пандэміі COVID-19, украінскага крызісу зведала ініцыятыва і якія тэндэнцыі яе цяперашняга развіцця, а таксама аб беларуска-кітайскім супрацоўніцтве расказаў у інтэрв'ю карэспандэнту БЕЛТА намеснік дырэктара Цэнтра даследавання Расіі пры Народным універсітэце Кітая і Санкт-Пецярбургскім дзяржаўным універсітэце Ван Сяньцзюй, які раней працаваў у пасольстве Кітайскай Народнай Рэспублікі ў Рэспубліцы Беларусь. На яго думку, паскарэнне будаўніцтва транспартнай інфраструктуры з'яўляецца адной з першарадных задач у ініцыятыве "Адзін пояс, адзін шлях", якую чакае новы этап паскоранага развіцця. Акрамя таго, кітайскі эксперт звярнуў увагу на тое, што санкцыі з боку Захаду адносна Расіі і Беларусі ў палітычнай, эканамічнай і фінансавай галінах, а таксама дзеянні НАТА парушаюць міжнародны парадак і вядуць свет да хаосу.
- На вашу думку, як сучасная сітуацыя, звязаная спачатку з пандэміяй, а затым з украінскім крызісам, уплывае на рэалізацыю кітайскай ініцыятывы "Адзін пояс, адзін шлях"?
- Пандэмія ва ўсім свеце і ўкраінскі крызіс негатыўна паўплывалі на міжнародную абстаноўку і, безумоўна, аказваюць пасіўны ўплыў на рэалізацыю кітайскай ініцыятывы "Адзін пояс, адзін шлях". Так, пачынаючы са студзеня 2020 года колькасць заключаных міжурадавых пагадненняў па супрацоўніцтве ў гэтай ініцыятыве скарацілася.
Што датычыцца барацьбы з кавідам, часта мы назіралі неэфектыўнае прымяненне мер і адсутнасць скаардынаваных сумесных дзеянняў паміж некаторымі краінамі. Хачу адзначыць, што, ухіляючыся ад адказнасці за няўдалую работу з пандэміяй, амерыканскі ўрад нават спрабаваў папракаць Кітай у многіх праблемах, што было зусім неаб'ектыўна.
Ядром ініцыятывы "Адзін пояс, адзін шлях" з'яўляецца транспартная ўзаемасувязь паміж краінамі, якая цяпер істотна парушана. Каб спыніць распаўсюджванне пандэміі, многія краіны прымалі абмежавальныя меры аж да забароны перавозкі грузаў, што ў выніку прывяло сусветную транспарціроўку і лагістыку да застойнага становішча. Прыпынялася таксама будаўніцтва аб'ектаў транспартнай інфраструктуры паміж краінамі.
У міжнародным гандлі няпростая сітуацыя ў свеце моцна паўплывала і на ланцужкі паставак, звязаныя з вытворчасцю, складзіраваннем, рэалізацыяй. У 2020 годзе аб'ём імпарту-экспарту Кітая з краінамі па маршруце "Адзін пояс, адзін шлях" значна зменшыўся. А фінансавыя і эканамічныя санкцыі з боку ЗША і Еўрасаюза ў адрас Расіі і Беларусі адносна міжнароднай фінансавай сістэмы і гандлёвага супрацоўніцтва стварылі беспрэцэдэнтныя цяжкасці і прыносяць вялізныя страты для ўсіх краін свету.
Хачу звярнуць увагу, што яшчэ больш сур'ёзныя праблемы назіраюцца ў сусветным фінансаванні. З-за недахопу фінансавых сродкаў многім краінам, асабліва якія сталі на шлях развіцця, даводзіцца затрымліваць, спыняць або адкладаць супрацоўніцтва. У сувязі з гэтым не выключана, што ўзнікне затрымка вяртання крэдытаў, прадастаўленых КНР замежным дзяржавам.
Пандэмія аказала таксама ўплыў і на гуманітарнае супрацоўніцтва. На жаль, скарацілася колькасць як афіцыйных візітаў, так і міжчалавечых кантактаў і абменаў. Паводле даных Канферэнцыі ААН па гандлі і развіцці (ЮНКТАД), у 2020 годзе колькасць уязных турыстаў знізілася прыкладна на 74 працэнты. Пры гэтым колькасць міжнародных турыстычных паездак скарацілася на 1 млрд. Паводле некаторых даных, у 2020 годзе прамыя і ўскосныя страты глабальнага ВУП у выніку спаду ў сферы міжнароднага турызму склалі $2,4 трлн.
Ад вышэй названага ўплыву церпяць і краіны па маршруце "Адзін пояс, адзін шлях".
Нараўне з гэтым трэба адзначыць, што Кітайская Народная Рэспубліка са сваімі партнёрамі па ініцыятыве "Пояс і шлях" стараюцца знайсці магчымасці для новых напрамкаў супрацоўніцтва. У прыватнасці, значна пашырылася ўзаемадзеянне ў галіне аховы здароўя паміж краінамі па маршруце "Адзін пояс, адзін шлях". Міжурадавыя органы гэтых дзяржаў удзяляюць вялікую ўвагу каардынацыі палітыкі грамадскай аховы здароўя, абмену медыцынскай інфармацыяй, распрацоўцы і вытворчасці вакцын, а таксама ўзаемадзеянню ў галіне медыцынскіх навук. Дарэчы, добрым прыкладам такога супрацоўніцтва стала прыцягненне вытворчасці прадукцыі кітайскай медыцыны, у тым ліку для лячэння COVID-19, у Кітайска-беларускі індустрыяльны парк "Вялікі камень".
Зацікаўленыя краіны стараюцца актывізаваць гандлёвую дзейнасць. Паводле даных Міністэрства гандлю КНР, следам за эканамічным спадам у 2020 годзе аб'ём гандлю Кітая з партнёрамі па маршруце на 2021 год склаў $1,8 трлн, што стварыла новы рэкорд гэтага паказчыка за мінулыя 8 гадоў. Хачу асобна спыніцца на росце тавараабароту паміж Кітаем і Беларуссю, які ў 2020 годзе склаў амаль $4,6 млрд і павялічыўся на $800 тыс. у параўнанні з 2019 годам. У 2021 годзе беларуска-кітайскі тавараабарот дасягнуў $5,1 млрд. А ў 2022 годзе са студзеня па красавік аб'ём узаемнага гандлю КНР і Беларусі павялічыўся на 9,7 працэнта ў параўнанні з 2021 годам.
Хачу таксама звярнуць увагу, што на фоне глабальнага зніжэння інвестыцыі Кітая ў краіны ўздоўж "Пояса і шляху" ў 2020 годзе павялічыліся на 20,6 працэнта да $22,5 млрд. У 2021 годзе гэты паказчык узрос амаль на 8 працэнтаў. Дарэчы, у 2020 годзе дзякуючы інвестыцыям было створана больш за 50 новых аб'ектаў.
"Вялікі камень" - важны аб'ект у "Адным поясе, адным шляху". Таму вялікае значэнне надаецца стварэнню ў Кітайска-беларускім індустрыяльным парку чыгуначнага тэрмінала. У красавіку адбыўся ў фармаце відэаканферэнцыі чацвёрты раўнд перагавораў па пагадненні аб гандлі паслугамі і ажыццяўленні інвестыцый паміж КНР і Беларуссю. Бакі правялі паглыблены абмен думкамі па паслугах, інвестыцыях і электроннай камерцыі, распрацавалі планы на перспектыву.
Што датычыцца міжнароднага чыгуначнага супрацоўніцтва, то не спыняюцца з-за пандэміі такія аб'екты супрацоўніцтва, як Кітайска-пакістанскі эканамічны калідор, высакаскорасная чыгунка Джакарта-Вандунг, чыгункі Кітай-Лаос, Венгрыя-Сербія.
Адносна чыгуначнага транспарту Кітай-Еўропа ў 2021 годзе рэалізавана 15 тыс. рэйсаў кантэйнерных паяздоў, павелічэнне ў параўнанні з папярэднім годам склала 22 працэнты.
Паводле ацэнкі кітайскіх экспертаў, з паступовым знікненнем пандэміі COVID-19 нарастае патрэбнасць у сумесным больш актыўным супрацоўніцтве ў рамках "Аднаго пояса, аднаго шляху" ў постпандэмічнай эпосе, павялічваецца значны попыт да аднаўлення і паляпшэння ланцугоў паставак і вытворчых звёнаў.
Упэўнены, што паскарэнне будаўніцтва інфраструктуры, асабліва па транспарце, стане адной з першых задач перад краінамі свету. Разам з тым ініцыятыву "Адзін пояс, адзін шлях" чакае новы этап паскоранага развіцця.
- Якія рызыкі і пагрозы вы лічыце найбольш небяспечнымі на сучасным этапе сусветнага развіцця?
- Я думаю, што гегеманізм і аднабаковасць, якіх прытрымліваецца ЗША, застаюцца найбольш небяспечнымі рызыкамі і пагрозамі на сучасным этапе сусветнага развіцця. Тэндэнцыя іх развіцця супярэчыць і процістаіць шматбаковасці, ядро якой прадстаўляе Арганізацыя Аб'яднаных Нацый. Гегеманізм і аднабаковасць як неперспектыўны супрацьток насуперак эканамічнай глабальнасці і дэмакратычнаму развіццю свету ніколі не атрымліваюць падтрымку і адабрэнне з боку большасці краін свету.
Варта адзначыць, што НАТА на чале з ЗША ўжо стала самай небяспечнай і пагражаючай ваенна-палітычнай арганізацыяй у свеце. Пачынаючы з сакавіка 1999 года НАТА выканала некалькі расшырэнняў на ўсход, і цяпер колькасць дзяржаў-членаў узрасла да 30. На працягу гэтага часу НАТА ажыццявіла паветраныя налёты або акупіравала тэрыторыі ў такіх краінах, як былая Югаславія, Ірак, Сірыя, Лівія, Афганістан. Сваімі дзеяннямі НАТА моцна парушае міжнародныя законы і кодэксы міжнародных адносін. Цяпер размова ідзе аб чарговым пашырэнні - прыняцці ў групу НАТА Фінляндыі і Швецыі.
Перад пагрозай з боку НАТА на чале са Злучанымі Штатамі нам неабходна абараняць міжнародную сістэму, ядром якой з'яўляецца Арганізацыя Аб'яднаных Нацый, і сусветны парадак на аснове міжнародных законаў.
- На вашу думку, цяперашняя сітуацыя ў свеце з'яўляецца перашкодай або наадварот стымулам для ўзаемадзеяння паміж Рэспублікай Беларусь і Кітайскай Народнай Рэспублікай?
- Цяперашняя міжнародная сітуацыя мае характар, які ўскладняецца. Як вядома, пандэмія ўсё ж прадаўжаецца, разам з тым канфлікт паміж Расіяй і Украінай абвастраецца з кожным днём. Разам з тым пакеты санкцый, прынятыя ЗША і Еўрасаюзам у адрас Расіі і Беларусі ў палітычнай, эканамічнай і фінансавай галінах, вядуць свет да сур'ёзнага хаосу і рэзка парушаюць міжнародны палітычны і эканамічны парадак.
У вельмі складаных цяперашніх умовах краіны, што сталі на шлях развіцця, вымушаны шукаць новыя шляхі развіцця і прымяняць новыя меры і рашэнні для пераадолення існуючых праблем. У сувязі з праблемай адключэння Расіі і Беларусі ад сістэмы SWIFT прымяненне сваёй і рэгіянальнай валюты ў міжнародных разліках адыграе значную ролю ў галіне гандлю і эканамічнага супрацоўніцтва.
Упэўнены, што нам неабходна паскорыць тэмп удасканалення сваёй уласнай разліковай сістэмы. У Кітаі, каб справіцца з фінансавымі рызыкамі ў свеце, устаноўлена сістэма трансгранічных плацяжоў у кітайскіх юанях (CIPS). Гэта самастойная сістэма плацяжоў, распрацаваная Народным банкам Кітая, прадастаўляе магчымасці фінансавым органам у КНР і за мяжой для ажыццяўлення банкаўскіх разлікаў у кітайскіх юанях. У Народным банку Кітая таксама была створана сістэма буйнога плацяжу (CNAPS) і сістэма трансгранічнага плацяжу банкаўскімі карткамі CUPS.
Лічу, што фактычна выключэнне Расіі і Беларусі з сістэмы SWIFT на самай справе зніжае рэпутацыю гэтай міжнароднай міжбанкаўскай сістэмы і тым самым - становішча долара ЗША і еўра. У гэтым выпадку Кітай і Беларусь не павінны ўпускаць шанцы для развіцця фінансава-інфармацыйнай сістэмы і трансгранічных плацяжоў з павелічэннем долі нацыянальнай валюты.
У новай абстаноўцы нам неабходна ўзмацніць цеснае ўзаемадзеянне, у тым ліку паміж краінамі Еўразійскага эканамічнага саюза, Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва, БРІКС і шэрага іншых дзяржаў, у тым ліку па тэмах выкарыстання нацыянальных і рэгіянальных валют у разліках.
- А якія сферы і напрамкі вы лічыце найбольш перспектыўнымі для развіцця кантактаў паміж Беларуссю і Кітайскай Народнай Рэспублікай?
- Я думаю, што разам з усебаковым развіццём супрацоўніцтва дзвюх краін трэба ўдзяляць вялікую ўвагу далейшаму будаўніцтву Кітайска-Беларускага індустрыяльнага парка, міжрэгіянальным кантактам у галінах культуры і адукацыі.
У "Вялікім камені" працуюць ужо больш за 80 прадпрыемстваў, якія прадстаўляюць высокатэхналагічны ўзровень сучаснай прамысловасці Кітая і Беларусі, а таксама іншых краін свету. Гэтыя прадпрыемствы маюць перспектыўную будучыню. Пры націску Еўрасаюза асаблівае значэнне набывае прыцягненне як мага больш краін у парк. Напрыклад, ЕАЭС, Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва, БРІКС, АСЕАН, каб у парку склалася моц вытворчасці і продажаў. На мой погляд, парк таксама павінен разгортваць узаемадзеянне з Інавацыйным цэнтрам Сколкава ў Маскве.
Практыка правядзення Года рэгіёнаў Беларусі і Кітая паказвае, што супрацоўніцтва на месцах мае вялікую жыццёвую сілу. Правінцыі і аўтаномныя раёны Кітайскай Народнай Рэспублікі ўсталявалі дружалюбныя адносіны з шасцю абласцямі Рэспублікі Беларусь і горадам Мінскам, што сведчыць пра вялікі патэнцыял развіцця. Мясцовая эканоміка характарызуецца спецыфікай і ўзаемадапаўняльнасцю, і гэта важна выкарыстоўваць пры выбудоўванні перспектыў рознабаковага супрацоўніцтва, узаемавыгаднага для абодвух бакоў.
Не сумняваюся ў тым, што пры наяўнасці дакладна выпрацаванай перспектыўнай міжурадавай праграмы супрацоўніцтва паміж Беларуссю і Кітаем з актыўным прыцягненнем кіраўніцтва рэгіёнаў і прадпрыемстваў будуць абавязкова дасягнуты вялікія поспехі.
Хачу таксама звярнуць увагу, што на працягу многіх гадоў супрацоўніцтва ў адукацыі і культуры ў КНР і Беларусі атрымала вялікае развіццё. Аднак, на маю думку, абменаў у гэтым напрамку пакуль яшчэ недастаткова і тут бачацца вялікія перспектывы для ўзаемадзеяння, асабліва на рэгіянальных узроўнях.
Як вядома, цяпер у Беларусі працуюць 6 інстытутаў Канфуцыя і 2 класы Канфуцыя, а ў сваю чаргу ў нас у Кітаі створаны 12 даследчых цэнтраў па вывучэнні Рэспублікі Беларусь, пры тым у трох ВНУ з'явілася спецыяльнасць "беларуская мова і літаратура". Я думаю, што гэтыя навучальныя арганізацыі і цэнтры маюць вялікі патэнцыял развіцця і далейшага ўдасканалення дзейнасці. Адукацыя - гэта тая сфера, дзе рыхтуюцца будучыя спецыялісты ў розных сферах, якім ствараць будучыню нашых краін і ў тым ліку прадаўжаць будаваць кітайска-беларускія адносіны.
Несумненна, што па меры аслаблення пандэміі турызм у дзвюх краін таксама абавязкова атрымае новае развіццё. Хачу адзначыць, што кітайцы звычайна любяць у адной паездцы наведваць як мага больш краін, помнікаў і славутых мясцін. Напрыклад, па маршрутах Цэнтральнай Азіі турысты не проста наведваюць адну або дзве краіны, напрыклад, Казахстан або Узбекістан, яны хочуць аб'ехаць адразу ўсе дзяржавы рэгіёна. Гэта будзе зручна і эканамічна ў плане часу і расходаў.
Я ў сваю чаргу прапаную адкрыць маршруты Кітай-Расія-Беларусь, якія прыцягнуць шмат турыстаў, інакш кажучы, прадоўжыць у Беларусь паездкі Кітай-Расія. Такім чынам, супрацоўніцтва ў турыстычнай сферы паміж Кітаем і Беларуссю магло б атрымаць новае маштабнае развіццё.
- Вы некалькі гадоў працавалі ў пасольстве КНР у Мінску, якія вашы самыя яркія ўспаміны ад таго перыяду дыпламатычнай дзейнасці? Ці прадаўжаеце вы працаваць па беларускай тэматыцы?
- Так, сапраўды, я працаваў саветнікам у пасольстве КНР у Мінску з ліпеня 2005 года па жнівень 2011 года і адказваў за супрацоўніцтва ў прэсе паміж нашымі дзвюма краінамі. Вельмі шмат яркіх і незабыўных уражанняў засталося ў мяне пра той час.
Мае самыя глыбокія ўражанні два: цудоўная прырода ў Беларусі і дружалюбныя адносіны беларускага народа да Кітая і яго народа. Я пабываў амаль ва ўсіх галоўных гарадах і наведаў самыя важныя славутыя мясціны Беларусі - мне яны вельмі спадабаліся. Упэўнены, што мая прапанова пашырыць турыстычныя маршруты дапаможа кітайскім турыстам пабываць у Беларусі і лепш пазнаць краіну, даведацца пра яе асаблівасці, традыцыі, культуру, нацыянальныя адметнасці. Упэўнены ў тым, што ў Беларусі і далей будзе прадаўжацца работа над удасканаленнем інфраструктуры турызму з улікам таго, што гэта галіна як у свеце, так і ў вашай краіне, несумненна, будзе актыўна развівацца.
Другое глыбокае ўражанне - гэта дружалюбныя пачуцці і адносіны беларускага народа да Кітая. У маёй рабоце як прэс-аташэ мне вельмі дапамагалі беларускія журналісты, якія шмат пісалі пра кітайска-беларускія адносіны, што з таго часу істотна рушылі наперад і дасягнулі новых вышынь, прыкметных на міжнародным узроўні.
У маі 2008 года адразу пасля вялікага землетрасення ў правінцыі Сычуань беларускі ўрад адправіў спецыяльны самалёт з 20 т гуманітарнай дапамогі ў пацярпелы рэгіён. І такую каштоўную дапамогу беларускі ўрад аказаў насельніцтву кітайскага горада Ухань пасля ўспышкі COVID-19 у пачатку 2020 года. Такая падтрымка вельмі важная і каштоўная.
Безумоўна, работа ў Мінску назаўсёды злучыла мяне з Беларуссю. Пасля вяртання з вашай краіны я стаў намеснікам дырэктара Цэнтра даследаванняў Расіі пры Народным універсітэце Кітая і Санкт-Пецярбургскім дзяржаўным універсітэце, дзе прадаўжаю працаваць у мэтах развіцця супрацоўніцтва паміж краінамі.
Я быў складальнікам кніг "Беларусь вачамі кітайцаў", "Беларусь вачамі кітайскіх дыпламатаў", галоўным рэдактарам кнігі "Мы і вы - расказы пра дружбу паміж кітайскім і беларускім народамі", а таксама кнігі пра дзесяць самых вядомых персон Беларусі. Я таксама прымаў удзел у стварэнні і іншых кніг, звязаных з Беларуссю. Усе гэтыя выданні выйшлі ў свет і дапамагаюць кітайскім чытачам бліжэй пазнаёміцца з цудоўнай Беларуссю. За гэта Міністэрства адукацыі Беларусі ўручыла мне ў 2019 годзе дыплом "За ўклад у развіццё беларуска-кітайскіх адносін у галіне адукацыі".
Я часта чытаю лекцыі ў розных ВНУ Кітайскай Народнай Рэспублікі і ўдзельнічаю ў семінарах, сімпозіумах і навуковых канферэнцыях пра Беларусь, на тэму кітайска-беларускіх адносін. Я цвёрда выступаю за развіццё далейшага ўсёабдымнага стратэгічнага партнёрства паміж Кітаем і Беларуссю на карысць народаў дзвюх дзяржаў.
Аліна ГРЫШКЕВІЧ,
БЕЛТА.
